1923-1972 YILLARI ARASINDA MANİSA’DA YAYIN YAPAN DERGİ VE GAZETELER

1923-1972 YILLARI ARASINDA MANİSA’DA YAYIN YAPAN DERGİ VE GAZETELER

Naci YENGİN[1]

Not: Erciyes Dergisi Ağustos 2019, 500. sayısında yayımlanmıştır.

 Şehri ayağa kaldırmak için sanayi, mimari, altyapı çalışmaları, ekonomik ve teknolojik gelişmişlik ne kadar önemliyse bunlardan daha da olan bir gerçek vardır ki o da şehrin kültürel dokusunu yaşatmak için yapılan çalışmalardır.

Kültürün milli benlikte yer etmesi ve ortak kültürün, bilincin oluşumunda “Hür tefekkürün kalesi” olarak görülen yazılı basın yayın organlarının; dergilerin yeri doldurulamaz.

Türk tarihi ve edebiyatı adına yüz yıllık kaç dergi ve gazete vardır diye düşünecek olursak sayıları birkaçı geçmeyen basın yayın organlarından, dergilerden bir ya da iki sayıya ulaşamayız. Bu nedenle Osmanlı’dan günümüze uzanan süreçte yayın hayatına aralıklarla da olsa devam eden dergiler, gazeteler incelendiğinde ilk akla gelen Türk Yurdu (1911) dergisidir. Sonra, Varlık(1933) gibi dergiler akla gelir. Türk Edebiyatı dergisi de uzun soluklu (1972)dergiler arasında gösterebileceğimiz neşriyatlar arsında sayılabilir.

Milli yayın yapan süreli yayınların yanı sıra şehirler ve bölgelerde yayın yapan dergilerin de milli kültürü beslemeleri gerekmektedir.

Anadolu kültürünün birer kalesi olan yerel dergilerinin Cumhuriyetin ilk yıllarından itibaren çıkmaya başladığını görüyoruz.

Türk Ocaklarının kapatılıp yerine Halkevlerinin açılmasıyla birlikte yaygınlaştığı görülen halkevi neşriyatları arasındaki şehir dergileri,  bağlı bulunduğu bölge ve şehrin kültür,  tarih, edebiyat, sanat, mimari, spor, sağlık, folklor,  resim, tiyatro vb. birçok alanda canlanmasına imkân sağladığı gibi bölge kültürünün Osmanlıdan Cumhuriyete taşınması adına en önemli çalışmalar yaparak tarih, edebiyat, sanat, mimari… Alanlarında hala başucu kaynaklarımız olarak kabul ettiğimiz eserlerin ortaya çıkarılmasına hizmet etmişlerdir.

Bu açıdan bakıldığında şehir ve bölge kültürünü ön plana çıkaran bölgesel dergi ve gazeteler ulusal yayın yapan dergilerden daha kutsal ve daha önemli işler yapmış ve yapmaktadırlar.

Anadolu’da yayıncılık yapmak, hele hele dergi çıkarmak merkez dergilerinin göz alamayacağı kadar meşakkatli, özveri gerektiren bir uğraş ve işlerini kutsi bir görev belinciyle dört elle sarılan birkaç gözü kara insan sayesinde gerçekleşmiş ve gerçekleşmektedir.

Manisa gibi bölge ve ülkenin kaderinde önemli yer oynayan tarihi ve kültürel birikimiyle mümbit bir şehirde basın yayının, dergiciliğin çok da geliştiğini ve uzun soluklu dergilerin çıktığını söylemek mümkün değildir.

1313-1410 yılları arasında Saruhan Beyliğinin başkenti olan 1410-1595 yılları arasında “Şehzade Şehir” unvanıyla 17 şehzadeyi bünyesinde barındırıp bunlardan 6 tanesinin hükümdar olduğu bir şehirde sanat ve kültürel hayatın canlı ve dinamik olması beklenir.

II. Murat’ın Manisa’ya gelerek yaptırmış olduğu Saray-ı Amire(1445)’de önemi artan sanat ve edebiyat çalışmaları birçok divan şairinin yetişmesine imkân sağlamıştır.

Saruhan Sancağı Manisa’da XV. ve XVI yüzyıllarda Gülşenî-i Saruhânî, Yiğitbaşı Şeyh Ahmed Şemseddin Efendi, Serîrî, Keşfî Çelebi, Ferruhî, İbn-i Îsâ, Senâî Çelebi, Leâlî, Fehmî Çelebi, Celîlî, Derûnî, Makâlî Hamamcı-zâde Mehmed, Makâlî Mustafa Beğ, Nâmî, Münşî, Nevâlî, Füsûnî Çelebi, Şühûdî Çelebi, Memi Cân, Câmiî Çelebi, Fenâyî Çelebi, Gınâyî[2] gibi divan şairleri yetiştirerek dönemin sanat ve ilim hayatına adeta damga vurmuştur.

Anadolu’da kültür-sanat dergiciliği içerisinde Manisa örneğini ele alırsak Cumhuriyet sonrası Manisa’da yayın yapan dergilerin en kalıcı eserler verenler arasında Bozkurt[3], Yeni Doğuş ve Gediz Dergileri ilk sırada yer alır.

Manisa’da yayın yapan süreli yayınlar incelendiğinde 1923-1972 yılları arasında şu yayın organlarına rastlanır:

1. 1923.Yeni Saruhan Gazetesi,
2. 28 Mart 1925. Manisa Gazetesi,
3. 1925.Manisa Yeni Yurd Gazetesi,
4. 1935. Yeni Doğuş(1926-1935) 1926 yılından sonra Manisa’da yayın hayatına giren ve yeni harflerle çıkarılan ilk süreli yayındır.[4]
5. 1926. Güzel Saruhan Gazetesi,
6. 1927.Manisa’da Nasreddin Hoca Dergisi,
7.  (1935-1938).Sekiz Eylül Gazetesi,
8. 1936. Genç Kızılaycılar Dergisi,
9. 1936.Bozkurt Dergisi,
10.  1937.Gediz Dergisi[5],
11.  1938.Türkiye Ziraat Gazetesi,
12.   1942.Yeni Manisa Gazetesi,
13.   1942.Kurtuluş Gazetesi, Gediz Dergisi ve Türkiye Ziraat Gazetesi,
14.   1943.Gediz Postası,
15.   1945.Manisa’da Kurtuluş ve Işık Gazeteleri,
16.   1946.Manisa Lisesi, Bizim Lise Dergisi,
17.   1948.Manisa Gazetesi
18.   1951.Hürriyet Misakı ve Başarı Gazeteleri
19.   1952.Manisa Postası Gazetesi
20. 1953. Manisa Sesi, Kuru Sıkı, Açıksöz ve Genç Spil gazete ve dergileri,
21. 1955. Manisa Ticaret Gazetesi,
22. 1958. Manisa Mesir,
23. 1964. Memleket,
24. 1965. Zirai Mücadele,
25. 1966. Hür Söz Gazetesi,
26.  1967. Manisa’da Hürriyet Misakı, Işık ve Hürsöz Gazeteleri,
27. 1967. Ziraai Mücadele Dergisi,
28. 1969. Manisa’nın Sesi Gazetesi
29. 1972. Işık, Hürriyet Misakı ve Manisa’nın Sesi birleşerek Manisa Hür Işık Gazetesi çıkarılır.[6]

Manisa’da yayın yapan dergi ve gazeteler içerisinde en uzun soluklu olanlardan birisinin Gediz Dergisi[7] ve Işık (Hür Işık-1972)gazetesi olduğu anlaşılmaktadır.

Manisa’da aylık, iki aylık ya da mevsimlik nitelikli dergilerin bulunmaması Manisa adına büyük bir eksiklik olarak görülmektedir.