Alexis G. C. Savvides’e göre ‘Saraken’ sözcüğü
Mehmet Akif Erdoğru
Osmanlı metinlerinde zikredilmeyen (1387 yılında I. Murad-Ceneviz ticaret anlaşmasının Latince çeviri metni hariç olmak üzere) ama Arap ve Bizans metinlerinde geçen ‘Saraken’ kelimesinin anlamı üzerine Atina'da Hellenic National Reasearch Foundation'a bağlı Bizans Araştırmaları Merkezi'nde görev yapmış olan (Aegean University, Department of Mediterranean Studies Rhodes'da görevli) Alexis G. C. Savvides, ‘Some Notes On The Terms Agarenoi, Ismaelitai And Sarakenoi in Byzantine Sources, Byzantion, Vol. 67, No. 1 (1997), pp. 89-96 başlıklı makalesinde şöyle söz eder:
‘Şarkî, şark ve şarkîyun (Doğu ve Doğulular anlamını taşır) veya saraka (hırsızlık, eşkıyalık anlamına gelir) ile ilişkilendirilen Saracen terimi, sık kullanılmış ve Batlamyus (MS 2. yüzyılın ilk yarısı), Ammianus Marcellinus (4. yüzyılın ikinci yarısı) ve Herakleia'lı Marcian (5. yüzyılın başları) tarafından Skenite Araplarıyla (skenitai) özdeşleştirilmesinden bu yana Sarazenleri tanımlamaktadır. Öte yandan, kilise tarihçisi Sozomen (5. yüzyılın ilk yarısı) ve İtirafçı Theophanes'in (yaklaşık 818) yanı sıra 18. yüzyıl bilgini ve keşişi Caesarius Dapontes'in, 4. yüzyıl Arap göçebelerinin Kraliçesi "Mavia" ve Ortodoks Hristiyanlığı benimsemeleri hakkındaki anlatıları, ‘Sarakenoi’ teriminin İslam öncesi Arapları ve Orta Bizans döneminde Bizans İmparatorluğu'na karşı savaşan Müslüman Arap akıncılarını ifade ettiğini göstermektedir. Bizans hizmetinde 'eski Sarazen' teriminin en önemli isim taşıyıcısı, yaklaşık 1078 - yaklaşık 1099 döneminde faaliyet gösteren ve Anna Komnena'nın ifadesiyle "babası bir Sarazen olan" Türkopil (yani Hristiyanlaştırılmış paralı Türk asker) Taticius'tur. 14. yüzyılda İbn Battuta ise, 1332 sonbaharında seçkin bir Konstantinopolisli keşiş tarafından kendisine ‘kul li-haza'l-Sarakinū ya’ni al-Muslim’ olarak hitap edildiğini kaydeder. Arapların yanı sıra, Sarakenoi terimiyle Bizanslılar, 11. yüzyıldan itibaren Türkleri, özellikle de Osmanlı fethine kadar olan dönemde Bizans İmparatorluğu'na ve Hellas bölgelerine ve Türk egemenliğinin ilk yüzyılına (15.-16. yüzyıllar) kadar olan dönemde defalarca akınlar düzenleyen Selçuklular ve Osmanlıları da ifade ediyordu. Ancak özellikle dikkat çekici olan, Schreiner'in koleksiyonundaki 'Kısa Vakayinameler'de Selçuklular veya Osmanlılardan 'Sarazenler' olarak bahseden tek bir vakanın bile kaydedilmemiş olmasıdır. Bu terim, Afrika ve Sicilya Araplarını, Selahaddin Eyyubileri'ni ve Memlükleri ifade etmektedir. İlk bölümde (Vakayiname), Sarazenler 634 baharında "tamamen yıkıma başladılar" (Halifelerin erken dönem fetihlerine açık bir göndermedir). Ayrıca 871 sonbaharında Salerno'da (İtalya’da şehir) Arap kuvvetlerinin (tpoooáxou) katledilmesi üzerine Sicilya Arapları ve 15 Temmuz 827'deki Mazara Muharebesi hakkında, 880 yazında Bizans filolarının Ege'de (Hellas theması'nda) ve İyonya'da Arap filolarını ele geçirmesi üzerine, Eylül 895 ile 896 baharı arasındaki 'Hristiyan-Sarazen ateşkesi' hakkında, Müslümanlar arasındaki çekişmeler ve Sicilyalıların Temmuz-Ağustos aylarında Drēpanon/Trapani'de Ifrikiya Arapları tarafından ağır bir şekilde yenilgiye uğratılması üzerine ve Calabria'da 'birçok Sarazen'in katledilmesi ve 1 Eylül 985'te Gerace ve Bovalino'nun ele geçirilmesi hakkındaki notlarda bulunmaktadır. Sözügeçen vakayinamenin ikinci bölümde, yalnızca Selahaddin Eyyubi ve Eyyubilerin 20 Ekim 1187'de Kudüs'ü ele geçirmesini konu alan dokuz adet ilgili 'kısa vakayiname'den beşi, fethi 'Sarazenlere' atfederken, bunlardan üçü, Kutsal Şehir'in (Kudüs) aslında Rhomaīoi'lerden, yani Bizanslılardan geri alındığını hatalı bir şekilde kaydeder. Son olarak, üçüncü bölümdeki üç vakada, Memlükler ve Kral Janus'un (1398-1432) hükümdarlığı sırasında, 3-6 Ağustos 1425 ile 1-16 Temmuz 1426 tarihleri arasında Lüzinyan Kıbrıs'ına yaptıkları iki saldırıdan 'Sarazenler' olarak bahsedilmektedir’.
FACEBOOK YORUMLAR