Türkçü süreli yayınlar

Türkçülüğün tarihi demek Türkçü dergilerin tarihi demektir.

Bu yazıyla size tanıtmak istediğim eserin tam adı Türkçü – Turancı Süreli Yayınlar – Maziden Âtiye’dir. Turan Can kırk yıldır biriktirdiği dergilerle önce bir sergi açmayı düşünmüş, sonra başka kaynaklara da başvurarak bu önemli eseri Post Yayınevi’nde yayımlamıştır.

Eserde önce bir giriş var. Burada Türkçülüğün tarihi kısaca anlatılmış. Eserin ana gövdesi ise girişten sonraki iki bölümdür. Birinci bölümde “Türkiye’de Yayımlanan Türkçü-Turancı Süreli Yayınlar”, ikinci bölümde “Dış Türklerin Yayımladığı Türkçü-Turancı Süreli Yayınlar” ele alınmıştır. Alfabetik sırayla yüzlerce dergi. Her dergi hakkında temel bilgiler: Yayıncı, yazarlar, yayın yerleri ve tarihleri. Bazılarından kısa alıntılar. Türk Yurdu’nun çeşitli dönemleri sayfalarca anlatılmış.

Türkçülüğün tarihi demek Türkçü dergilerin tarihi demektir. İkinci Meşrutiyet ve Cumhuriyet dönemleri Türkçülüğünün tarihini yazmak için bu dönemlerde çıkan dergileri incelemek şarttır.

Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü’nce ayda bir çıkarılan Türk Kültürü dergisinin 1988-1990 yıllarındaki sayılarında Fethi Tevetoğlu’nun dizisini nasıl da heyecanla beklerdim. Yazı dizisinin adı “Türkçü Dergiler” idi. Turan Can’dan öğrendiğimize göre Tevetoğlu tam 62 Türkçü derginin adını vermişti.

Sonra Necmettin Sefercioğlu’nun 2008’de yayımlanan Türkçü Dergiler kitapçığı. 1980’lerin ikinci yarısında Sefercioğlu ile Türkçü dergileri ne çok konuşmuştum. Özellikle 1950’lerin Türkçü milliyetçi dergilerinin tam koleksiyonuna sahipti. Bir defasında sınırlı sayıda çıkan o küçük boylu Mefkûre dergisinin koleksiyonunu getirip bana göstermişti.

Beni bu konuda yıllarca besleyen kitap ise İlhan Darendelioğlu’nun Türkiye’de Milliyetçilik Hareketleri adlı eseridir. Kitapta milliyetçi kuruluşlar ve hareketler anlatıldığı gibi başlıca dergiler de anlatılıyordu.

Millî Kütüphane’ye gidip Hasan Ferit Cansever’in 1942 yılında çıkardığı Türk Yurdu’nu ve Orhan Seyfi Orhon’un 1940’larda çıkardığı Çınaraltı dergisini nasıl da heyecanla karıştırır, birçok yazısını yutar gibi okurdum. Daha sonra Töre dergisinde Cansever’in Türk Yurdu’nu tanıtmıştım. Atsız kitabımı hazırlarken de asistanım Nuray Tamir’le Millî Kütüphane’ye gitmiş ve Tahsin Demiray’ın Ateş / Çocuklar İçin dergisini incelemiştik. Bozkurtların Ölümü romanının üçte biri daha 1937 yılında bu dergide tefrika edilmişti.

1962’de İsmet Tümtürk’ün çıkardığı haftalık Millî Yol dergisi tabii ki bende de tam takım olarak var. 1964’te yayımlanmaya başlanan Atsız’ın Ötüken’ine maalesef sahip değilim. Çünkü ev arkadaşım Selçuk Uysal, biriktirdiğim dergilerin tamamını alıp Sosyoloji Bölümü’nde dağıtmış.

Sahaflardan edindiğim 1959 yılının Türk Yurdu dergileri, 1940’larda İsmail Hami Danişmend’in çıkardığı Türklük dergilerinin birkaç sayısı, Peyami Safa’nın Türk Düşüncesi’nden birkaç sayı… Bunları tozlu raflarından indirip ara sıra varaklıyorum.

Niyetim benim dergi maceramı anlatmak değil. Turan Can’ın büyük boy eserinin ne kadar önemli bir kılavuz kitap olduğunu belirtmek. Can eserin sonuna koleksiyonundaki Türkçü – Turancı dergilerden bazılarının kapak resimlerini de koymuş. Siyah beyaz kapaklar beni doyurmadı. Renkli bir albüm çok güzel olur. Tabii bir de Turan Can’ın hayali olan sergi.

Kıbrıs’tan benim köylüm Nevzat Karagil’in ruhu “Yeşilada” diyerek çevremde dolanıyor sanki. Ancak iki kez görebildiğim bu avukat büyüğüm 1948-1951 yılları arasında çıkardığı Yeşilada dergisiyle Kıbrıs davasını Türk kamuoyuna mal eden isimlerden biridir. Şimdi Turan Can’ın eserine baktım da bu dergide Atsız da yazmış, Falih Rıfkı da. Karagil, bir araya gelmesi pek de mümkün olmayan isimleri dergisinde toplamış. Sonra da dergiyi koltuğunun altına aldığı gibi vapurlara, trenlere koşup birer birer satmış.

Bütün Türkçü ruhlara selam olsun!