Cengiz Han Ülkesinde

Cengiz Han Ülkesinde

      Cengiz Han, dünya tarihini değiştirmiş bir devlet reisidir. O, 1167 yılında doğmuş ve 1227 de ölmüştür. Cengiz’in yani Timuçin’in Hakan olduktan sonra aldığı isim  "Cengiz”, deniz demektir. Biz şimdi onun, fetihlerinden çok kültür tarihiyle ilgili olarak,  Z. V. Togan’ın kaynaklarıyla anlatacağız.

      Onun Türklüğü çok tartışılmıştır.  Cengiz zamanında, bünyesindeki en büyük rolü Tatarlar' oynamıştır ki Ak, Kara ve Vahşi Tatar diye üç kısma ayrılmışlardır. Karatatarlar Cengiz’in mensup; olduğu büyük bir aşirettir. Cengiz’in asıl mensup olduğu aşiret Borceğin, Karatatarların içindeki topluluktur. Borçeğin-Borü Tegin’ler kurt anneden doğan bir prensden türemişlerdir. Cengiz'in meşhur bir kumandanı Subidey vardır. Bu isim, Moğolca değil, Türkçedir.

    Cengiz zamanında 4 atlı yürüyecek şekilde yollar yapılmıştı, büyük bir ordu rahatlıkla bu şekilde yol alırdı. Yollar arasında istasyonlar bulunurdu, bunlara posta yolu da denmiştir. Aradaki küçük beylik ve ülkelerin ele geçirmiş, bunların gümrükleri kaldırmıştır. Önceleri Bağdat’tan Buhara’ya 20 yerde gümrük alınıp, mallar aşırı fiyatlanıyordu. Onun zamanında para birimi sabit kalmıştır. Yastuk isimli para birimi dolaşıma girdi. Ticareti kolaylaştırmak için çek ve banknot sistemini kullanmışlardır. Fakat düzenini kurmak isterken yolu üzerindeki şehir ve kavimleri de yok etti. Onun acımasız olduğu birçok kaynakta mevcuttur. Bunların daha çok Müslüman yazarların ifadeleri olduğunu Togan belirtmektedir.
    Cengiz’in devlet kuracağı sahada yüzlerce feodal yapı bulunmaktadır, Bu devletçiklerin başlarında kiminde iyi, kiminde pek kötü hükümdarlar bulunuyordu. Devletlerarasında ticari ve İktisadi bakımdan bir anlaşma yoktu. Sadece kültürel sahada, İslam’ın tesiriyledir ki, bir birlik oluşmuş gibiydi. Ticaret yolları, sadece meskûn yerlerden ve şehirden şehire geçerdi. Bu ise yolun uzamasına ve maliyetin yükselmesine sebep olurdu.

  Cengiz ve oğulları zamanında muayyen şeklini alan Moğol dili ile konuşan kavimler, Şivey kavimleri idi, bugün Rusya’ya ait yerlerde yaşıyorlardı. Bunlar kalabalık bir kütle idi. aralarında, hayat tarzları itibariyle Türk oldukları görülen Kumuklar, Urenkhalar ve Su Tatarları denilen kavimler vardı.
Cengiz toplanan kurultayda seçilerek Han olmuştur.
     Göktürklerde görülen Ergenekon efsanesi Cengizliler’de de vardır. Cengiz’in ceddi bir kurttan doğar. Kurt onu bir mağaraya kaçırır ve ceddi olan şahsiyet, oradan bir kahraman olarak çıkar. Cengiz'in ceddine anne tarafı hâkimdir. Kadının rolü büyüktür.

     Cengiz eski Göktürklerin ve Uygurların geleneğini takip etmiştir. Cengiz "yasa" yı, devletin temel direği, dayanağı olarak kanunlaştırmıştır. Yasanın dini bir tarafı olmamış,
O tamamen dünyaya, hayata dayandırılmıştır.

      Cengiz’li ülkesinde eskiden Orhun yazısı bilinmiş, onu kullananlar da çıkmıştır. Daha sonra kâtipler Uygur yazısını kullanmışlardır.

       Cengiz devletinin kuruluşu, Cengiz’ in 1227 de olduğu zaman tamamlanmış bulunuyordu, Sonradan oğulları ve torunları bunu genişletmişlerdir.
Celil altınbilek 15.12.2025