Atatürk’ün öngörüsü
Osmanlı İmparatorluğu siyasi, ticari, ekonomik, savunma, bilgi ve sanayi alanında dünyada olan devrimlerden bihaber yaşayarak, sağ ayakla mı sol ayakla mı tuvalete girilir tartışması yaşadığı dönemlere girmişti. Bu eksikliklerinin beraber askeri gücü de zayıflayınca toprak kaybetmeler başlamıştı. Gücün sona erdiği kanısına varan azınlıklar da kendilerine göre devlet kurma düşüncesi ve heyecanı taşıyorlar.
Osmanlının yönetimi, ordusu, bürokratı okumuşları bu gelişmeleri düşünmediği ve hazırlıksız oldukları için de yapacak fazla bir şeyleri yoktu. Ordu içinde Enver Paşa gibi genç kuşak subaylardan durumu görüp çalışmalar yapanlar oldu ama bu da o zaman süreci içinde istenilen sonucu getirmedi.
1.Dünya Harbinin eşiğine gelinmişti. Mustafa Kemal Sofya’da Ataşemiliterdi. Ülkenin durumunu biliyor, ihtiyatlı davranılmasını istiyordu. Acele edilememeli, taraf seçerken de ihtiyatlı davranılmalıydı. Çünkü ittifakların kaygan zeminde olduğunu söylüyordu.
Gelecek yıllardaki sıkıntıların çok büyük olacağını gördüğü için 20 Eylül 1917 tarihinde zamanın Harbiye Nazırı ve Başkomutan Vekili Enver paşaya rapor gönderdi.
Raporda özetle şöyle diyordu: “Memleketin umumi durumu iyi değildir. Halk ile yönetenler arasında ilişki sarsılmış itimat kaybolmuştur. Halk mümkün olduğu kadar yönetimden uzak durmak istemektedir. Çünkü halk kendilerinin iaşe ve ibateleri için çalışıp didinip yetiştirdiği mahsul mecburen yönetim tarafından alınmaktadır.
Ordunun durumu da iyi değildir, durum ciddidir ama kurtulma imkânımız vardır. Ancak acele tedbir alınması gerekmektedir. Jandarma ıslah edilmeli, devlet kurumlarındaki suiistimaller, düzensizlikler ortadan kaldırılmalıdır.
Askeri siyasetimiz bir savunma siyaseti olmalıdır. Elimizde bulunan neferler tek bir tanesi bile iyice korunmalıdır.”
Enver Paşa’nın da o dönemde yapacağı fazla bir şey yoktu. Müttefiklerimiz yenilince bizde yenilmiş sayıldık, Talat paşa kabinesi istifa etti yerine Ahmet İzzet Paşa başkanlığında yeni hükümet kuruldu.
Mustafa Kemal, Yıldırım Orduları Grubu Komutanlığına atanmıştı. Emrindeki birlikleri düzen ve eğitim açısından hazır duruma getirdi. Biliyordu ki gelişmeler iyi değildi ilerde Mehmetlere ihtiyaç fazla olacaktı.
1918 yılında imzalanan Mondros Mütarekesi Türk’ün yok olma kararıydı. “Başkomutan ve Sadrazam İzzet Paşa mütarekeyi okunması ve gereğinin yerine getirilmesi için Yıldırım Orduları Grubu Komutanlığına da gönderdi. Mütareke şartlarını inceleyen Mustafa Kemal Bazı noktalara uyamayacağını, mütarekenin onların anladıkları gibi olmadığını ilerde mütarekenin maddelerine istinaden İstanbul dâhil olmak üzere vatan toprağının işgal edileceğini bildirdi.Görüşünü içeren raporu İzzet Paşa’ya gönderdi. İzzet Paşa’dan gelen cevap emre uyulması gerektiği ve bunun bir talimat olduğuydu.”
Mustafa Kemal hangi noktada uyarıda bulunmuşsa hepsi de aynen olmuştu. Bahse konu yerler İzmir, Afyon, Antalya, Eskişehir, Çanakkale, Bursa mıntıkaları ve İstanbul ve civarı itilaf devletlerince işgal edilmiştir.
Bu kısa yaşanmışlık bile devleti yönetenlerin ne kadar öngörülü olması gerektiğini ortaya koyuyor.
Bir daha böyle sıkıntılara düşmememiz dileğiyle.
Fuat Yılmazer