Gümüşhane altınları
Dil bir deryadır,en değerli incilerini dibinde saklar.Bu deryaya bir taraftan geler,bir taraftan geder gümüş sular, ama bu gümüs içerisindeki altınların anahtarları onun değerini bilenlerin eline geçer.
Ayrı düştü türk elleri bir-birinden...zaman çok sular akitdı bu deryaya...derya sinirdiyini sinirdi,sinirmediyini akıtdı zaman-zaman....
Lehceler kavuştu, ayrıldı,çağdaş diller çıktı meydana.Yenilendi,güncellendi diller.Ama kimse her tanesi bir inci olan kelmeleri dillerden koparıp atamadı.Bu kelmeler birleşme, bütünleşme noktaları oldu türk ellerinin.
Gümüşhane şivesinde buldum kendi dilimin altın tanelerini.Küçücük bir sözlük boyük tarihin nişaneleriydi.Bir kelkitli paylaşmıştı bu yöresel kelmeleri.Ben de Azerbaycan türkcesiyle ortak olanlarını seçdim.Fonetik ve anlam farklarını parantezde vermişim.
ahır- sonuç
alaf-ot,saman
aluç-yabanı dağ meyvesi (az.t.-alca,farscadan alınmıştır)
aşuğ-hayvanların incik kemiği (az.t.-aşik-hayvanlarin ve insanlarin diz,dirsek kemiği)
baca-evin tavanı (az.t.-eskide evlerin duvarlarında açılmis yer)
baytar-veteriner
bellemek-kazmak,sökmek,aktarmak
bibi-hala
bicimcik-bir parça (bir cimdik)
bildir-geçmiş yıl
bitike-bir parça (bir tike)
bostan-sebze ekilen tarla (farscadan alınmıştır)
büğelek- hayvanlarin sineklerin ısırmasıyla sürüden ayrılıp kaçması
calhama-ayran
camuş-manda
çebiş-bir yaşını aşmış geçi (az.t.-cepiş)
cecim-bir çeşit kilim (eski)
cıcık-yeni (Az. t.- cucuk- kücük. henuz büyümemiş hiyar ve diğer terevezler)
çiğit-çeğirdek (az.t.-ciyit- yetişmemiş )
cılbırı-bir çeşir çorba
cılı-zayıf (az.t.şive- cıpı- kücük,zayif)
cimcikleme-cimcik atma (az.t.-çimdikleme)
çimmek-yıkanmak
cırpmak- yünleri döverek yumuşatmak (az.t.-yünleri ve diğer şeyleri)
cücük- civciv (az.t.-cüce)
davar-koyun sürüsü
dehre-küçük balta (farscadan alınmıştır)
deyha-işte orada
deynek-odun çubuk (az.t.-değenek)
doluhmak-ağlayacak duruma gelmek (az.t.-dolmag,doluhsunmag,doluhmag)
düğe-doğurmamış inek
elalem-başkaları
emelli-güçlü,kuvvetli (az.t.-dogru,dürüst)
emi-amca (arapcadan alınmıştır)
fetir-yufka (az.t.yagli yufka)
gadanı alsın-üzerindeki bela ve uğursuzlukları def etme amaçlı, sevme ve isteme sözü
göğermek-yeşermek
gön-deri
gorbagor-sütü bozuk (az.t.goru-mezarı değiştirilen,hem de küfr gibi kullanılır)
gurut-koni şeklinde kurutulmus süt ürünü
guşgana- tencere
haşa-büyuk çuval
haşil-yerel yemek
hedik -pişirilmiş buğday
herslenmek-kızmak (az.t.-hirslenmek)
ikicanni-gebe
istikan-cay bardağı (az.t.-stekan (rus-Avropa dillerinden alınmışdır))
kal-olgunlaşmamiş (meyve.terevez)
kartol,kartel-patates (a.t.-kartof (rus-Avropa dillerinden alınmışdır)
katik-ayran (az.t.de katık- yoğurt)
kavurğa-kavrulmuş bugday (az.t.-govurğa)
kelem-lahana
kelle-kafa,baş
kepenek-kelebek
kehriz-su yolu
kete-ekmek (az.t.-yagli ekmek)
kip-sağlam (az.t.-mohkem sih)
kirtik-kücülmuş parca sabun
koz-kuzu barinagı (az.t.-küz)
lavaş-tandırda pişirilmiş ince ekmek (az.t.-tandırda ve diger sobalarda)
lülük-ibriklerin su akitilan kismi (az.t.-lülek)
mıh-çivi (fars dilinden alınmıştır)
mırdar-ölen hayvan (az.t.-hem de cirkli anlamında,fars dilinden alınmışdır)
möhkem-kip,sağlam
motor-traktor (az.t.-her türlu teknik nesnenin onu harekete getiren kisimi)
musmar-büyük çivi (az.t.mismar,apapcadan alınmıştır)
nahır-sürü
pağla-fasulye (az.t.-pahla)
pir-odun dalı,sivri yapraklı ağaçlara verilen genel ad (az.t.-ocak,kutsal bir insanın gömüldüğü mazarlık,farscadan alınmıştır)
pişik-kedi
seğirtmek-koşmak
sermek-açmak,yaymak
sitil-küçuk yoğurt kabi (az.t.eski–satıl)
sıvarmak-sulamak (az.t.-suvarmak,eski suv/su/kelmesinden)
şor-cok tuzlu
şoşartmak-abartmak (az.t.-sisirtmek)
tekne-hamur yoğrulan tahta kab (eski)
teşt-legen
tezek-yakacak hayvan dishkisi
tike-bir parca,azac;k
tuman-bayan pantalonu
uşak-cocuk
yamsulamak-taklit etmek (az.t.-yamsilamak)
pahil,pahilanmak-kiskanc,kiskanmak
yaba-dirgen,catal
yamalik-eski elbise yirtiklarini kapatan bez parcasi (az.t.yamak)
yunmak-yikanmak (az.t.-yuyunmak)
zibil-cop