Akıl ile Çıkılan Yol’da, Yusuf Has Hacip
Türk düşünce adamı Yusuf Has Hacip, On Birinci Yüzyılda Kutadgu Bilig adlı eserini, tarihte büyük bir Türk Devleti olan Karahanlı Hükümdarı Buğra Han’a sunmuştur. İlgili Eserde sözümü dört şey, kanun, kut, akıl ve akıbet üzere söyledim der. Bu dört şeyi 4 kişilik temsil eder. Adaleti temsil eden Hükümdar olan Gündoğdu’dur. Devleti, geleneği, mutluluğu temsil eden Vezir olan Aydoğdu’dur. Her şeyin bir sonu ve akıbeti olduğu için son olanı temsil eden Odgırmış’tır.
Ve Dördüncü kişilik: Her türlü erdeme sahip, aklı temsil eden Ögdülmiş’tir ve bu kişilik aslında yazar Yusuf Has Hacip’in kendisidir. “ Tanrı, insanı seçerek yaratmış, ona büyük erdemler vermiştir, ibadet şarttır, fakat bu tek başına amaç değildir. İnsanın iyiliği, onun toplum içinde faydalı olup olmaması ile ölçülür. Hükümdar idarede akla ve bilgiyle, töre üzerinde hareket etmelidir. Vazifesinin hizmet etmek olduğu, adaletle hareket edilmesi gerektiği, gerçek kudretin kanunda olduğunu, ona veziri anlatır. Ancak hareket şekli akıl ile yapılmalıdır. Her türlü iyilik akıldan gelmektedir: Akıllı insan büyüktür. İnsanı akıl meşale gibi aydınlatır. Devlet hastalanırsa ilacı akıl ve bilgidir. ”
Türk İslam dünyasında da zamanında akılla hareket edilmiştir, akıldan uzaklaşınca devlet ve millet itibarını ve gücünü kaybetmiştir.
Orta çağlar boyunca batı dünyası aklı uzakta tutmuş, batıl inançlara gömülmüştür. Ne zaman ki aklı en önemli yere almış bilim ve teknolojide de ilerlemiş ve gelişmiştir.
Düşünmek, var olmak, birey olmaktır düşünüyorum o halde varım!
Konfüçyüs der ki: “Düşünmeden öğrenmek faydasız, öğrenmeden düşünmek tehlikelidir.”
Gerçek mutluluk mal mülke sahip olmak ile değil, akıl ve erdeme sahip olmak ile mümkündür.” Diye söyler Aristo.
Goethe : “Akılsızlar hırsızların en zararlılarıdır: Zamanınızı ve neşenizi çalarlar.”
“Aklın gücüne hiçbir engel karşı duramaz.” Marcus Aurelius
“Zekâsız kuvvet yıkabilir, fakat yapamaz.” Cenap Şehabettin
Türk atasözü der ki: “Ham düşünceleri, ancak akıl pişirir. “
Öyle ki Yusuf Hacip’in dediği gibi Akıl ve bilgi sahibi bilginler halkın yolunu aydınlatır ve sonunda akıl ile çıkılan yol aydınlığa açılır.
Celil Altınbilek
Aralık 2022
FACEBOOK YORUMLAR