8 EYLÜL 1922 MANİSA ve ÜÇ ŞEHİT

8 Eylül 1922’de verilen ilk şehitlerimiz kimlerdi
Şehitlerimiz nerede şehit edildiler.
Manisa Şehitliği ne zaman oluşturuldu.
***
8 EYLÜL 1922 MANİSA ve ÜÇ ŞEHİT

“… Manisa bugün kurtuluşunun yedinci yıl dönümünü candan gelen bir gayretle tes’it ediyor. Sabahın alaca karanlığında hükûmet konağı ve civarında toplanan halk tabakası merasim saatleri yaklaştıkça kesafet peyda ediyordu. Tam saat sekizde İsmet Paşa Parkı (*) etrafında tertip edilen program dairesinde bütün müessesat temsil edilmiş olduğu halde şehitliğe doğru hareket edildi. En önde askeri bando ve kıt’a ile kafile ilerledikçe yollar geçilemeyecek bir hale gelmekte idi. Şehrin şarkında Bimarhane (**) civarında üç şehit askerin ve birçok halkın etrafını ihata eylemiş bulunduğu yere gelindi. Bu yer esaret altında yaşayan şehre ilk defa girmek ve onu kurtarmak gayretiyle ilerleyen ufak bir kıt’a-i askeriye orada pusu kurmuş ve birçok düşman neferinin attığı kurşunlar ile şehit edilmiş ve orada defnedilmiş üç şehit Mehmetçiğin mezarlığı idi.
Hatırşinas Manisalılar o günden itibaren her sene bu tarihte uğrunda can veren bu askerleri yerlerinde ziyaret etmeği ve ayrıca aileleri ve çocukları ile alâkadar olmağı kendine bir vazife bilmiş olduğundan şimdi de orada bu maksatla toplanmış bulunuyordu…”
Tarih 9 Eylül 1929, Manisa’nın düşman işgalinde kurtuluşunun yedinci yıldönümünün ertesi günü. Dönemin gazetelerinden İKDAM Manisa’daki kurtuluş kutlamalarını satırlarında bu şekilde anlatıyordu. Takip eden yıllarda kutlamalar yukarıdaki haberde olduğu gibi devam etti.
Düşmana karşı türlü yokluk ve imkansızlıklar içinde Başkomutanları Mustafa Kemal Paşa liderliğinde kurtuluş mücadelesi veren Türk Milleti işgal güçlerini Anadolu topraklarından adım adım kovmaktadır. Nihai neticenin alınacağı İzmir’den önceki en önemli durak Manisa’dır. Alaşehir, Salihli, Kasaba derken, sıra Manisa’ya gelir. Manisa’ya doğu istikametinden giren öncü birliklere ateş açan Yunan askerleri ile çatışmaya girilir. Bu ilk çatışmalarda, Aksaraylı Onbaşı Zülfükâr, Beypazarlı Onbaşı Hasan ve Bursa Yenişehirli Er İsmail şehitlik mertebesine ulaşırlar. [1]
Kahramanlarımızdan ilki demiryolu ile çatal kavşağı arasında o dönemde ekin tarlası olan yerde, ikincisi Ruh ve Sinir Hastalıkları Hastanesinin kuzey-batı köşesinin iç tarafındaki incir ağacı altında, üçüncüsü ise şehre doğru ilk anıtın yapıldığı yerde şehit olurlar.[2]
Bu şehitlerimizin anısına üçüncü şehidin olduğu yere bir anıt yapılır. Anıt o sıralar hastaneye çok yakındır. Anıtın üzerine eski yazı ile aşağıdaki mısralar işlenir.
“Ne mutlu burada yatan şehir kafilesine,
Gökte bütün melekler hayra, her birisine,
Kükreyen milletiyle harpte verdi başını,
Şehit oldu kazandı Türk İstiklal Savaşını” [3]
            Takip eden yıllarda kutlanan bayram ve özel günlerde öncelikle bu anıt ziyaret edilerek şehitler anılır ardından programa geçilirdi. Daha sonraları muhtelif olaylarda şehit olanların da bölgede defnedilmesi ile 1956 yılında bu bölgede bir şehitlik oluşturulur, 1961 yılında yaklaşık beş dönümlük mülkiyet belediyeden hazineye devredilir. Taşınma tarihini bilmemekle birlikte hastane yakınındaki ilk anıt şimdiki şehitliğin içinde yerine nakledilir.
            Günümüzde de bayramlar ve özel günlerimizde Manisa Şehitliği devlet erkânı ve halkımız tarafından ziyaret edilerek bu güzel geleneğimiz devam ettirilmektedir. Fakat üzüntü veren şudur ki bu üç şehidimiz artık gazete haberlerinde geçtiği gibi anılmamakta ve yeterince tanınmamaktadırlar.
            Manisalılar vefa borcu olarak bu üç şehidimizin adını Şehitler mahallesindeki üç sokağa vererek yaşatmışlardır. Fakat zaman içinde yaşanan gelişmeler ile sokak isimlerin kaldırılarak numaralar verilmesi ile maalesef bu isimlerde artık anılmaz olmuştur. Teknik yönünü bilmemekle birlikte belediyelerimiz sokak tabelalarında numaraların üstüne sokağın ismini de yazsa ya da buna benzer bir çözüm üretse ne kadar güzel olur.
Şehitlerimizin anısına dikilen ilk anıt, şehitliğimizde yer almakta fakat isimleri yer almamaktadır. Bilinmesi ve anılması adına ya anıtın üzerine ya da altında bir yere isimlerin yazılması çok yakışacaktır. Aslında anıtın ait olduğu yere dikilerek bilgi içeren bir levhanın asılmasının daha iyi olacağı kanaatindeyim. Bu sayede daha fazla dikkat çekecek ve şehitler hakkında bilgi daha fazla kişiye ulaşacaktır. (fotoğraf 3)
            8 Eylül kutlamalarındaki programlarda yapılan konuşmalarda yine bu üç şehidimizden ve tek tek sayamadığım Millî mücadele kahramanlarımızdan adları ile bahsedilmesi vefa gereğidir. (Eğer takip edemediğimiz programlarda uygulanmışsa tebrik eder devamını bekleriz.)
            Bu yazı ile birlikte bu üç şehidin unutulmaması için, sokaklara isminin verilmesinde ve onlar hakkında bilgi elde edebilmek için yoğun emek harcayan rahmetli Nusret KÖKLÜ’ yü saygı ve sevgi ile anıyoruz. Ruhları şâd olsun.
Erkan Akbalık
           
(*) İsmet Paşa Parkı, günümüzde Hükümet Binası ile Fatih Sergi Salonu arasında kalan alan.
(**) Bimarhane, Manisa Ruh ve Sinir Hastalıkları Hastanesi

Kaynakça:
[1] Nusret Köklü, Manisa İşgalden Kurtuluşa, s.101, Akademi Kitabevi, İzmir, 1998
[2] Nusret Köklü, Manisa Dergisi, s.9, Haziran 2000, sayı 19
[3] Bedriye Aksakal, Anılarda Manisa, s.25

Konu ile ilgili fotoğraflar;
İKDAM Gazetesi, 09.09.1929


Ruh ve Sinir Hastalıkları Hastanesi, şehit kabri ve anıt


Anıt günümüzde Şehitlikte