Göktürkler Üzerine
Türk tarihinde ilk defa Türk adıyla anılan Göktürk devleti, 552 yılında Bumin Kağan tarafından kuruldu. Eski Türk adetlerinde ülke hanedanın elindeydi ve kardeşler arasında paylaştırılırdı. O, kardeşi İstemi Kağan’ı batı bölgesine yolladı, İstemi Yabgu‘nun emrinde on boy bulunmaktaydı, onlara “On Boy Türkleri” dendi, sonra gelen Kağanlar” Baga veya Batur Yabgu ” unvanı ile bu Oymakları nesilden nesile yönettiler. Göktürkler Aşina soyundan idiler. Bumin’den sonraki Hakan olan, Mukan ise devlete en şaşaalı dönemini yaşattı. Devletin sınırları batıda Ural nehrini geçmiş, doğuda ise büyük okyanusa ulaşmıştı. Sonrasında kurulan Türkeş, Türgiş, Türgiş diye anılan devlet, Göktürklerin on boyundan biriydi.
Kök-Türk devri-'insanının, içinde yaşadığı içtimai âlemi, kitabe ve mezar taşlarının verdiği imkânlar nispetinde bilinmektedir. Bunlardan biri, Geçmiş mirası ortaya çıkaracak yazılı belgeler Orhun Abideleri’dir. Buradaki yazılar üstün bir dil ve kültür birikiminin eseridir. Demek ki bu birikimin oluşması için uzun zamanlar geçmesi ve birliktelik olması gerekmektedir. Biz, milattan sonra sekizinci asırdan sonra bu bilgileri kendi yazıtlarımızdan teyit edebilmekteyiz. “Bu âlem, mücadeleci, dövüşken ve yiğit bir kavmin gençlik çağlarını idrak ettiği bir âlemdir. Bu âlemde bozkır insanı, tek başına kalacak olursa gerek maddi gerekse manevi bakımdan hiç bir kıymet ifade etmez. Hayatın maddi güçlükleri ve diğer yabancı kavimlerin saldırmaları, ancak toplum halinde ve sağlam bir içtimai yapının uzvu olarak baş edilebilir ve başarı ile savunulabilir.”
Asya’da geniş topraklara sahip olup bir imparatorluk kuran Doğu Göktürkler, 630 yılında Çin Devletine yenilince devlet yıkıldı ve elli senelik bir esaret dönemi başladı. Çin, 640 senesinde, Türk ülkesi ve önemli bir ticaret şehri olan Turfan şehrini ele geçirdi, hem zorlamayla hem de Çin korkusundan boylar çeşitli yerlere dağıldılar ve Aşağı Türkistan bölgesine geldiler. Çoğunluğu On- Oklar’dan oluşan Türgişler, daha birçok Boy’un birlikteliğini sağlayıp, boşaltılan topraklara, kuzeyden güneye doğru inerek, Issıg Gölünün kuzeyi ile Seyhun nehri arasındaki geniş bölgeye yerleştiler. 640-651 yıllarında yapılan göçler, Türk ve Dünya tarihinde önemli yeni oluşumlara yol açacak, büyük göç ismiyle anılacaktı.
Batı Göktürk Devleti elli yıllık esaret devrini de hesaba katarsak, 745 yılına kadar yaşadı ve yine bir Türk boyu olan Uygurlar tarafından yılında yıkıldı.
Atalarım, Kağan oldukta, Türk Budun’a yurt kazanıp,
Türk töresini düzenlemişler.
Türk Oğuz Beyleri işitin,
Türk Budun, senin yurdunu kim alabilir, töreni kim bozabilirdi!
Kök-Türk devri-'insanının, içinde yaşadığı içtimai âlemi, kitabe ve mezar taşlarının verdiği imkânlar nispetinde bilinmektedir. Bunlardan biri, Geçmiş mirası ortaya çıkaracak yazılı belgeler Orhun Abideleri’dir. Buradaki yazılar üstün bir dil ve kültür birikiminin eseridir. Demek ki bu birikimin oluşması için uzun zamanlar geçmesi ve birliktelik olması gerekmektedir. Biz, milattan sonra sekizinci asırdan sonra bu bilgileri kendi yazıtlarımızdan teyit edebilmekteyiz. “Bu âlem, mücadeleci, dövüşken ve yiğit bir kavmin gençlik çağlarını idrak ettiği bir âlemdir. Bu âlemde bozkır insanı, tek başına kalacak olursa gerek maddi gerekse manevi bakımdan hiç bir kıymet ifade etmez. Hayatın maddi güçlükleri ve diğer yabancı kavimlerin saldırmaları, ancak toplum halinde ve sağlam bir içtimai yapının uzvu olarak baş edilebilir ve başarı ile savunulabilir.”
Asya’da geniş topraklara sahip olup bir imparatorluk kuran Doğu Göktürkler, 630 yılında Çin Devletine yenilince devlet yıkıldı ve elli senelik bir esaret dönemi başladı. Çin, 640 senesinde, Türk ülkesi ve önemli bir ticaret şehri olan Turfan şehrini ele geçirdi, hem zorlamayla hem de Çin korkusundan boylar çeşitli yerlere dağıldılar ve Aşağı Türkistan bölgesine geldiler. Çoğunluğu On- Oklar’dan oluşan Türgişler, daha birçok Boy’un birlikteliğini sağlayıp, boşaltılan topraklara, kuzeyden güneye doğru inerek, Issıg Gölünün kuzeyi ile Seyhun nehri arasındaki geniş bölgeye yerleştiler. 640-651 yıllarında yapılan göçler, Türk ve Dünya tarihinde önemli yeni oluşumlara yol açacak, büyük göç ismiyle anılacaktı.
Batı Göktürk Devleti elli yıllık esaret devrini de hesaba katarsak, 745 yılına kadar yaşadı ve yine bir Türk boyu olan Uygurlar tarafından yılında yıkıldı.
Atalarım, Kağan oldukta, Türk Budun’a yurt kazanıp,
Türk töresini düzenlemişler.
Türk Oğuz Beyleri işitin,
Türk Budun, senin yurdunu kim alabilir, töreni kim bozabilirdi!
Celil Altınbilek
09.03.2021
FACEBOOK YORUMLAR