Mağcan Cumabayulı - Yazar: DR. ÖĞR. ÜYESİ LOKMAN TAŞKESENLİOĞLU

Mağcan Cumabayulı

(d. 25 Haziran 1893 / ö. 11 Mart 1938)

Eğitimci, Gazeteci

(Yeni Edebiyat / 20. Yüzyıl / Türkiye Dışı)

Kuzey Kazakistan’ın Kızılyar şehri yakınlarında Bulaev kasabasında varlıklı bir ailenin çocuğu olarak dünyaya gelmiştir (Kapağan 2015: 191). Babası, yaşadığı ilçede idarecilik yapmış, aydın ve ileri görüşlü bir şahsiyet olan Beken; annesi Gülsim hanımdır. Eğitimine Âliye Medresesinde başlamış daha sonra Kazak eğitim, edebiyat ve siyaset dünyasının pek çok önemli ismi ile tanışarak onlardan dersler almış, fikirlerinden etkilenmiştir. (Özdemir 1996: 200). 1917 yılında ise Rus Öğretmen Okulunu birincilikle bitirmiştir (Tamir 1993: 14).

Genç yaştan itibaren Rusya’da farklı bölgelerde redaktörlük, öğretmenlik, gazetecilik yapmış; şiirler ve eğitim-öğretim konularında yazılar yayımlayarak halkı eğitmeye ve milli şuuru canlı tutmaya gayret etmiştir. Bu nedenle pek çok kez tutuklanmış ve sürgün edilmiştir (Abdujaparkızı 2013: 253; Tamir 1993: 13-15). Stalin’in iktidara gelmesinden sonra ise üzerindeki baskılar daha da artmış, 1929 tarihinde tutuklanarak 10 yıl sürgün ve hapis cezasına çarptırılmış, fakat ünlü Rus yazarı Maksim Gorki’nin gayretleri sonucu 1936’da serbest bırakılmışsa da 11 Mart 1938’de kurşuna dizilerek öldürülmüştür (Tamir 1998: 440).

Başta şiirleri, eğitim ile ilgili olan Pedagogika ve milli birlik üzerine makaleleri onun milli ruh ve hislerini açıkça göstermektedir (Hayit 1971: 47). Bu eserlerinde aşk, tabiat gibi lirik konuları da işlemekle beraber en çok vatan, kurtuluş, birlik, Türk medeniyetinin eski güçlü zamanları ve bugünkü durumu gibi konularla dil bilinci, zenginliği ve dilin korunmasının önemi üzerinde durmuştur.

Kaynakça

Abdujaparkızı, Ospanova Akhur (2013). Mağcan Cumabay ve Döneminin Diğer Şairlerinde Milli Ülkü, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları , 49, 251-260.

Hayit, Baymirza (1971). Türkistan’da Öldürülen Türk Şairleri. Ankara: Kardeş Matbaası.

Kapağan, Enver (2015). Kazak Şiirinde Tematik Değişimler (Mağcan Cumabaev’in Şiirleri Örneğinde), Türklük Bilimi Araştırmaları, 37, 189-218.

Özdemir, Aşur (1996). Büyük Kazak Şairi Mağjan Jumabay, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları, 4, 199-213.

Tamir, Ferhat (1993). Mağcan Cumabayef Şiirleri, Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.

Tamir, Ferhat (1998). “Kazak Türkleri Edebiyatı”. Türk Dünyası El Kitabı, Cilt 4, Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: DR. ÖĞR. ÜYESİ LOKMAN TAŞKESENLİOĞLU

Yayın Tarihi: 19.11.2018

Güncelleme Tarihi: 19.12.2020

Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü Projesi (TEİS)

http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/cumabayuli-magcan