Osmanlı Yükselme döneminde Türk hakimiyetini benimseyen Kuzey Afrikada İngiliz, fransız ve İtalyan çekişmesi hep devam etmiştir.
Libya'daki isyanın kökeninde, İtalyanlar'a karşı bağımsızlık mücadelesi veren doğu illeri aşiretleri ile ülkenin bağımsızlık lideri ve ilk kralı Şeyh İdris'i 1969da darbeyle deviren Muammer Kaddafi arasındaki iktidar mücadelesi yatıyor.
İtalyanlar'ın Osmanlı İmparatorluğu’nun son döneminde işgal ettiği Libya’daki ayaklanmayı,Trablus Komutanı Kurmay Albay Neşet Paşa, Kurmay Binbaşı Ali Feti (Okyar), Yüzbaşı Nuri (Conker), Bingazi Komutanı Enver Paşa, Süleyman Askeri, EşrefSencer Kuşcubaşı, Kolağası Mustafa Kemal ve arkadaşlarının Tobruk’ta İtalyanları yenmesini sağlayan Arap aşiretleri çıkardı. Aynı aşiretler, Osmanlı’nın Trablusgarp adını verdiği günümüz Libyası’ndan çekilmesi sonrasında tarihe efsanevi mücadelesiyle geçen Ömer Muhtar’ın da arkasında yer aldı. Tobruk ve Derne’de önce Atatürk, sonra Muhtar’la birlikte savaşan aşiretler, şimdi yine aynı kentlerde Kaddafi’ye isyan bayrağını açtı. Anthony Queen’in ünlü ‘Çöl Aslanı’ filmine konu olan Ömer Muhtar, pusuya düşürülüp, İtalyanlar tarafından idam edilmişti. Ardından Şeyh İdris 1951’de ülkeyi bağımsızlığa taşıdı. Şeyh İdris de Bingazi bölgesinin aşiret liderlerinden. Bingazi, Tobruk ve Derne bölgesinde yaşayan aşiretler şimdi, Türkiye’de tedavideyken 1969’da Kaddafi’nin darbe yaptığı ilk kralları İdris’in intikamını alıyor.
Ay yıldızlı bayrak
Derne’de başlayan ve ardından doğu illerinin en büyüğü Bingazi’ye sıçrayan isyanda şimdilik galip gelen kralcılar, ortasında ay yıldız bulunan 1969’a kadarki Libya bayrağını göndere çekerek, 42 yıllık husumeti ilan ettiler. İsyancıların Bingazi ve bölgedeki diğer küçük kentlerde denetimi sağlaması, Libya’nın da fiilen ikiye bölünmesine de yol açtı. Senusi dini akımının da lideri olan Şeyh İdris, 01 Eylül 1969’da Türkiye’de tedavi gördüğü sırada Kaddafi’nin darbesiyle uzaklaştırıldı, Kaddafi yönetimi gıyabında yargılayarak idama mahkum etti, Libya’nın ilk kralı 1983’te Kahire’de sürgünde öldü. Ülkenin doğusundaki Bingazi, Derne ve Tobruk halkı da, Kaddafi darbesine ve 42 yıllık yönetimine hiçbir zaman destek vermedi. Bu nedenle ekonomik yatırımlar konusunda sürekli cezalandırıldı.
Libyanın geleceğini belirleyecek olan toplumsal ve ekonomik dinamikler iyi değerlendirilmeden gelecek hakkındayorum yapmak yanlış ve eksik olacaktır.