Türk Yurdu Erivan
01 Temmuz 2024 - 09:26
Türkiye'de Erivan'ı yaşatan kişi - Nizamuddin Onk
Dilgam Ahmed
Geçtiğimiz günlerde Bielefeld'de, ardından Batı Almanya'da 1983 yılında basılan bir ikinci el kitapçıdan bir kitap satın aldım. "Şiirlerde Sürmeli Çukuru. "Iğdır" adlı kitabın yazarı Nizamuddin Onk'tur. Kitabın önsözünde yazar, Erivan'ı Türklerin ebedi yurdu olarak adlandırmış ve Iğdır'ın tarihi hakkında geniş bilgiler vermiştir. Ayrıca Erivanlı aşıkların, şairlerin ve Azerbaycanlı göçmenlerin şiirleri de sunuldu.
Kitabın arka kapağında da yazar hakkında bilgi verilmektedir.
Nizamuddin Bey, 24 Nisan 1937'de Iğdır'da doğdu. İlk ve orta öğrenimini bu şehirde aldı. 1957 yılında Sivas Öğretmen Okulu'ndan mezun oldu. Iğdır ve Adapazar'da öğretmenlik ve müdürlük yaptı. 1961 yılında teğmen rütbesiyle askerlikten terhis edildi. 1971'den itibaren Batı Almanya'da öğretmen olarak çalışmaya başladı. Şu anda Almanya'da yaşıyor. Onk Bakhtiyar Vahabzade, Zalimkhan Yagub, Memmed Aslan, Refik Zaka Khandan dönemin şairleriyle yakın ilişkiler kurmuş, Sovyet döneminde Bakü'ye gelmiştir.
İşler
Nizamuddin Bey , "Kars Eli", "Türk Kültürü", "Türk Folklor Araştırmaları" gibi dergilerde yazılar yazdı . 1964 yılında Adapazar'da "Göyçeli Aşık Alasgar" kitabı yayımlandı. 1987 yılında İslam Alasgarzade'nin ortak yazarlığıyla kitabın daha geniş bir versiyonu yayımlandı . 1977'de "Kafkasya Gezimiz 1918 ve Milli Meyhane", 1989'da "Umut Damlaları", 1997'de "Azerbaycan. Karabağ Tarihi", 2000 yılında "Karagoyunlu", 2006 yılında "Kafkaslardan Anadolu'ya Iğdır Tarihi", 2008 yılında "Iğdır'ın ve Şehit Mehmet Çavuş'un Çankır'dan Kurtuluşu". Onk, 2013 yılında Azerbaycanlı muhacir şair Müseyib Zayam'ın şiirlerini toplayarak "Büyük Şair Müseyib Zeyam" adıyla yayımladı .
Nizamuddin, "Kars Eli" dergisindeki yazılarında düzenli olarak Erivanlı aşıkların şiirlerine, sosyal ve politik figürlerin hayat hikayelerine yer verdi. "Şiirlerde Sürmalı Çukuru. " Iğdır" adlı kitabında Erivan konusunda yazılmış nadide şiirlere yer verilmiştir. Bu şiirlerden biri 1877-1878 Rus-Türk (93 askeri) savaşıyla ilgilidir. 4 Ağustos 1877'de Erivan'ın Gamarlı vilayetinin Dogguzlu köyünden Hüseyin bey Kazım bey oğlu "93 divani"yi yazmıştır:
Sancakağı-şerif ayağa kalktı, Türkler yeniden yürüdü
Artık acı kalmadı yüreğimde, yine dağları aşındıracağım
Alosman'ı kâfir Urus'un üzerine çizen asker
Kaç can şehit oldu, yeniden savaşılıyor.
Hatunoğlu Kurt Paşamız ordunun komutanı oldu
Erzurum ve Van ordusu gelip Iğdır'da toplandı.
Gümüş iğne ışık için bir ziyafet olsun
Ayağa kalk Erivan, güzel günler yeniden geldi.
Haliyaz'ı, Horum Sarı-Moskov'un belini kırdı,
Sonu geldi, umarım yolunu düzeltmez,
İslam ümmetinin gururlu halifesinin elini kurtarır
Kâfirin kalbine yine ateşler ve dağlar düşecek.
Biz Muhammed ümmetiyiz, bizim uzaylılarımız yok.
Yemen'de Hind konuşulur, Türkçe bizim adımızdır
Yönümüz kazaya döndü. Gerçeği vermek istemiyoruz.
Mavi-yeşil bayrak ileri doğru yürüyor, ordu yeniden safları sıklaştırıyor.
Ezber yurduna Türkçe kitabın sırrı açığa çıktı,
Sen büyük bir kralsın, sevgiline merhamet et
On iki imamın aşkı Türklere yardım et
Yönümüz yalamaya döndü, Hüseyin yine ağlıyor.
Şiirde ismi geçen Kurt İsmail Paşa, 1818 yılında Kars'ta doğmuştur. 1833 yılında Kars Sancağı'nın Şureyel kazasında şahitlik yaptı. 1841'de İran, 1853'te Kırım Savaşı'na katıldı. 1868-1875'te Diyarbakır valiliği yaptı. Kentte bir matbaa kurdu ve "Diyarbakır" gazetesini çıkardı. 1876'da Erzurum'a vali olarak atandı ve 1877-1878 savaşına katıldı. 1897 yılında İstanbul'da vefat etti.
Ashiq Alasgar'ın izinde
Aşık Alasgar'la ilgili kitabının önsözünde Erivan bölgesinin ünlü ozanlarını görenlerin olduğunu söyleyen Nizamuddin Bey, içlerinden biriyle görüşmesini şöyle kaydetti: "Karabağ'da yaşayan Karabağlı Hasan amcayı ziyaret ettik. Iğdır'a yürüyerek üç saat uzaklıktaki Tacirli Köyü'ne varıyoruz. Alasgar'ın komşusu olan bu kişiden şairin hayatı, sözleri ve anıları hakkında bazı bilgiler öğrendik. Aynı zamanda Kars yöresinin ünlü aşığı Mehmed Gasim Hicrani'den, sesiyle halk masalları ve deyişler söyleyen Alasgar'ın birçok şiirini derledik. Aşık Mehmed, Kurtuluş Savaşı sırasında Türkiye'ye sığınan Aşık Abbas'ı Göceli'den korudu ve onu bir yıl misafir etti. Şairin birçok sözünü ondan öğrenmiştir. 1955'te başlayan çalışmalarımız sonucunda çok şey topladık."
Onk, kitabının bu önsözünde aynı zamanda sözleri hangi köyde kimlerden derlediğini de yazmıştır.
Kitapta Alasgar'ın yaşadığı Göyçe ilçesi Sürmeli'nin tarihi hakkında geniş bilgi veriliyor ve Alasgar'ın şiirinden bir örnek gösteriliyor:
Çan serin, Göyce gölü derin
Bir Erivan ve bir Sahat kuyusu
Sürüş, orta, tatlı Iğdır
Basla Alasgar bekar köle dağları.
Onk adlı kitabında Alasgar'ın hayatını anlattığı bölümde Azerbaycan ve Anadolu'da yaşanan olaylardan manevi güç aldığını belirterek şu eki yazdı:
Ovalar ve vadiler sonsuzdur,
Askerler çiftler halinde
Kafkasya'ya yürüyen Enver Paşa'dır
Buna bin fedakarlık diyorlar.
Nizamuddin Bey, Türkiye Cumhuriyeti kurulduktan sonra Aşık Alasgar'ın bu ülkeye gitmek istediğini ancak 1926'da vefat etmesi nedeniyle bu hayaline vasiyeti gereği ulaşamadığını, öğrencileri Aşık Abbas ve Nasib Göyceli'nin bu ülkeye geldiğini kaydetti. , Anadolu'ya taşındı.
Onk adlı kitabında Erivanlı Ashiq Amrah da şiirlere yer verdi. Bu şiirlerden birinin ilk kıtası şöyledir:
İstanbul'dan Erivan'a
Hangi yola gideceğimi bilmiyorum Vagif
Gelen bazılarından, yoldan geçen bir tüccardan
Sana en yakın yolları sorayım Vagif
Nizameddin Onkun'un Erivan ve Iğdır bölgesi hakkında yazdığı Âşıkların ve muhacir şairlerin eserlerini toplayıp basması tarihimiz açısından önemli bir faaliyetti. Çünkü Erivan bölgesi Ermenilerin eline geçtikten sonra Türkiye'de bu konuda çok az çalışma yapıldı. Bu bakımdan Nizamuddin Bey, Türkiye'de Erivan'ı ayakta tutan önemli kişilerden biriydi.
Allah kendisine uzun ve sağlıklı ömürler versin.
Not: Yazı ilk olarak 25 Haziran 2024 tarihinde turkustan.az sitesinde yayınlanmıştır.
Dilgam Ahmed
Geçtiğimiz günlerde Bielefeld'de, ardından Batı Almanya'da 1983 yılında basılan bir ikinci el kitapçıdan bir kitap satın aldım. "Şiirlerde Sürmeli Çukuru. "Iğdır" adlı kitabın yazarı Nizamuddin Onk'tur. Kitabın önsözünde yazar, Erivan'ı Türklerin ebedi yurdu olarak adlandırmış ve Iğdır'ın tarihi hakkında geniş bilgiler vermiştir. Ayrıca Erivanlı aşıkların, şairlerin ve Azerbaycanlı göçmenlerin şiirleri de sunuldu.
Kitabın arka kapağında da yazar hakkında bilgi verilmektedir.
Nizamuddin Bey, 24 Nisan 1937'de Iğdır'da doğdu. İlk ve orta öğrenimini bu şehirde aldı. 1957 yılında Sivas Öğretmen Okulu'ndan mezun oldu. Iğdır ve Adapazar'da öğretmenlik ve müdürlük yaptı. 1961 yılında teğmen rütbesiyle askerlikten terhis edildi. 1971'den itibaren Batı Almanya'da öğretmen olarak çalışmaya başladı. Şu anda Almanya'da yaşıyor. Onk Bakhtiyar Vahabzade, Zalimkhan Yagub, Memmed Aslan, Refik Zaka Khandan dönemin şairleriyle yakın ilişkiler kurmuş, Sovyet döneminde Bakü'ye gelmiştir.
İşler
Nizamuddin Bey , "Kars Eli", "Türk Kültürü", "Türk Folklor Araştırmaları" gibi dergilerde yazılar yazdı . 1964 yılında Adapazar'da "Göyçeli Aşık Alasgar" kitabı yayımlandı. 1987 yılında İslam Alasgarzade'nin ortak yazarlığıyla kitabın daha geniş bir versiyonu yayımlandı . 1977'de "Kafkasya Gezimiz 1918 ve Milli Meyhane", 1989'da "Umut Damlaları", 1997'de "Azerbaycan. Karabağ Tarihi", 2000 yılında "Karagoyunlu", 2006 yılında "Kafkaslardan Anadolu'ya Iğdır Tarihi", 2008 yılında "Iğdır'ın ve Şehit Mehmet Çavuş'un Çankır'dan Kurtuluşu". Onk, 2013 yılında Azerbaycanlı muhacir şair Müseyib Zayam'ın şiirlerini toplayarak "Büyük Şair Müseyib Zeyam" adıyla yayımladı .
Nizamuddin, "Kars Eli" dergisindeki yazılarında düzenli olarak Erivanlı aşıkların şiirlerine, sosyal ve politik figürlerin hayat hikayelerine yer verdi. "Şiirlerde Sürmalı Çukuru. " Iğdır" adlı kitabında Erivan konusunda yazılmış nadide şiirlere yer verilmiştir. Bu şiirlerden biri 1877-1878 Rus-Türk (93 askeri) savaşıyla ilgilidir. 4 Ağustos 1877'de Erivan'ın Gamarlı vilayetinin Dogguzlu köyünden Hüseyin bey Kazım bey oğlu "93 divani"yi yazmıştır:
Sancakağı-şerif ayağa kalktı, Türkler yeniden yürüdü
Artık acı kalmadı yüreğimde, yine dağları aşındıracağım
Alosman'ı kâfir Urus'un üzerine çizen asker
Kaç can şehit oldu, yeniden savaşılıyor.
Hatunoğlu Kurt Paşamız ordunun komutanı oldu
Erzurum ve Van ordusu gelip Iğdır'da toplandı.
Gümüş iğne ışık için bir ziyafet olsun
Ayağa kalk Erivan, güzel günler yeniden geldi.
Haliyaz'ı, Horum Sarı-Moskov'un belini kırdı,
Sonu geldi, umarım yolunu düzeltmez,
İslam ümmetinin gururlu halifesinin elini kurtarır
Kâfirin kalbine yine ateşler ve dağlar düşecek.
Biz Muhammed ümmetiyiz, bizim uzaylılarımız yok.
Yemen'de Hind konuşulur, Türkçe bizim adımızdır
Yönümüz kazaya döndü. Gerçeği vermek istemiyoruz.
Mavi-yeşil bayrak ileri doğru yürüyor, ordu yeniden safları sıklaştırıyor.
Ezber yurduna Türkçe kitabın sırrı açığa çıktı,
Sen büyük bir kralsın, sevgiline merhamet et
On iki imamın aşkı Türklere yardım et
Yönümüz yalamaya döndü, Hüseyin yine ağlıyor.
Şiirde ismi geçen Kurt İsmail Paşa, 1818 yılında Kars'ta doğmuştur. 1833 yılında Kars Sancağı'nın Şureyel kazasında şahitlik yaptı. 1841'de İran, 1853'te Kırım Savaşı'na katıldı. 1868-1875'te Diyarbakır valiliği yaptı. Kentte bir matbaa kurdu ve "Diyarbakır" gazetesini çıkardı. 1876'da Erzurum'a vali olarak atandı ve 1877-1878 savaşına katıldı. 1897 yılında İstanbul'da vefat etti.
Ashiq Alasgar'ın izinde
Aşık Alasgar'la ilgili kitabının önsözünde Erivan bölgesinin ünlü ozanlarını görenlerin olduğunu söyleyen Nizamuddin Bey, içlerinden biriyle görüşmesini şöyle kaydetti: "Karabağ'da yaşayan Karabağlı Hasan amcayı ziyaret ettik. Iğdır'a yürüyerek üç saat uzaklıktaki Tacirli Köyü'ne varıyoruz. Alasgar'ın komşusu olan bu kişiden şairin hayatı, sözleri ve anıları hakkında bazı bilgiler öğrendik. Aynı zamanda Kars yöresinin ünlü aşığı Mehmed Gasim Hicrani'den, sesiyle halk masalları ve deyişler söyleyen Alasgar'ın birçok şiirini derledik. Aşık Mehmed, Kurtuluş Savaşı sırasında Türkiye'ye sığınan Aşık Abbas'ı Göceli'den korudu ve onu bir yıl misafir etti. Şairin birçok sözünü ondan öğrenmiştir. 1955'te başlayan çalışmalarımız sonucunda çok şey topladık."
Onk, kitabının bu önsözünde aynı zamanda sözleri hangi köyde kimlerden derlediğini de yazmıştır.
Kitapta Alasgar'ın yaşadığı Göyçe ilçesi Sürmeli'nin tarihi hakkında geniş bilgi veriliyor ve Alasgar'ın şiirinden bir örnek gösteriliyor:
Çan serin, Göyce gölü derin
Bir Erivan ve bir Sahat kuyusu
Sürüş, orta, tatlı Iğdır
Basla Alasgar bekar köle dağları.
Onk adlı kitabında Alasgar'ın hayatını anlattığı bölümde Azerbaycan ve Anadolu'da yaşanan olaylardan manevi güç aldığını belirterek şu eki yazdı:
Ovalar ve vadiler sonsuzdur,
Askerler çiftler halinde
Kafkasya'ya yürüyen Enver Paşa'dır
Buna bin fedakarlık diyorlar.
Nizamuddin Bey, Türkiye Cumhuriyeti kurulduktan sonra Aşık Alasgar'ın bu ülkeye gitmek istediğini ancak 1926'da vefat etmesi nedeniyle bu hayaline vasiyeti gereği ulaşamadığını, öğrencileri Aşık Abbas ve Nasib Göyceli'nin bu ülkeye geldiğini kaydetti. , Anadolu'ya taşındı.
Onk adlı kitabında Erivanlı Ashiq Amrah da şiirlere yer verdi. Bu şiirlerden birinin ilk kıtası şöyledir:
İstanbul'dan Erivan'a
Hangi yola gideceğimi bilmiyorum Vagif
Gelen bazılarından, yoldan geçen bir tüccardan
Sana en yakın yolları sorayım Vagif
Nizameddin Onkun'un Erivan ve Iğdır bölgesi hakkında yazdığı Âşıkların ve muhacir şairlerin eserlerini toplayıp basması tarihimiz açısından önemli bir faaliyetti. Çünkü Erivan bölgesi Ermenilerin eline geçtikten sonra Türkiye'de bu konuda çok az çalışma yapıldı. Bu bakımdan Nizamuddin Bey, Türkiye'de Erivan'ı ayakta tutan önemli kişilerden biriydi.
Allah kendisine uzun ve sağlıklı ömürler versin.
Not: Yazı ilk olarak 25 Haziran 2024 tarihinde turkustan.az sitesinde yayınlanmıştır.
FACEBOOK YORUMLAR