KIRTIK BABA KİMDİR, MEZARI NEREDEDİR?
Kırtık Baba adıyla anılan zat, sicillerde Adil paşa, Şeyh, Dede ve Derviş lakaplarıyla geçmektedir. Şeyh Adil, Manisa’nın 1313 yılında fethi esnasında bugünkü Kırtık Köyü bölgesinde Bizans ordusunu yenerek fethin yolunu açmış bir komutandır, Bizanslıların kırıldığı yer olduğu için bu bölgeye Kırdık (Kırtık) adı verilmiştir. Şeyh Adil’e, İshak Çelebi tarafından türbe, aşevi ve tekke yapılması amacıyla Kırtık Köyü civarında vakıf arazisi vakfedilmiştir. Bugünkü mezarının bulunduğu yere tekke ve zaviye yaptırmıştır, vakfiye gereği Şeyh Adil’in ölümünden sonra postuna sırası ile oğulları Şeyh Hasan, Şeyh İbrahim, Şeyh Ali ve şeyh Mehmet ve onların ölümünden sonra da torunları Ali, Hüseyin ve Ömer oturmuşlardır. Son yüzyıla kadar bu tekkenin Meşihatı, Kırtık Dede’nin ailesinde kalmıştır, 1925 yılına kadar Kırtık Baba Tekke ve Türbesi, Manisa’nın en ünlü ziyaret yeridir.
Ünlü tarihçi rahmetli Çağatay ULUÇAY’ın yayınladığı Manisa Ünlüleri adlı kitabında belirttiğine göre Kırtık Dede’nin doğum ve ölüm tarihleri bilinmemektedir, İshak Bey,1388 yılında vefat ettiğine göre Türbe ve Tekkesi o yıldan önce yapılmıştır. Manisa’nın yetiştirdiği ünlü araştırmacı ve tarihçi rahmetli M. Nuri YÖRÜKOĞLU’un yazdığı “ Manisa’da Tarikatlar ve Tekkeler” isimli eserinde belirttiğine göre Manisa’da yaşayan Sudan kökenli Afrikalılar Osmanlı Devleti zamanında gelenekleri gereği soydaşlarından para toplayarak bir kurbanlık dana satın alırlar, danayı süsledikten sonra sokaklarda geleneksel danslarını yaparak dolaşırlar ve törenler sonunda kurbanlık danayı Kırtık Dede Türbesinde kestikten sonra etlerini yoksul Afrikalılara dağıtırlarmış. Bu geleneğe Dana Bayrımı diyorlarmış. Bu gelenek halen İzmir’in bir ilçesinde yaşayan Sudan asıllı vatandaşlarımız tarafından yaşatılmaktadır. 19. Yüzyılda yaşayan Manisa’lı kadın şairlerimizden Tevhide Hanım bir şiirinde şöyle demektedir: Çölünde Karaca Ahmet Sultan hazırken/ Üstünde Saruhan Baba Nazırken/ Sağda haki baba, solda Kırtık Sultan Vezirken/ Deftere kayd olmaz vebali Manisa’nın/
1925 yılında çıkarılan Tekke ve Zaviyelerin Kapatılmasına Dair Kanun gereği Kırtık Dede Türbesi ve Zaviyesi kapatılmış, faaliyetlerine son vermiş ve zamanla Türbe ve Zaviye yıkılmış, yok olmuştur. Zaviyenin temel taşlarından bazıları halen yerinde durmaktadır, Kırtık Dedenin mezar taşı kaybolmuş, iki Çitlembik ağacı arasında olan mezarı basit bir duvarla çevrilmiştir. Mezar hakkında tanıtıcı bir pano v.s. bulunmamaktadır. Kırtık dedenin mezarı, Kırtık Mezarlığının en üst kısmında Kırtık Deresinin solunda barakaların arasında yer almaktadır, çevresinde gelişigüzel yerlere atılmış kapı, pencere gibi inşaat artıkları, molozlar bulunmaktadır. Vakıf arazisi kimlerin eline geçmiştir, kimler tarafından talan edilmiştir, vakfiyesi nerededir, yöneticilerimizin ve Vakıf görevlisi ve yetkilisi kaç kişi Kırtık Dede’yi ve mezarının yerini bilmektedir?
Vakıflar Bölge Müdürlüğü, İl Kültür Müdürlüğü, Büyük Şehir Belediyesi Mezarlıklar Müdürlüğü ve Büyük Şehir Belediyesi Kültür ve Sosyal İşler Daire Başkanlığı Kırtık Dede’nin kabrini düzenlemeli, çevre temizliği ve bakımını yaparak ve Kırtık Dede’yi tanıtıcı bir levha dikerek en azından mezarını koruma altına almalıdır. Şehri imar ederken tarihi dokuyu yok ettik, şehrin tarihi hafızasını imha ettik hiç olmazsa mevcutları kurtarmaya çalışalım. Şehzadeler Şehrinin % 85’ini Yunanlılar ve işbirlikçileri azınlıklar yaktı, gerisini de biz yok ettik, değerini bilmeden temizlik yapacağız diye tarihi eserlerimizi ortadan kaldırdık, tertemiz ettik, mevcut eserleri ortaya çıkarır ve gelecek nesillerimize tarihi miras bırakabilirsek vatandaşlık görevimizi yapmış olacağız.
Seyhan Çağlar Emen