Zeynep Korkmaz

Ahmet B. ERCİLASUN

Prof. Dr. Zeynep Korkmaz birçok öğrenci yetiştirdi. Sonraki nesillerin nice dilcisi Hoca’nın araştırmalarından ve sohbetlerinden hep yararlandı. Onu arayacağız.
Türk dilinin yorulmak bilmez araştırıcısı Prof. Dr. Zeynep Korkmaz’ı 6 Şubat 2025 tarihinde, perşembe günü kaybettik. Hoca 1921 doğumlu idi. Demek ki uçup gittiği zaman 104 yaşındaydı.
Zeynep Korkmaz, Cumhuriyet’in yüz yılını idrak etmiş, kuruluştan bugüne bütün dönemleri yaşamıştı. Vefatından birkaç hafta önceye kadar bilinci yerindeydi. Birkaç yıl öncesine kadar da yazmaya devam ediyordu. Türkiye Türkçesinin Temeli: Oğuz Türkçesinin Gelişimi kitabı 2013’te yayımlandığı zaman Korkmaz 92 yaşındaydı.
Zeynep Korkmaz 1940-1944 yıllarında Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesinde okudu. Yani Atatürk’ün 1936’da kurduğu bu bilim yuvasının ilk öğrencilerinden biri idi. Necmettin Halil Onan, Abdülkadir İnan, İbrahim Necmi Dilmen, Saadet Çağatay, Tahsin Banguoğlu gibi hocalardan ders almıştı. 1944 yılında Saadet Çağatay’ın asistanı oldu.
Türkiye’deki ağız derlemelerinin kurucusu Ahmet Caferoğlu’dur. Fakat derlemenin ötesine geçen ve bir ağzın ses ve dil bilgisini de çalışan ilk araştırıcı Zeynep Korkmaz’dır. Onun doktora tezi olan Güney-Batı Anadolu Ağızları, 1940’ların ikinci yarısında yapılmış bir alan araştırmasına dayanmaktadır. Hocamız o günün şartlarında, bazen eşek veya katır sırtında köy ve kasabaları dolaşarak metinler derlemiştir. Sonra da bu metinlere dayanarak söz konusu ağzın ses bilgisini hazırlamıştır.
Zeynep Korkmaz’ın il veya bölge ağızları üzerindeki çalışmaları, daha sonraki bütün çalışmalara örnek olmuştur. Bugün Anadolu’nun neredeyse bütün ağızları üzerinde ilmî çalışma yapılmıştır. Bütün bu çalışmaların örnek aldığı ilk eserler Zeynep Korkmaz’a aittir.
Zeynep Korkmaz, Türkçe eklerin kökenleri konusunda da ilk çalışmaları yapan hocalarımızdandır. 1950’lerin ortalarında Almanya’da bir süre kaldıktan sonra yurda dönmüş ve ek kökenleri çalışmalarını makaleler hâlinde yayımlamıştır. Bu konuda Alman Türkoloji’sinin büyük ismi Bang’ı izlemiş ve birçok buluşa imza atmıştır.
Korkmaz, Türk dilinin bütün konularına el atmış bir Türkolog’dur. Tarihî lehçelerden bugüne uzanan çizgide birçok çalışması vardır. Özellikle Atatürk dönemindeki özleşme hareketiyle ilgili eser ve makaleleri çığır açıcıdır.
Zeynep Korkmaz’ın 20’yi aşkın kitabının dışında kalan makaleleri dört büyük cilt tutmaktadır. Hocamız, uluslararası birçok ilmî toplantıya da katılmış ve ülkemizi başarıyla temsil etmiştir.
Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi dışında Korkmaz’ın emek verdiği kuruluşlardan biri de Türk Dil Kurumu’dur. Kurumun bütün dönemlerinde onun izleri vardır. Tercüman gazetesinin “Yaşayan Türkçemiz” kampanyasına katılması, bu kampanyaya büyük bir güç kazandırmış ve Türk Dil Kurumunun akademik bir kurum hâline gelmesinde önemli rol oynamıştır. Zeynep Korkmaz, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsünün de aktif üyelerindendi. Enstitüde Korkmaz için iki armağan kitap hazırlanmıştır.
Korkmaz YÖK’ün kuruluşunda da görev almış, İhsan Doğramacı’nın başkan vekilliğini yürüttüğü 1980’li yıllarda üniversitelere zorunlu Türk dili dersini koydurmuş ve bu alanda birçok kitabın yazılmasına vesile olmuştur. Zorunlu Türk dili derslerini okutmak üzere üniversitelere alınan genç uzmanlar bugün Türkoloji’nin çeşitli alanlarında profesör olarak çalışmaktadırlar.
Türkoloji / Türklük Bilimi, millî bir çalışma alanıdır. Bizi Türk yapan değerler üzerinde çalışmak, hele Türk dili alanında çalışmak büyük bir mutluluktur. Hocamız bu mutlulukla yaşadı, birçok öğrenci yetiştirdi. Sonraki nesillerin nice dilcisi de Hoca’nın araştırmalarından ve sohbetlerinden hep yararlandı. Onu arayacağız.
millidüşünce.com