SİCİLL-İ OSMANİ'DE MANİSALILAR VE MANİSA'DA GÖREV YAPANLAR

-Osmanlı Döneminde Yazılmış En Büyük Biyografik Eser-

SİCİLL-İ OSMANİ’DE MANİSALILAR VE MANİSA’DA GÖREV YAPANLAR

(I. BÖLÜM)

Sicill-i Osmani, Mehmet Süreyya Bey tarafından hazırlanıp, ilk olarak 1893 yılında basılan ve sadece Osmanlı dönemi değil öncesinden de birçok şahsiyeti muhtevasına alan ve yaklaşık 17.000 biyografiden oluşan, alanındaki en önemli ve en geniş içeriğe sahip eserlerdendir.

Mehmet Süreyya Bey bu eser için çok fazla emek ve zaman harcamış, arşiv belgelerinin yanı sıra oldukça fazla mezar taşını incelemiştir. Eserinde inceleyip yer verdiği yaklaşık 17.000 kişi arasında, Manisa Fatihi Saruhan Bey olduğu gibi Osmanlı şehzade, padişah, saray mensupları, paşalar, vezirler, ulemalar, yazar, şair, tasavvuf ehli insanlar, müzisyenler, kadılar, müftüler, müderrisler ve daha nice insanlar yer almaktadır.

Eserin ortaya çıkması yaklaşık 30 yıl sürmüştür. En önemli taraflarından biri de incelenip kayda alınan mezar taşlarının birçoğunun günümüze tahrip edilmiş olarak ulaşması ya da hiç ulaşamamasıdır.

Tezkire-i meşahir-i osmaniye olarak da adlandırılan bu eserin müellifi Mehmet Süreyya Bey 1845 yılında İstanbul’da doğmuştur. Babası Hüsnü Mehmet Bey muhtelif devlet kademelerinde çalışmıştır. Osmanlı'da batı tarzı eğitim vermek amacıyla açılan ilk eğitim kurumu olan Dârülmaârif’ten mezun olduktan sonra Arapça, Farsça ve Fransızca öğrendi. 1863 Yılında Bâbıâli Tercüme Odası’nda işe başladı. Biyografiler üzerine çalışmalarının ilk basamağını olan Nuhbetü’l-vekâyi’yi fasiküller halinde yayınlamaya başladı. Çalışmaları II. Abdülhamit tarafından takdir edilmesi ile Meclis-i Kebîr-i Maârif üyeliğine getirildi. Yakalandığı hastalığı atlatamayarak 11 Ocak 1909 tarihinde İstanbul’da vefat etti.

Sicill-i Osmani adlı eser ilk olarak -yukarıda belirtildiği gibi- 1893 yılında yayınlanmıştır. Bizim incelediğimiz ciltler ise yeni harflerle basılan eserin, 1996 yılında Tarih Vakfı Yurt Yayınları tarafından İstanbul’da neşredilen ve toplamda 6 cilt olan nüshalarıdır.

Bu kıymetli eserin 6 cildinde yer alan biyografiler üzerinde yaptığımız incelemede, Manisalılar, Manisa’da doğanlar, Manisa’da görev yapanlar kısaca yolu Manisa’dan geçen bütün şahsiyetleri ayırıp aşağıda yer vermeye çalıştık. Burada yer verilen kişiler hakkında yazılanların tamamı müellifin yazdığı şekli iledir. Tabii ki yazıldığı tarih dikkate alınarak yazarın ulaşabildiği bilgilerin tamamının doğru olduğunu kabul etmek pek sağlıklı olmayacaktır. Çok keskin olan bir iki hataya dipnotta yer verdik. Buraya alınan bilgiler asıl kaynakta geçtiği gibidir, mümkün olduğunca, imla, karakter vb. düzeltmeler yapılmamış aslı ne ise o şekilde alınmaya çalışılmıştır. Okuyucuya kolaylık olması için Manisa kelimelerini koyu yapıp, son kısımlarına yer aldığı cilt ve sahife numaralarını belirttik.

Sicill-i Osmani’nin alanındaki en geniş ve en önemli eserlerden biri olduğunu ifade ederken tek eser olmadığını da belirtmekte fayda var. Zaman içinde diğer eserler üzerinde yaptığımız çalışmaları da paylaşmayı arzuluyoruz. Yazımız akademik bir yazı değildir. İnceleme araştırma yazısıdır.

Erkan Akbalık

***

AHMED I: III. Mehmed’in oğludur. 12 Cemaziyelâhir 999'da (18 Nisan 1590) Manisa'da doğmuştur. Başka bir rivayette doğumu 996 (1588) yılıdır. 17 Receb 1092'de (21 Aralık l603) tahta çıktı. 23 Zilka'de 1026’da (22 Kasım 1617) vefat etti. Adına yaptırdığı camide (Sultan Ahmed Camii) türbesine defnedildi. Ömrü (hicrî olarak) 28 yıl 6 ay, 11 gün ve saltanat süresi l4 yıl, 5 ay, 5 gündür. Melek huylu bir padişah olduklarından âlimleri, sâlihleri ve özellikle seyyidleri koruyucu, fakir ve zayıflara yardımcı, dindar, akıllı, cömert, hayra meyilli güzel ahlâk sahibi idiler. Atpazarında Mehmed Paşa ve Ahmed Paşa'nın konakları arsalarına 6 minareli bir cami inşasına 1018'de (1609) başlayıp 1026'da (l6l7) tamamladılar ve medrese yaptılar. Mekke ve Medine fukarasına birçok köy vakfettiler. Ka'be-i Mükerreme'de bazı yerler kavşamakla tamir ettirip bir güzel kuşak göndererek kuşattılar. Medine'ye mermerden bir minber gönderdiler ve peygamberimizin mescidine koydular. Sadakalar ve adaklar çoğaltıp Mekke ve Medine fukarasına dağıttılar. Böylece geçimleri rahatladı. Surre-i Hümâyun da eklediler. Kevkeb-i Dürrî adlı altın levhayı 227 kıt'a kıymetli cevahirden 50 bin altına alınmış benzersiz elmas ile tezyin ettirip Ravza-i Mutahharaya astırmıştır. Estergon ile Eflâk, zamanlarında geri alınmıştır. 14. Padişah olup 14 sene padişah olmuş, 14 yaşında tahta çıkmış ve iki 14 yaşında (28) vefat eylemiştir. Şairdir. (Cilt 1, S.3)

BEZMİÂLEM VALİDE SULTAN: I. Selim'in (Yavuz) annesi ve II. Bâyezid'in eşidir. Oğlunun saltanat (1512-1520) sırasında vefat etmiştir. Manisa'da Sultan Camii'ni ve bir dârüşşifa inşa ettirdi. Dârüşşifanın başına ünlü hekim Merkez Efendi getirilip "mesir" denilen 40 çeşit maddeden yapılan macunu nevruzda bu caminin kubbesinden saçtırmayı âdet eylemişti.ⁱ (Cilt 1, S.9)

MAHMUD (ŞEHZADE): II. Bâyezid'in oğludur. 880'de (1475) doğdu. Kastamonu ve sonra Saruhan valisi oldu. 913'de (1507) Manisa'da vefat etmiştir. Na’şı Bursa'ya nakledilip II. Murad Türbesi'ne defnedildi. Şiir ve inşada usta, âlim ve fâzıldı. Meclisi, maarif erbâbıyla dolu olup her birine ihsan ederdi. Şairlerden Necati, Zât ve Lâmiî yanında idiler. Üç oğlu ve bir kızı kaldı. (Cilt 1, S.21)

MEHMED II (FÂTİH): II. Murad'ın oğludur. Receb 832'de (Nisan 1429)ⁱⁱ doğmuş ve Manisa'da vali iken 848'de (1444) babası istifa edip onu Edirne'ye çağırmış ve makamına geçirip Manisa'ya çekilmiştir. Bu çekilme Avrupa hükümdarlarının aleyhine birleşmelerine sebep olunca babasını çağırmış ve ordu serdârı olmuştur. Zaferden sonra babası Edirne'ye dönüşünde ikinci defa tahta çıkmış ve oğlunu Manisa valiliğine gönderdi. 16 Muharrem 855'de (18 Şubat 1451) babasının vefatında ikinci defa cülus buyurdular. 4 Rebiyülevvel 886' da (3 Mayıs 1481) Gebze'de "Tekfur Çayırında vefat etti. Ömrü (hicrî olarak) 53 sene, 7 ay, 23 gün, saltanat müddeti 32 sene, birkaç aydır. Saltanat merkezini Edirne'den İstanbul'a taşıdı. Na'şı İstanbul'a getirilip camii önündeki türbesine defnedilmiştir. Orta boylu, büyük, kırmızı yüzlü, kırmızı ile karışık beyaz renkli, saç ve sakal çok siyah ve doğan burunluydu. Akıllı, adaletli, heybetli, cesur ve gayretli olup atalarının elbisesini terk ederek ulema elbisesini giymiştir. Çoğu zaman onlarla sohbet ederlerdi. Bu sebepten İstanbul âlimler ve fâzlılar meclisi olmuştur. Hayratı çok olup Ayasofya, Eyüp ve Fâtih Camii büyükleridir. Fâtih Cami'nin her iki tarafına dörderden sekiz medrese yapıp ''Sahn-ı seman''ⁱⁱⁱ diye isimlendirmiştir. Fetih senesi Hazret-i Ebâ Eyyûb el-Ensârî'nin kabri ortaya çıkarıldı. Yedikule ve Anadolu Hisarı mescitlerini yaptırdı. 857'de (1453) İstanbul’u feth buyurdular. "Letuftehanne..." hadîsine mazhar oldular. İnöz (Enez), Taşözü, Novaberde, Halke, Gördüs, Sinop, Trabzon, Amasra, Eflâk, Boğdan, Midilli, Lofça, Yabçe, Bosna, Hersek, İlbasan, Akhisar, Grıyoz, Kızılhisar, İçil. Alâiye, Şarkî Karahisar, Ermenak, Silifke, Menkub, Kefe, Azak, Avlonya, İşkodra, Bozcaada, Limni, Kırım fethettiği yerlerdir. 857'de (1453) Rumeli Hisarı’nı 40 günde yapıp tamamladı. Dulkadiroğlu İsfendiyar'ın zevcesidir. Çeşitli diller bilirdi. Zamanında saltanat töresi, törenleri bir hayli kökleşerek Enderun'dan zeki birçok kişi vezirlik ve valilikle çıkmış, bu suretle siyaset erbabı artmıştır. (Cilt 1, S.23)

MEHMED III: III. Murad'ın oğludur. Zilkade 973'de (26 Mayıs 1566) Saruhan'da Sart ovasında doğdu. Sünnetinin ardından Manisa'ya vali olmuştur. 16 Cemaziyülevvel 1003'de (27 Ocak 1595) tahta çıktı. 17 Receb 1012'de (21 Aralık l603) vefat etti. Ayasofya'da türbesine defnedildi. Ömrü (hicrî olarak) 37 sene, 8 ay, 10 gün ve saltanat müddeti 9 sene, 2 ay, 1 gündür. Vefatı ansızın veya birkaç gün ayakta hastalıkladır. Güzel ahlaklı, yumuşak, cömert, dindar ve cemaatle namaz kılmaya devam olup peygamberin adı anılınca ayağa kalkmak âdetiydi. Eğri seferinde sebatı ile zaferi elde etmiştir. Eğri, Tata, Hemartin ve Ösek kaleleri zamanında fetholundu. Kızı "Sultan", Davud Paşa zevcesidir. Vefatında babası yanına defnedildi. Diğer kızı “Sultan", Kaymakam Mustafa Paşa'nın zevcesidir. O da az müddet içinde vefat etmiştir. (Cilt 1, S. 23)

MURAD III: II. Selim'in oğludur. 5 Cemaziyülevvel 953’de (4 Temmuz 1546) doğup 8 Ramazan 982'de (22 Aralık 1574) tahta çıktı, 8 Cemaziyülevvel 1003’de (19 Ocak 1595) vefat eyledi. Ayasofya Camii'ndeki türbesine defnedildi. Yaşı (hicrî olarak) 55 ve saltanat 21 yıldır. Kısaya yakın orta boylu, seyrek sakallı, değirmi yüzlüydü. "Murad" mahlasıyla Türkçe, Farsça ve Arapça şiirleri vardır. Güzel konuşur, akıllı, cömertti. Şeyhlerle ve tasavvuf ehliyle yazışmaya, şiirler söylemeye düşkündü. Onlara rüyalarını tabir ettirir ve şiirlerini yazdırırdı. Tasavvufa dair Siyam adlı bir eseri de vardır. Ulemanın ve şairlerin kendisine sundukları eserleri ve şiirleri ödüllendirirdi. "Visale va'd eyler Murad'a ol gül-i ter/yalancı gül gibi bir şûh-ı dilsitânım var” şiirlerindendir. Fetihleri: Tiflis, Şımahı, Şirvan, Bâbül-ebvab, Lori, Küri, İsperem, Polata, Papa, Yanık. Manisa'da iki minareli bir cami, medrese, imaret, han ve tabhane yapmıştır. Mekke'de Harem-i Muhterem'in çatısını mermerden direklerle kâgir edip Mizabü'r-Rahme hatîmini tamir buyurdular. Surre-i Hümâyûn’a nice bin filori eklediler. Beşiktaş'da Yahya Efendi'ye türbe yaptılar. Fethiye Camii’ni kiliseden çevirerek inşa ettiler.^iv (Cilt 1, S. 27-28)

ABDULLAH EFENDİ (KERESTECİZÂDE): Amasyalıdır. Babası Keresteci Ali Çelebi olup güzel sesli olduğundan Amcazade Hüseyin Paşa ve sonra Kara Mustafa Paşa’ya imam oldu. 1087'de (1Ö76) imam-ı salis ve sonra imam-ı sâni ve şa'bâr 1097'de (Temmuz 1686) imam-ı evveli sultanî olup İstanbul payesi verildi. Muharrem 1099' da (Kasım l687) azlolup sonra Manisa mollası oldu. Muharrem 1103'de (Ekim 1691) vefat eyledi. Musikişinastı. (cilt 1, S.71)

ABDURRAHMAN ÇELEBİ: III. Mehmed'in şehzadeliğinde Manisa'da reisülküttab ve sonra nişancı oldu. Orada vefat etti. (Cilt 1, S.86)

ABDURRAHMAN EFENDİ: Babası Manisa'da imam, vaiz, muhaddis ve müfessir olup kendi de mesleğe girip müderris oldu. 990'da (1582) vefat etti. Âlim ve fâzıldı. (Cilt 1, S.87)

ABDÜLGANÎ EFENDİ: Manisalıdır. Müderris ve 1012'de (1603/04) Kayseri mollası oldu. 1013'de (1604/05) yolda gelirken şehit oldu. (Cilt 1, S.108)

ABDÜLHALİM EFENDİ: Maraşlıdır. Müderris, Manisa, iki kere Medine ve Kudüs mollası oldu. Cemaziyülahır 1009'da (Aralık l600) vefat etti. Yumuşak huylu, kerim ve sâlihdi. (Cilt 1, S.110)

ABDÜLKADİR BEY (MELEK PAŞAZADE): Sadrazam Melek Mehmed Paşa’nın oğludur. Müderris, Rebiyülahir 1223'de (Haziran 1808) Galata mollası, Receb 1230'da (Haziran 1815) Edirne, 1234'de (1819) Mekke mollası, 1238'de (1822/23) İstanbul payesi oldu. 124l'de (1825/26) Manisa'ya gönderildi. 1243'de (1827/28) dönüp o sene İstanbul kadısı 1244'de (1828/ 29) Anadolu payesi, 1250'de (1834/35) Anadolu kazaskeri, Ramazan 1256’da (Kasım 1840) Meclis-i Vâlâazas ve Ramazan 1259'da (Ekim 1843) reisülulemâ oldu. 7 Zilkade 1262'de (27 Ekim 1846) vefat eyledi. Zeyneb Sultan Camiimde medfundur. İlmi orta, hoş sözlü ve âlimleri severdi. (Cilt 1, S.115)

ABDÜLKERİM EFENDİ: Rizelidir. Müderris ve Manisa müftüsü oldu. 954’de (1547) vefat etti. Şer'î ilimlere vâkıf ve çok zekiydi. (Cilt 1. S.121)

ABDÜLKERİM EFENDİ: Manisalıdır. Müderris olup III. Murad şehzadeliğinde Manisa'da iken imam olan amcası Mehmed Efendi vefat edince bunu imam tayin etmiştir. Sonra bu görevden kazasker aylığıyla emekliye ayrıldı. Cemaziyülevvel 1002'de (Şubat 1594) vefat etti. (Cilt 1. S.121)

ABDÜLKERİM EFENDİ: Manisalıdır. Halveti olup Bursa'da Mir-i büdelâ Tekkesi şeyhi oldu. 1l00'de (1689/90) vefat etti. İyi ahlâk sahibiydi. (Cilt 1, S122)

ABDÜRRAHİM EFENDİ: Müderris, üçer defa Selanik, Üsküdar, iki defa Eyüp ve birer kere Manisa, Mekke ve Bursa mollası oldu. Zilhicce 1012'de (Mayıs 1604) vefat eyledi. Sinan Ağa Camii'nde medfundur. Âlim, arif, cömert ve kerimdi. (Cilt 1, S.134)

AHMED EFENDİ (ATPAZARÎ): Evi o yerde olduğundan böyle isimlendi. Manisa müftüsü Abdülbâkî Efendi'nin oğludur. Müderris, Haremeyn evkaf müfettişi, sonra Bursa kadısı oldu. Muharrem 1103'de (Ekim 1691) oraya varışının üçüncü günü vefat eylemiştir. (Cilt 1, S.171)

AHMED EFENDİ (MUALLİMZÂDE): Muslihiddin Bursevî'nin oğludur. 910’da (1504/05) doğdu. 933'de (1526/27) babası vefat eyledi. Öğrenimden sonra 963’de (1555/56) Manisa müftüsü, Zilhicce 967'de (Eylül 1560) Haleb kadısı ve Şaban 968'de (Nisan-Mayıs 1561) Bursa kadısı oldu. Hoca Atâullah Efendi ile akrabalığı yüzünden Cemaziyülevvel 974'de (Kasım-Aralık 1566) Anadolu kazaskeri ve o sene Ramazan'da (Mart 1566) Rumeli kazaskeri oldu. 979’da (1571) Atâullah Efendi' nin hastalığında azledildi ve emekli edildi. Rebiyülevvel 980'de (Temmuz 1572) 70 yaşında vefat etmiştir. Cenazesi Bursa’ya götürülüp babasının yanına defnedilmiştir. Âlim, cömert ve merhametliydi. Zeynîye Zaviyesi yakınında bir camii, evi yakınında bir medresesi ve bazı hayır eserleri vardır. (Cilt 1, S.183)

AHMED ŞEYHÎ EFENDİ: Birgilidir. Müderris, Manisa mollası oldu. Azledilmiş olarak 1051’de (1641/42) vefat etti. Hattattı. (Cilt 1, S224)

ALÂEDDİN ALÎ ARABİ (MOLLA ARAB): Şeyhü'ş-şuyûh Seyyid Muhammed Arabi oğlu Seyyid Muhammed'in oğludur. Muhammed Arabî 800 (1397/98) tarihinde Haleb'de vefat etmiştir ki, silsilesi: b. Seyyid Ebûbekir b. Abdüssemi' b. Ahmed Şemseddin b.Sadreddin Ali b.Seyyid Ahmed İzzeddin es-Sayyad er-Rıfaî'ye ulaşır ki, bu suretle Rıfai ve Sayyadî nesebindendir. Molla Arab Haleb'de Bilermun köyünde doğdu. İmam Sufrî'den okuyup babası Seyyid Muhammed'den Rıfaî ve Alâeddin Halvetî'den Sühreverdî olup şeyhiyle beraber Haleb'den çıkarak Manisa’ya gelmiş ve şehzade Mustafa’ya bağlanmıştır. Medrese verilip İstanbul'a getirildi. Bir aralık görevine son verildiyse de sonra arttırılarak yenilendi. 893 'de (1488) şeyhülislâm oldu. Şevval 901'de (Temmuz 1496) vefat eyledi. Eyüp’de İdrisköşkü’nde medfundur. Her gün evinde yüz rekât namaz kılardı. 99 Oğluna esma-i hüsna sayısınca isim koydu, 15'i hayatta kaldı. Bursa’da Camii vardır. Telvih ezberinde olan fâzıl bir insandı. Oğullarından Abdülbâkî'nin kızının oğlu Sabri Mustafa Efendi'dir. Oğullarından Abdurrahman Efendi parlayabildi. Amcasının oğlu olup kardeşi diye tanınan Mahmud Efendi’dir. (Cilt 1, S.231)

ALİ EFENDİ (EMİR): Bursalıdır. Müderris ve 1033 'de (1623/24) Kütahya mollası oldu. Sonra Sakız ve Manisa mollası oldu. Cemaziyülahır 1044'de (Aralık 1634) vefat etti. Âlim, güzel huyluydu. (Cilt 1. S.259)

ALİ RIZÂ EFENDİ (HACI): Yozgatlıdır. Mekteb-i İdâdîye-i Harbiye Arapça hocası ve müderristi. Yükselerek Galata mollası, sonra Manisa ve Medine naibi ve Mekke payesi olup 8 Receb 1304'de (2 Nisan 1887) vefat etti. Yahya Efendi Tekkesi'ne defnedildi. Fâzıldı. (Cilt 1, S. 299-300)

ALİ RIZÂ PAŞA: Trabzonludur. Laz Ahmed Paşa'nın akrabasından olup Manisa müsellimi, sonra İzmir gümrükçüsü ve azilden sonra Menemen voyvodası oldu. 1244'de (1828/29) ıstabl-ı âmire pâyesiyle Halep valisi Rauf Paşaya kethüda oldu. 1245'de (1829/30) vezirlikle Halep valisi oldu. 1246'da (1830/31) Diyarbakır valisi oldu. Bağdat’a memur olup Dâvud Paşa’yı oradan çıkararak devlete hizmet etti ve Bağdat valisi oldu. 1253'de (1837/38) ilâveten Şehrizor Valisi olup 1256'da (1840) ek olarak Cidde valisi oldu. Rebiyülevvel 1258'de (Nisan 1842) Şam valisi olup Zilkade 126l'de (Kasım 1845) ayrılmıştır. Ramazan 1262'de (Eylül 1846) vefat eylemiştir. Akıllı, şair, kâmil, tedbirli, gayretliydi. Bağdat’ı kölemen idaresinden kurtarmak gibi unutulmaz bir hizmette bulunmuştur. Şam'da Hz. Bilâl-i Habeşî'ye kabir arkadaşı oldu. Damadı İzzet Ahmed Paşa' dır. (Cilt 1, S.301)

AYAS PAŞA (LALA): Enderun'dan yetişip II. Mehmed (Fâtih) ile Manisa'da bulunmuştur. Fatih’in tahta çıkmasında beylerbeyilik ve ardından vezirlik rütbesine nail olmuştur. Sonra Şehzade Bâyezid'e lala oldu. Şehzade Cem vak'asında Bursa muhafızı olup onun üzerine serdâr oldu. Muharebede şehzadeye esir olmuş ve elinde 888'de (1483) katledilmiştir. Tedbirli, doğru idi. (Cilt 2, S.342)

BAYRAM EFENDİ: Anadoluludur. Müderris ve iki defa Manisa müftüsü olup Şevval 1013'de (Şubat-Mart 1605) vefat etmiştir. İyi bir zat idi, Sâlihdi. (Cilt 2. S.360)

CA'FER AĞA: Enderûnlu olup III. Mehmed Şehzadeliğinde Manisa'da sancakbeyi iken hizmetinde Çavuşbaşı olmuştu. Orada vefat etmiştir. (Cilt 2, S.378)

CA'FER EFENDİ: Ebûssuûd Efendi'nin amcası Abdünnebî Efendi'nin oğludur. Müderris ve 950'de (1543) Manisa müftüsü oldu. 955 'de (1548) Şehzade Selim'e muallim, Muharrem 958'de (Ocak 1551) Şam kadısı ve Şevval’de (Ekim) Anadolu kazaskeri olmuştur. Şevval 964’de (Ağustos 1557) emekli olup hacca gitti. Dönüşünde Üsküdar'da bahçesinde sakinken 985'de (1577) vefat eylemiştir. Eyüp'de Kasım Paşa Camii'nde medfundur. Yaşı 80'e yakın olup âlim ve sâlihdi. Kardeşi Lutfi Lütfullah Efendi'dir. (Cilt 2. S.379)

CEVHERİ ALİ EFENDİ: Uzun Bâlî Efendi'nin oğlu olup 932'de (1526) doğdu. Müderris, Manisa müftüsü ve Maraş kadısı oldu. Receb 992'de (Temmuz 1584) vefat etti. Arapça kasideleri ve kıt'aları vardır. Eserleri: Şerh-i Miftâh'a haşiyesi, Dürer ü Gurer’i ayıklayıp değiştirerek hamişinde kelimatı, sarfda bir metin ve bir Şerhi, Nisahü'l-întisab tercümesi, ed-Dürrü'l-Manzûm [el-Ikdu'l-Manzûm] adında Zeyl-i Şakayık, Nâdiretü'z-Zemen fi Ahvâli’l-Yemen. (Cilt 2, S.397)

DERÛNÎ ÇELEBİ: Manisalıdır. II. Selim'in (hd 1566-1574) nedimi olup sonra azledildi. 976'da (1568/69) vefat eyledi. Manisa'da bir tekkede medfundur. Şair idi. (Cilt 2, S.410)

EBÛBEKİR EFENDİ: Edirnelidir. Müderris ve Manisa mollası olup 1112' de (1700/01) vefat eyledi. (Cilt 2, S.429)

EBÛBEKİR PAŞA: Manisalıdır. Atlı mukabelesinde halife ve şâkird olup Eğri ve Macar muharebelerinde mukabeleci ve sonra küçük ve orta defterdar oldu. Sikkeyi tashih eylemesiyle 1027'de (I6l8) darbhane nazırlığı verildi. 1036’da (1626/27) İstanbul defterdar olup sonra orduya başdefterdar oldu. Şaban 1037'de (Nisan 1628) vezirlikle sadâret kaymakamı olup sonra Rumeli valisi oldu. Rebiyülahir 1039’da (Kasım-Aralık 1629) katledildi. Başı Topkapı’da medfundur. Yaşı 60 'dan fazla, dindar ve yumuşak huvluydu. Konağı yakınında camii vardır. Sikkenin ıslahı hizmetinde bulunmuştur. (Cilt 2, S.432)

EBÛLFAZL MEHMED EFENDİ: Kazasker İdris-i Bitlisî’nin oğludur. Müderris, Manisa, Trablusgarb’a kadı oldu. Sonra Anadolu defterdarı, daha sonra başdefterdar oldu. 33 Sene defterdarlıklarda bulunup Tophane’de deryaya nazır bîr tepede mesken ve bahçe yaptı. Vaktini ilim ve ibadete sarfetti. Hacca niyet ederdi. Ancak gidemeyip 982'de (1574/75) vefat etti. Tophane'de adına mensup yokuşta cami ve mektebi vardır ki, "hayrü'l-cevâmi” yapılış tarihidir. Orada defnolundu. Alîm, münşi, kâmi, edipti. Yetişmiş iki oğlu Akıntıburnun’da denizi seyrederken boğulunca çok üzülmüştü. Eserleri: Tercüme-i Tefsir-i Hüseyin Vaiz. Tercüme-i Zahire-i Harezmşah, Tercüme-i Muhsin, Zeyl’i Târih-i îdris-i Bitlisi, Türkçe Tarih-i Osmani, Kısas-ı Enbiyâ, üç dilde Divan. (Cilt 2, S.437)

EMRULLAH MEHMED EFENDİ: Seyrek Muhyiddin Efendi'nin oğludur. 5 Zilkade 945'de (25 Mart 1539) doğdu. Müderris, Bağdad, Manisa, Selanik, Gelibolu ve İzmir mollası oldu. İstanbul’da 1008'de Berat gecesi (1 Mart 1600) vefat etti. Âlîm ve fâzıldı. Tarikat mensuplarından nefret ettiğinden cenazesi Fatih’e getirilmemiş ve tabutuna mücevveze konulmamasını vasiyet eylemiştir. Şakâyık_ı Numaniye Zeyli, Eşbah ve Nazair’e ta'likatı, Ebûssuûd Efendi tefsirine kelimâtı vardır. Oğlu sudûrdan Yunus Efendi' dir. Diğer oğlu müderris Ahmed Efendi'dir ki gençliğinde vefat etmişti. Oğlu sudûrdan Abdurrahman Efendi'dir. Torunlarından biri Emrullah Efendi' dir. (Cilt 2, S.482)

ES'AD AHMED EFENDİ (SÂLİHZÂDE): Şeyhülislam Emin Efendi'nin oğludur. Müderris, Cemaziyülevvel 1174 'de (Aralık 1760) İzmir mollası ve sırasıyla Mekke payesi oldu. 1201 'de (1786/87) İstanbul kadısı, Receb 1202’de (Nisan 1788) Anadolu payesi. Zilhicce 1204 (Ağustos 1790) sonlarında Anadolu kazaskeri olup 1206 başlarında (1791 sonları) azledildi. 1209'de (1794/95) birinci ve 1212'de (1797/98) ikinci defa Rumeli kazaskeri olup birer sene bu görevde bulundu. 30 Muharrem 1218'de (22 Mayıs 1803) Şeyhülislam oldu. 1 Receb 1221’de (14 Eylül 1806) ayrıldı. 22 Cemaziyülevvel 1223 'de (l6 Temmuz 1808) ikinci defa Şeyhülislam olup 10 Şevval 1223 'de (29 Kasım 1808) azilden sonra Manisa’ya sürüldü. Serbest bırakıldıktan sonra 1230'da (1815) vefat eyledi. Yaptığı Müftü Hamamı yakınında medfundur. Civarında çeşme ve medrese vardır. İşten anlar ve nizâm-ı cedide taraftar resmî ulemanın büyüklerindendi. O zamanca bu tavrı şeyhülislâmlıktan ayrılmasına ve gözden düşmesine hizmet etti. Oğulları, Salih Bey, Hüsâmeddin Bey ve Rüşdî Bey'dir. (Cilt 2, S.485)

ES'AD MEHMED EFENDİ: Manisa müftüsünün oğludur. Hoca Neş'et Efendi ve Abdürrahim Efendi'den ders görmüştür. 1252'de (1336/37) Manisa müftüsü oldu. 1269'da (1852/53) Kudüs mollası oldu. 1272 (1855/56) yılından sonra vefat eylemiştir. Fâzıl ve şairdir. Nasîhatü'l-mülûk’u telif ve Tuhfe-i Arabiye-i Âsım’ı yarısına kadar şerh eylemiştir. (Cilt 2, S.490)

FAHREDDİN ÇELEBİ: Said Çelebi'nin oğludur. Uzun müddet Manisa Mevlevîhanesi şeyhliğinde bulundu.1300'de (1883) kardeşi Sadreddin Çelebi'nin vefatında Hz. Mevlânâ'nın postuna oturmak üzere Konya'ya gitti. Birkaç ay geçince vefat etti. Yakışıklı ve ve dirayetliydi. (Cilt 2, S.505)

FERHÂD PAŞA (DELİ): Bostancı Ocağından yetişip 1003''de (1594/95) bostancıbaşı oldu. O sene padişahın vefatında gizlice Manisa’da Şehzade Mehmed'i davete, Gazanfer Ağa tarafından gönderilmiştir. Mükâfaten Mısır vilayeti ihsan olunup gitmemekle mansıbı açık bırakılarak 7000 altın verilmiştir. Rebiyülahir 101’de (Eylül-Ekim 1602) bu hizmetten yeniçeri ağası olup Ramazan'da (Şubat-Mart l603) azledildi. 1012’de (1(03/04) Şam valisi, 10l4'de (1605/06) Haleb ve sonra Rumeli valisi oldu. 1015’de (l606/07) vezirlikle Anadolu seraskeri olup o sene hizmet edemeden vefat etmiştir. Haddini bilmez, sinirli ve kötü dilliydi. (Cilt 2, S.519)

FEYYUMÎ EFENDİ: IV. Mehmed devri (1648-1687) sonlarında Feyyum’da doğmuştur. Orada hatip olarak âlim ve fakih oldu. III. Ahmed'in cülus fermanını Feyyum’da okumuş ve torununun saltanatına yetişmiş mübarek bir zat olmakla İstanbul'a getirilmişti. Şaban 1223 'de (1808) Manisa'da ikamet emrini alıp kısa süre sonra orada vefat etmiştir. Yaşı 130'a yakın olup bu yaşta kıyam, kuûd, rükû ve sucuda muktedir bir zat idi, gece gözlüksüz okuyabilirdi. İlmiyle ve yaşıyla İstanbul'da bir zaman el üstünde tutulmuştur. (Cilt 2, S.525)

HALİL EFENDİ (SOLAKZÂDE): Müderris ve Manisa mollası oldu. Rebiyülahir 1095'de (Mart-Nisan 1684) vefat etti. (Cilt 2, S.578)

HÂMİD AHMED EFENDİ: Konyalıdır. Konya'da bir tekke şeyhi olan şeyh Turun (Duruz) oğlu Mehmed'in oğludur. 900'de (1494/95) doğdu. Müderris, Manisa müftüsü, Şam, Mısır ve Bursa mollası oldu. Mısır'dan hacca gitti. 963'de (1556) İstanbul kadısı olup Şevval 964'de (Ağustos 1557) Rumeli kazaskeri oldu. Rebiyülahir 974'de (Ekim-Kasım 1566) azledildi. Kazaskerlerin onar, bilâd-ı selâsenin beşer ve diğer taht kadılarının üçer mülazım vermesi, zamanında kaide olmuştur. Cemaziyülevvel 982'de (Ağustos-Eylül 1574) şeyhülislam oldu. 3 Şaban 985’ de (l6 Ekim 1577) vefat etti. Eyüp’e defnedildi. Fâzıl, âlimdi. İstanbul'da bir mescit ve mülazım odaları yapıp vazife tayin edildi. Fetâvâ-yı Hâmidiye’yi telif eyledi. Kardeşi Muhyiddin Mehmed Efendi, oğlu Mehmed Efendi 'dir. Onun oğlu Abdullah Efendi'dir ki, "Martoloszâde" ler bunun torunlarıdır. (Cilt 2, S.596)

HASAN AĞA (HACI): Yeniçeridir. Kul kethüdası olup 25 Rebiyülevvel ll6l’de (25 Mart 1748) yeniçeri ağası oldu. 25 Safer 1163’de (3 Şubat 1750) azledilip Manisa'ya sürüldü. Sürgün yerinde vefat etti. (cilt 2, S.610)

HASAN EFENDİ: Bağdad kadısı Yusuf Efendi'nin oğludur. Müderris, Zilkade 960'da (Ekim 1553) Manisa müftüsü olup Ramazan 970’de (Mayıs 1563) azledilmiştir. Safer 980'de (Haziran-Temmuz 1572) nakibüleşraf olup Rebiyülevvel 984’ de (Haziran 1576) yaşlılığından dolay istifa eylemiştir. Muharrem 986'da (Mart 1578) vefat etti. Sahih nesep seyyiddi. (Cilt 2, S. 617)

HASAN EFENDİ (KENZÎ): Ayaşlıdır. Halveti olup Manisa'da Ulucami vaiziydi. 1127'de (1715) vefat etti. Arif, şair ve alçakgönüllüydü. İlâhileri vardır. (Cilt 2, S.623)

HATİF MEHMED EFENDİ: Manisa’da Demirciye bağlı Kılavuzlar köyündendir. (1817) İstanbul’a gelip medreseye girdi. Safer 1266'da (Aralık 1849-Ocak 1850) vefat etmiştir Arapça ve Farsçayı bilir ve şairdi.(Cilt 2, S.655)

HIZIRŞAH BEY: Manisa valisi İshak Bey'in oğludur. Sefih bir adam olduğundan mülkünü I. Bâyezid (Yıldırım) ele geçirdi. Nihayet L Mehmed (Çelebi) Manisa'yı fethedip bunu 813'de (1410/1) idam eyledi ve Saruhanoğulları yok oldular. (Cilt 2, S.670)

HİLMÎ ABDUUAH ÇELEBİ (GMAHZÂDE): Manisalıdır. 1055’de (l645) vefat etti. Şairdir. (Cilt 2, S.672)

HÜSÂM BEYZADE: Kalemden yetişip başruznâmeci ve III. Mehmed'e (hd 1595-1603) sancağa çıktıkta defterdar olmuştur. Birkaç sene sonra Manisa'da vefat eylemiştir. (Cilt 3. S.686)

HÜSEYİN HİLMÎ EFENDİ: Sıbgatullah Efendi’nin oğludur. Manisalıdır. Müderris, molla, Mekke payesi oldu. 5 Safer 1302'de (24 Kasım 1884) vefat eyledi. Karacaahmet’de medfundur. Dersiamdı. (Cilt 3, S.709)

IBN MANİSA: bak. Muhyiddin Mehmed Efendi (Cilt 3, s.734)

İBRAHİM EFENDİ: Birgili olup müderrislerden bir zatın oğludur. III. Murad’ın şehzadeliklerinde muallimi olmakla mevleviyet payesi payesi verilmiştir. 981’de (1573/74) Manisa'da vebadan vefat etti. Yumuşak huylu, müşfik, dindardı. Oğlu Tophaneli Mahmud Efendi'dir. (Cilt 3, S.746)

İBRAHİM EFENDİ: Müderris iken Manisa ve sonra Kütahya mollası olmuştur. Zilkade 1038'de (Haziran-Temmuz 1629) vefat eyledi. Salih ve kâmildi. (Cilt 3, S.747)

İBRAHİM EFENDİ (GÜLŞENÎ): Manisalıdır. Semerci Dede'nin oğludur. Babası III. Mehmed'i nefes etmek üzere Eğri seferine davet olunmuştu. Bu zat da Edirne'de doğdu, 30 sene Edirne'de inzivada kalıp ll00’de (1688/89) 93 yaşında vefat eylemiştir. Ehl-i hal idi. (Cilt 3, S.756)

İBRAHİM PAŞA (DELİ): Ocaktan yetişip ll01’de (1689/90) kul kethüdâlığından silahdar ağası oldu. 1103 'de (1691/92) Manisa Beyi, 1104'de (1692/93) Kastamonu Beylerbeyi oldu. 1106'da (1694/95) şikâyetçileri gelince azledilerek Edirne'de hapsedilmiş, 1109'da (1697/98) Sığla sancağına mutasarrıf olup orada vefat etmiştir. (Cilt 3, S.780)

İBRAHİM PAŞA (SARKAN): Beylerden olup Niğbolu, sonra Manisa ve Saruhan mutasarrıfı oldu. Almanya muharebelerinde bulunarak 1108’de (1696/97) esir olup kurtulduktan sonra da Alâiye mutasarrıf oldu. 1114’de (1702/03) Buradan Niğde ve sonra Cezayir, Şevval 1121’de (Aralık 1709) Yanya valisi olup sonra vefat etmiştir. (Cilt 3, S.786)

İLYAS BEY: Saruhan oğludur. Babasının yerine Manisa Beyi oldu. Güzel yola gidip çok hayır eserleri yaptı. Orhan Gazi (hd 1326-1361) ile aynı devirde yaşadı. (Cilt 3, S795)

ÎLYAS EFENDİ: Sakızlı diye meşhur ise de Karaman Ereğlisi'nde doğmuştur. İstanbul'a gelip Halvetî oldu. Kabasakal Camii 'nde oturdu. Sakızlı Abdurrahman Paşa, Sakız da bir tekke yaptırdı ve oraya şeyh oldu. Sakız’ın istilasında Manisa'ya gitti. Sonra tekkesine döndü. 1118’de (1706/07) Sakız’da vefat etti. 117 yaşında bir pir olup zâhid ve âbiddi. (Cilt 3, S.796)

İSHAK BEY: İlyas Bey'in oğludur. Babasının vefatında yerine Saruhan beyi oldu. 790'da (1388) vefat eyledi. Akıllı, âlimdi. Manisa Mevlevihanesi’ni yaptırdı ki o tarikatın en eski tekkesi budur. (Cilt 3, S.803)

İSHAK PAŞA: Paşa Yiğit’in kölesi ve oğulluğudur. Cesur beylerden olduğundan hizmetlerini II. Murad takdir ederek kendine nedim edip vezirlik ihsan buyurdu. Hatta Manisa'ya birlikte götürüp vefatlarına kadar vezirlik hizmetinde bulundurdu. II. Mehmed (Fâtih) devrinde Anadolu ve sonra Rumeli beylerbeyi oldu. 875 'de (1470/71) sadrazam olmuştur. 877'de (1472/73) azledildi. 886’da (1481) II. Mehmed’in vefatında halkı yatıştırmak için ikinci defa sadrazam oldu. 888'de (1483) azledildi ve Selanik valisi oldu. 890'da (1485) orada vefat eyledi. Cesur, gayretli ve hileciydi. İstanbul’da bir mescid yaptı. Damadı Gedik Ahmed Paşa'dır. (Cilt 3, S.806)

İSMAİL EFENDİ: İzmirlidir. Müderris, Ünye, Manisa ve 1115'de (1703/04) İzmir mevleviyetlerinde bulunmuştur. 1118’de (1706/07) vefat etti. Fâzıl, vakur, edipdi. (Cilt 3, S.818)

İZZET MEHMED PAŞA: Za’feranboluludur. Zülüflü baltacılardan silahdar ağa kapıcısı İbrahim Ağazade Ali Ağa'nın oğlu olup 1156’da (1743) doğdu. 1173’de (1759/60) İstanbul’a gelip amcası Benli Mustafa Paşa dairesine girdi. Amcazadesi İbrahim Beyle çalışıp kitabet ve inşa ile meşgul oldu. III. Mustafa zamanında lağvolunan Baltacı Ocağı I. Abdülhamid zamanında tekrar açılınca oraya çerağ olundu. Karavezir Mehmed Paşa'ya mensubivetle dârüssaâde ağası yazıcısı oldu. Sonra muhasebe-i evvel payesi verildi. Şaban 1192 'de (Eylül 1778) darbhane emini olup iyi hizmeti görüldü ve Şah Sultan kethüdası oldu. Halil Hamid Paşa’ya damad olup 3 Receb 1193’de (17 Temmuz 1779) azledildi. Şevval’de (Ekim) şehremini, 25 Cemaziyülevvel 1200’de (26 Mart 1786) tersane emini. Ramazan'da (Temmuz) vezirlikle Hanya, Safer 1201’de (Kasım-Aralık 1786) Diyarbekir, Rebiyülevvel 1201’de (Ocak 1787) İçel, Rebiyülahirde (Şubat) Bender muhafızı, Receb 'de (Mayıs) Cidde valisi, sonra Boğaz muhafızı, Receb 1205’de (Mart 1791) Mısır valisi ve Şevval 1207’de (Mayıs 1793) Anadolu valisi olup 25 Rebiyülevvel 1209'da (20 Ekim 1794) Üsküdar’a gelip sadrazam oldu. 18 Rebiyülevvel 1213’de (30 Ağustos 1798) azledilerek Sakız’a sürüldü, sonra Manisa'ya çevrildi. 12 Ramazan 1227'de (19 Eylül 1812) orada vefat etti. Balıkpazarı’nda bir cami yaptı. Kâtip, tedbirli ve güçlüydü. Yüce gönüllü ve kerim olup kimseyi incitmemiştir. (Cilt 3 S.849)

İZZET MUSTAFA BEY: Yenişehirli Osman Paşa'nın oğludur. 1181’de (1767/68) müderris, Receb 1203'de (Nisan 1789) Eyüp mollası, 1208'de- (1793/-94),Edirne mollası, 1209'da (1794/95) Mekke payesi, 12l4’de (1799/1800) İstanbul payesi oldu. Rebiyülahir 1223’de (Haziran 1808) Manisa'ya gönderildi. Sonra İzmir’e getirilip Şaban 1224'de (Eylül 1809) döndü. 1225'de (1810) Rumeli kazaskeri oldu. 21 Şabân'da (21 Eylül) azledilerek Konya'ya gönderildi. Sonra Bursa'ya, çevrilip yine İstanbul’a getirildi. Rebiyülahir 1230'da (Mart-Nisan1815) ikinci defa Rumeli kazaskeri oldu. Rebiyülahir 1231’de (Mart 1816) azledilerek Tire'ye, gönderildi ve oradan Gelibolu'ya getirildi. 1239'da (1823/24) affedildi. 14 Şabân 1242'de (13 Mart 1827) vefat etti. Kişizade, zengin, nefis yemekleri boldu. Oğlu İffet Bey'dir. (Cilt 3, S.851)

KÂMÎ AHMED DERVİŞ EFENDİ: Manisalıdır. 1100’de (1688/89) vefat etti. Şairdir. (Cilt 3. S.859)

KÂMİL BEY: Büyükdereli olup kalemden yetişerek taşra kaymakamlıklarına gitmişti. Sonra mâbeyn kâtibi olup sonra Beyoğlu mutasarrıfı ve 1305 'de (1887/88) zabtiye nâzırı oldu. 1308'de (1890/91) azlolunup sonra Manisa mutasarrıfı oldu. Rebiyülahir 1309'da (Kasım 1891) vefat etti. Hizmet ehliydi. (Cilt 3, S860)

KARA OSMANZÂDE: Birincileri Hacı Mustafa Ağa olup İzmir, Aydın ve Manisa taraflarında ün saldılar. Ya'kub Paşa bunlardandır. Halen aile devam etmektedir. (Cilt 3, S.869)

KURD MEHMED PAŞA: Arnavutdur. Almanya savaşlarında bulunup mîrimîran olmuştur. Bozok sancağı arpalık verilmiştir. 1115'de (1703/04) İstanbul’da bulunduğundan Manisa sancağı verildi. 1123'de (1711) Akşehir sancağıyla harbe memur oldu. 1127'de (1715) Koron muhafızı, Şabân 1128'de (Temmuz-Ağustos 1716) İlbasan mutasarrıfı, 1130 'da (1718) İşkodra ve Ölgün mutasarrıflığıyla başbuğ oldu. Venedik'e galebe edip sonra İran cihetine harbe götürüldü. 1138'de (1725/26) Dukagin mutasarrıfı oldu. 1140 (1727/28) yılından sonra vefat eyledi. Devlete sadakat ve hizmet etmiş, cesur, gayretliydi. (Cilt 3, S895)

LUTFÎ LUTFULLAH EFENDİ: Ebûssuûd Efendi'nin amcası Abdünnebî Efendinin oğlu, Cafer Efendi’nin kardeşidir. "Kaba Lutfi" diye meşhurdur. Manisa müftüsü olup Bursa'da Muradiye müderrisi iken 976'da (15Ö8/69) vefat etti. Âlim ve kerimdi. (Cilt 3, S.902)

LUTFULLAH PAŞA (ZARALIZÂDE): Vüzera zadegânından olup mîrimîran olmuştur. 1225’de 1810) Bolu ve Viranşehir mutasarrıfı olarak vezir rütbesi elde etti. 1230'da (1815) vezirliği kaldırılarak Rodos'a sürgün edildi. Şevval 1231'de (Ağustos 1816) vezirliği geri verilip Çıldır ve sonra Karahisar-ı Sahib ve Rebiyülevvel 1233’de (Ocak 1818) Sivas, 1237'de (1821/22) Hanya ve 16 Ramazan 1238 'de (27 Mayıs 1823) Kandiye valisi oldu. 1242'de (1826/27) azledildi. Manisa'da ikamete memur olup orada vefat etmiştir. İdareciliğe vâkıftı. Oğlu Mehmed Said Bey kapıcıbaşı olarak kendisinden sonra vefat eyledi. Kethüdası Ahmed Ağa da kapıcıbaşı olmuştur. (Cilt 3, S.905)

MAHMUD EFENDİ: Manisalıdır. Müderris ve 993'de (1590) Manisa müftüsü olup istifa ettikten sonra 1005'de (1596/97) vefat etti. Âlim ve sâlihdi. (Cilt 3, S.913)

MAHMUD EFENDİ (AK): Manisalı Ali b. Şeyh Esedullah'ın oğlu olup Zilhicce 1026’da (Aralık l6l7) doğdu. Cemaziyülahır 1090'da (Temmuz 1679) Medine mollası ve 1094 'de (1683) İstanbul kadısı olup Rebiyülevvel 1095'de (Şubat-Mart 1684) azledildi. Receb 1098’de (Mayıs-Haziran 1687) Anadolu kazaskeri olup Safer 1099'da (Aralık 1687) azledildi. Cemaziyülevvel ll00’de (Şubat-Mart 1689) Rumeli payesi ve 1104’de (1692/93) ikinci defa Anadolu kazaskeri olup Şabân 1104'de (Nisan 1693) ayrıldı ve 7 Ramazan 1105’de (2 Mayıs l694) vefat etti. Eyüp'de medfundur. Fâzıldı. Nakibzâde Said Efendi'nin kız kardeşiyle evlenmişti. Oğlu Zeynelâbidîn Efendi'dir. (Cilt 3, S.915)

MAHMUD EFENDİ (BEZENZÂDE): I. Selim’in (Yavuz) musahibi Şemseddin Ahmed Efendi'nin oğludur. Müderris ve Manisa müftüsü oldu. 983'de (1575/76) vefat etti. Edirnekapı’da medfundur. Fâzıldı. Kitaplarını Fâtih Cami'ne vakfeyledi. Ebûssuûd Efendi 'nin fetvalarını topladı. Manisa'da III. Murad ile sohbetinde çekirgenin tarlalar istila eylemesiyle sultan "Müftü efendinin mahasinini çekirge otlamış'" diye buyurmuştur. (Cilt 3, S.916)

MAHMUD EFENDİ (KÜÇÜK): Saruhanlıdır. Müderris, Amasya müftüsü ve sonra Manisa kadısı oldu. Receb 999'da (Mayıs 1591) vefat etti. Sâlihdi. Oğlu Abdullah Efendi'dir. (Cilt 3, S.918)

MAHMUD EFENDİ (MANİSALZÂDE): Kalemden yetişip yeniçeri kâtibi, 1094'de (1683) başdefterdar oldu.1095'de (1684) azledilip birkaç gün sonra vefat etmiştir. (Cilt 3, s919)

MAHMUD EFENDİ (NEVALÎZÂDE): Ziyaeddin Efendi'nin oğludur. Müderris ve Manisa mollası oldu. Ramazan 1063'de (Ağustos 1653) vefat etti. (Cilt 3, S.919)

MAHMUD EFENDİ (TOPHANELİ): III. Murad’ın muallimi Birgili İbrahim Efendi’nin oğludur. Kadı olup Tire ve Manisa kadısı oldu. Sonra defterdarlık hizmetine geçip bir-iki defa başdefterdar olarak ayrıldı. 1015'de (1666/67) vefat etmiştir. (Cilt 3, S.920)

MEHMED BEY: Şehid Zülfikâr Paşa'nın oğludur. Müderris, Manisa mollası oldu. Zilkade 1117’de (Şubat-Mart 1706) vefat etti. (Cilt 3, S.960)

MEHMED EFENDİ (ALİ ÇELEBİ): Ali b. Abdullah'ın oğludur. Müderris, Manisa, Mekke mollası olup Cemaziyülevvel 1074'de (Aralık 1663) vefat etti. Kibirliydi. (Cilt 3, S.985)

MEHMED EFENDİ (BÂLÎZÂDE): Mustafa Efendi'nin oğludur. Manisa mollası olup Şevval 1073'de (Mayıs l663) vefat etti. (Cilt 3, S.987)

MEHMED EFENDİ (EBEZÂDE): İstanbulludur. Esnaftan birinin oğludur. Müderris. Manisa'ya müftü oldu. 1042'de (1632/33) vefat etmiştir. Dindar, salih, âlimdi. (Cilt 3, S.994)

MEHMED EFENDİ (GÜRGÜR): Karahisar-ı şarkîlidir. Yusuf'un oğludur. Müderris, Sofya, Manisa, Medine mollası oldu. 20 Safer 1121’de (1 Mayıs 1709) vefat etti. Çok sertti. (Cilt 3, S.997)

MEHMED EFENDİ (HACI): Konyalıdır. Dârüssaâde ağası imamı olup 6 Safer 1161 'de (6 Şubat 1748) imam-ı sâni oldu. Şabân ll65'de (Haziran-Temmuz 1752) İzmir’e gönderilip Manisa mevleviyeti verilmiştir. Sonra vefat etti. (Cilt 3, S. 997)
[25.09.2024 16:39:31
MEHMED EFENDİ (SEYYİD): Müderris, Zilhicce 1175'de (Temmuz 17)

Not: Yazının devamı II. Bölümde yayınlanacaktır.