Türk Dünyasının Geleneksel Bayramlarından Örnekler: Saha (Yakut) Türklerinin Isıah Bayramı
Isıah, Saha Türklerinin en büyük geleneksel bayramıdır. Her sene 21-22 Haziran’da kutlanır. Isıah yaz bayramı olup, saçmak, serpmek anlamına gelmektedir. En uzun güne denk gelen bu kutlama güneşle bağlantılı olup, onun sıcağının ve ışınlarının yer yüzüne saçmasıyla bağdaştırılır.
Saha Türklerinin iklim şartlarına göre dört mevsim yerine iki; kış ve yaz olarak yaşamalarıyla bağlantılı bir bayramıdır. Yazın gelmesi ile doğanın canlanması, yeni umutlarla, yeni bir yıla başlamaları kutlamanın asil amacıdır. Bu bayram aynı zamanda o bölgelerde yaşayan diğer Türk boyları; Tuva, Başkurt, Altay ve Tatarlarda da kutlanmaktadır. Isıah eski ile yeninin, geçmiş ile geleceğin sınırıdır. Yeni yılın ve yazın başlangıcıdır.
Bu bayram hakkındaki ilk yazılı kaynak XVII asrın sonunda Hollandalı seyyah İ. Plesaya aittir. Orada, Isıah’ı Sahaların ateş eşliğinde gece ve gündüz kutladıklarından söz edilmektedir.
Bu kutlama güneşin doğmasıyla ateş yakılıp, insanların kol kola girip güneş şeklinde yuvarlak çember çizerek halay çekmeleriyle başlar. Halaya katılan insanların yıl boyunca güçlü ve canlı kaldıklarına inanılır. Bu kutlama iki gün iki gece devam eder. Çemberdeki insanlar zaman zaman değişirler. Halaya güneşle ilgili şarkılarıyla eşlik ederler. Güneş halayının adı “Osuohoy”dur. Kutlamada Saha Türklerinin en önemli ve kutsal sayılan içecekleri kımız dilek tutularak içilir. Daha sonra kımızı mal ve kıymetli eşyalarının üzerine çoğalsın ve bereketlensin diyerek saçarlar.
Isıahın en önemli oyunu ise “Dıgın” oyunudur. At yarışı olan Dıgın’da erkekler hız ve güç yeteneklerini sergilerler. Kazananlar halk tarafından büyük ilgi görür ve ödüllerle mükafatlandırılır.
Kutlamanın diğer bir önemli geleneğiyse “Olonho” yarışıdır. Olonho, Sahaların milli destanıdır. Destandan parça anlatarak birbirleriyle yarışırlar. Yanı bu bir sözlü atışmadır. Destanda ise insanların doğayla uyumu en iyi şekilde anlatılmaktadır. Isıah’ın en değerli misafirleriyle Olanhocular olup büyük ilgi görmektedirler. Her kutlamada olduğu gibi geleneksel milli yemekler yapılır.
İki gün süren Isıah; güneş halayı, kımızı, Dıgın at yarışı, Olanho yarışı, geleneksel şarkı ve türküleri, yemek ve eğlenceleriyle kutlanan en renkli bayramlardandır.
Dr. Shurubu Kayhan