ŞEHRİMİZDE KAYBOLAN DANA BAYRAMI GELENEĞİ

~~                         ŞEHRİMİZDE KAYBOLAN DANA BAYRAMI GELENEĞİ
       18. yüzyılda Afrika’dan özellikle Sudan ve Kenya’dan yaklaşık on bin Müslüman Arap ve zenci tarım işçisi olarak getirilerek Manisa, İzmir, Aydın, Muğla, Balıkesir ve Antalya illerine yerleştirilmişlerdir. Gelen bu Afrika kökenli Arap ve zencilerin çoğunluğu köylerde ikamet ederken bir kısmı da şehirlerde konaklarda “ Arap Bacı, Arap Kızı ve Dadı” olarak görevlendirilmişlerdir. Daha önceki asırlarda da İstanbul’da Osmanlı Sarayında Zenci kökenli Harem ağaları da çeşitli alanlarda görev yapmaktadırlar. Bazı kaynaklarda bu zencilerin köle olarak getirildiği yazılsa da aslında bu insanlar tam anlamıyla köle değil Türkçe deyimiyle Yanaşma, Tutma, Nöker, Besleme gibi çiftliklerde istihdam edilmiştir.
       Bölgemize gelen bu Afrika kökenli Müslümanlar, belirli bölgelerde istihdam edilmiş ve bir arada yaşamaları sağlanmış, inançlarını yaşama hürriyetine de sahiptirler. Kendi aralarında evlenerek nüfuslarını çoğaltma imkânı sağlanmıştır.  Afrika kökenli Sudanlı Müslüman Araplar, İzmir’de Sabırtaşı, Dolapkuyu, Tamaşalık, İkiçeşmelik ve Ballıkuyu semtlerinde bir arada ve aynı mahallelerde yaşamaktadırlar. Afrikalılar, sıcaklara dayanıklı ve alışkın olduklarından genellikle pamuk tarlalarında amele olarak çalışmaktadırlar, zamanla artık bizden bir parça haline gelmişlerdir,Onların,  kültürlerini yaşama ve yaşatma, geleneklerini devam ettirme haklarına müdahale edilmemiştir.  
       Manisa’nın yetiştirdiği, Manisa’nın köklü YÖRÜKOĞLU ailesine mensup olan araştırmacı, tarihçi ve meşhur eğitimcilerden, Manisa Mekteb-i Sultani’nin Tarih ve Coğrafya öğretmeni rahmetli Mustafa Nuri YÖRÜKOĞLU’nun yazdığı ve yayınladığı “ Manisa’da Tarikatlar ve Tekkeler” adlı eserinde şehrimizde yaşayan Sudanlı Müslümanların kutladığı “ Dana Bayramı” törenlerinden bahsetmektedir. Dana Bayramı, dini bir bayram değildir sadece kültürel bir faaliyettir, yaşatılan bir gelenektir.  Manisa’da yaşayan Sudanlı Müslümanların ileri gelenleri ve maddi durumu müsait olanları aralarında para toplayarak kurbanlık dana satın alırlar, her yıl bahar mevsiminde bir kortej eşliğinde Kırtık Deresinde bulanan Kırtık Dede( Manisa’nın fethinde önemli rol oynayan Saruhan Beyliği Ordu komutanı Adil paşa, Şeyh Adil) Türbe ve Zaviyesine giderek dualar eşliğinde danalar kurban edilerek, etleri yoksul Sudanlı Müslümanlara dağıtılır. Bu töreni yöneten kişilere Godya adını vermişlerdir.
       Dana Bayramı törenleri şehrimizde 1925 yılına kadar devam ettirilmiştir, 1925 yılında yayınlanan “ Tekke ve Zaviyelerin Kapatılmasına Dair Kanun” yürürlüğe girince bu gelenek ve görenek ortadan kalkmış, yok olmuş ve unutulmuştur. Kanun gereğince Kırtık Dede’nin Türbesi ve zaviyesi kapatılmış, zamanla tekke ve zaviye yıkılmış, kaybolmuştur, geriye ise zaviyenin birkaç temel taşı ile iki ağaç arasında kaybolmuş mezar yeri kalmıştır, Kırtık Dede’nin vakıf arazisi ise talan edilmiş, kişilere peşkeş çekilmiştir.  Zaten şehrimizde de birkaç Afrika kökenli vatandaşımız ve hemşerimiz kalmıştır.
       Dana Bayramı geleneği İzmir’de 1960 yılına kadar yaşatılmış, sonra kutlanmasına birkaç yıl ara verilmiştir. Birkaç yıl aradan sonra tekrar kutlanmaya başlanmıştır ve halen günümüzde de İzmir’de devam ettirilmektedir, her sene Afrotürkler yani Afrika kökenli vatandaşlarımız renkli görüntüler ve folklor gösterileri ile Dana Bayramı kutlamalarını yapmaktadırlar. Geçen yıl vefat rahmetli Mustafa OLPAK, uzun yıllar süren bir çalışma ile kökenlerini bulmuş, aile tarihini araştırmış ve Dana Bayramı geleneğini tekrar yaşatmaya başlamıştır. Mustafa OLPAK, bir ilkokul mezunu işçi olmasına rağmen yılmadan ve yorulmadan Afrika ve Sudan kökenli Müslüman vatandaşlarımızın tarihini ortaya çıkarmış ve kitap olarak yayınlamıştır. Bu insanlarımız, her daim Devletimize sadık kalmışlardır.
Seyhan Çağlar EMEN