Veli Metin Türkoğlu: AMERİKA'DAKİ GÖBEKLİTEPE

AMERİKA’DAKİ GÖBEKLİTEPE



   Göbeklitepe; Şanlıurfa il merkezinin 18 km kuzeydoğusunda, Örencik köyü yakınlarında yer alan dünyanın bilinen en eski kült yapılar topluluğudur.
   Bu yapıların ortak özelliği, T biçimindeki 10-12 dikilitaşın yuvarlak planda dizilmiş, aralarının ise taş duvarla örülmüş olmasıdır.
   Göbekli Tepe, çevredeki oldukça gelişmiş ve derinlik kazanmış bir inanç sistemine sahip olan avcı-toplayıcı gruplar açısından önemli bir kült merkezidir. Bu durumda bölgenin en erken kullanımının günümüzden en azından 11.600 yıl öncesine dayandığı ileri sürülmektedir. Bununla birlikte Göbekli Tepe'deki en eski faaliyetleri tarihlendirme olanağı şimdilik yok, fakat bu anıtsal yapılara bakıldığında Paleolitik Çağ'a kadar uzanan, birkaç binyıl daha eskiye kadar giden bir geçmişi olduğu düşünülmektedir.
   Göbekli Tepe'nin bir kült merkezi olarak kullanımının MÖ 8 bin dolaylarına kadar devam ettiği ve bu tarihlerden sonra terk edildiği anlaşılmaktadır.

   Göbeklitepe’deki bu mimari yapıların benzerlerinin Amerika’da görülmesi ve Kızılderililerin bu yapılarda “KİVA” adını verdikleri dini törenler yapıyor olması oldukça ilginç...
   ABD’nin New Mexico Eyaleti’nde yer alan bu yapılar, Kızılderili (Chaco) ve Aztek kültürlerine ait…
   Kızılderililere ait antik yapılar “Chaco Kültürü Ulusal Tarihi Parkı”nda, Azteklere ait antik yapılar ise “Somon Harabeleri ve Miras Parkı”nda yer almaktadır.

   Kızılderili ve Aztek kültürlerine ait olan bu mimari yapıların Göbeklitepe’deki mimari yapılara benzemeleri ve dünyanın iki ucundaki bu yapıların dini törenler için kullanılıyor olması, ortak bir geçmişin habercisi gibi görünüyor…

Kiva:

   Kiva; Pueblo Kızılderilileri tarafından dinî törenler için kullandıkları odaya verilen isimdir… Günümüzdeki Hopiler ve diğer Pueblo halkları tarafından yeraltında yapılan “Kiva”lar kachina ile ilgili ruhsal törenler için kullanılır. Benzer yeraltı odaları bölgedeki Kolomb öncesi Anasazi, Mogollon ve Hohokam kültürlerinde de görülür.


Chaco Kültürü Ulusal Tarihi Parkı:

   Chaco Kültürü Ulusal Tarihi Parkı, Amerika'nın güneybatısında Puebloların (Kızılderililerin) en yoğun topluluğunu barındıran Birleşik Devletler Ulusal Tarih Parkıdır. Park, New Mexico'nun kuzeybatısında, Albuquerque ve Farmington arasında oluşmuş bir kanyonda yer almaktadır. Meksika'nın kuzeyindeki antik kalıntıların en kapsamlı koleksiyonunu içeren park, Birleşik Devletler'deki Kolomb öncesi dönemin en önemli kültürel ve tarihsel alanlardan birini biridir.

   MS 900 ile 1150 yılları arasında, Chaco Kanyonu, Eski Pueblo Halkları için önemli bir kültür merkezi idi. Chacolar, uzak mesafelerden kumtaşı blokları ve keresteleri taşıdı ve Kuzey Amerika'nın en büyük yapıları olan on beş büyük kompleksi oluşturdular… İklim değişikliğinin, Chacoların göç etmesine ve 1130'da başlayan elli yıllık kuraklığın kanyonun nihai olarak terkine yol açtığı düşünülmektedir.









Aztek Harabeleri:

   New Mexico’daki Aztek Harabeleri Ulusal Anıtı, Aztekler tarafından inşa edilmiş antik yapılardan oluşmaktadır. Arkeolojik kanıtlar, Amerikalı yerleşimciler tarafından "Aztek Harabeleri" olarak adlandırıldı ve "Aztek Harabeleri Ulusal Anıtı" ilan edildi.





   Kızılderili ve Aztek kültürlerine ait olan bu mimari yapıların Göbeklitepe’deki mimari yapılara benzemeleri ve dünyanın iki ucundaki bu yapıların dini törenler için kullanılıyor olması, ortak bir geçmişin habercisi gibi görünüyor.

Veli Metin Türkoğlu