FERİDUN M. EMECEN'İN MANİSA ÜZERİNE ÇALIŞMALARI
Bir süredir elimden düşürmediğim Feridun M. Emecen'in "Osmanlı Klasik Çağında Hanedan Devlet ve Toplum" kitabı alanında önemli boşluğu doldurmanın yanı sıra özellikle Osmanlı devlet yapısı, hanedan, sancak sistemi, şehzadelerin sancaklardaki yetkileri, alanlar, sancak divanı ve Manisa gibi sancak şehirlerinde görülen uygulamaları ortaya koyması bakımından önem arz etmektedir.
Feridun M. Emecen “XVI. Asırda Manisa Kazası”, “Unutulmuş Bir Cemaat: Manisa Yahudileri” kitaplarıyla başladığı ilim yolculuğuna hepsi birbirinden değerli çalışmalarla devam etmektedir. Daha sonra “İlk Osmanlılar ve Batı Anadolu’da Beylikler Dünyası” kitabıyla üzerinde durduğu Batı Anadolu beylikleri, Batı Anadolu’da Osmanlı ve özellikle Saruhan Beyliği ve Manisa üzerine çalışmalarını yoğunlaştırdığı görülmektedir. Bunlar arasında özellikle “XVI. Asırda Manisa Kazası, Ankara 1989”, “Unutulmuş Bir Cemaat: Manisa Yahudileri İstanbul 1997”, “İlk Osmanlılar ve Batı Anadolu Beylikler Dünyası, 2001- (Gözden genişletilmiş yeni baskı), İstanbul 2012”, “Tarih İçinde Manisa, Manisa 2007”, “Şehzade Divanı Defterleri: Manisa Şehzade Sarayı Divanı (1544-1594), 2018”, “Osmanlı Klasik Çağında Hanedan, Devlet ve Toplum, İstanbul 2011”, “Fetih ve Kıyamet 1453, İstanbul 2012” gibi eserleri Saruhan Sancağı, Batı Anadolu’da beylikler, Osmanlı ve Manisa ile ilgilidir.
Feridun M. Emcen’in diğer eserlerinin çoğunluğunda bir şekilde Saruhan Sancağı, Osmanlı ve Manisa değinilmektedir.
Diyebiliriz ki Feridun M. Emecen hayatını Osmanlı klasik çağına hasretmiş gibidir. Osmanlı klasik çağı içinde Feridun M. Emecen’in zamanının çoğunu ayırdığı akademisyenlik yolunda en önemli yıllarını Manisa’yı araştırmakla geçirmiştir. Bu anlamda Manisa’nın tarihinin yeniden yazılmasını gerektirecek denli yeni bilgi, belge ve doküman ortaya koymuştur. Hala daha araştırmaya, bilgi, belge ve doküman yayımlamaya devam etmektedir.
Allah Feridun M. Emecen hocaya güç, kuvvet, sağlık ve bolca zaman versin. Hocanın eserlerinden bir Manisalı olarak ne kadar çok faydalandığımı belirtmek isterim. Manisa’nın tarih araştırmalarında talihli bir şehir olduğunu düşünmüşümdür. Ancak pek çok Manisalı bunun farkında değil!
Saruhan Sancağı toprakları Saruhan Beylik merkezi olduğu için Osmanlı için diğer şehirlerden daha çok önem verilmiş ve adeta ikinci payitaht olarak kabul edilmiştir. 17 Şehzade Manisa’ya gelmiş, bunlardan 6 şehzade padişah olmuştur. II. Murat padişah olarak şehre gelmiş ve tahta yeniden Manisa’dan çıkmıştır. Şehir adeta yönetim ve saray kültürü içinde her yönden mamur hale gelmiştir. Manisa’nın talihi Saruhan Beyliği ve Osmanlı yönetim dönemlerinde de yüzüne gülmüştür.
Cumhuriyet sonrası Manisa’ya gelen birbirinden değerli araştırmacılar tarafından şehir yeniden araştırılmaya başlanmıştır. Adeta araştırma laboratuvarı olan şehir özellikle Osmanlı’da hükümdarlık yönetim merkezi olması, şehzade divanı, şer’iye sicilleri… gibi pek çok arşiv vesikasının Manisa’da bulunması 1940’lı yıllardan itibaren Çağatay M. Uluçay, İbrahim Gökçen gibi velut yazarların çalışmalarıyla şehir tarihin karanlıklarından sıyrılarak eski tarihi gücünü hatırlamaya başlamış ve daha sonra yapılacak çalışmalara öncülük etmişlerdir. Şehir 1940’lı yıllarda böylesine özverili, tarih uzmanı yazarları bünyesinde barındırdığı için çok şanslıdır. İlk dönem yapılan çalışmalar Saruhan Sancağına olan ilgiyi arttırmış ve özellikle 1989 sonrası Saruhan Beyliği, Osmanlı, Saruhan Sancağı gibi Manisa çevre tarihi ile ilgili araştırmalar artmaya başlamıştır.
…
Üniversite yıllarımızda Feridun M. Emecen hocamızın ne kadar mütevazı ve çalışkan olduğuna şahit olmasam bu kadar emin konuşamazdım. Ancak “XVI. Asırda Manisa Kazası, 1989” yeni yayımlanmıştı. Bir Manisa’lı olarak İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesinin koridorlarında birçok arkadaşın kitabı almasını sağlamıştım.
Saruhan Sancağı tarihini ortaya çıkarak Feridun M. Emecen’e ne kadar teşekkür etsek azdır. Manisa tarihini yeniden yazmak gerekmektedir. Manisa tarihi kurulacak bir komisyon tarafından ciltler halinde yazılmalı ve komisyon başkanlığına Feridun M. Emecen getirilmelidir. Bu konuda her türlü destek ve fedakârlık yapılmalıdır. Manisa kültür, sanat ve tarihi ile ilgili her türlü desteğini ve emeğini veren hocamızdan Manisalıların yeterince istifade ettiğini söyleyemeyiz.
Osmanlı’nın Saruhan Sancağına verdiği önemin ne olduğu, Manisa’ya gönderilen şehzadelerin şehri nasıl yönettiği, şehzadelerin harcamaları, divanları, yönetim-saray görevlileri, düğünleri, matemleri, sünnet törenleri, haremi…anlamanın yolu Feridun M. Emecen’in yazmış olduğu 30’a yakın kitabından en azından isimlerini zikrettiğim kitapları okumaktan geçiyor.
Naci YENGİN
29 Nisan 2020
www.tarihistan.org