Türkiye ve Mısır İttifakı Libya'yla Sınanıyor!
https://www.theguardian.com/ sitesinde yer alan analizde Türkiye Mısır İttifakı ele alıyor: "Mısır ve Türkiye'nin doğmakta olan ittifakı Libya'daki yeni krizle imtihan edildi"
11 Eylül 2024 - 10:21 - Güncelleme: 11 Eylül 2024 - 10:30
Türkiye ve Mısır İttifakı Libya'yla Sınanıyor!
Patrick Wintour
Mısır ile Türkiye arasında, Orta Doğu'daki olaylarla ilgili uzun süredir devam eden bir anlaşmazlığı sona erdirmek için tasarlanan yeni bir ittifak, Libya'da petrol zenginliğinin kontrolüyle bağlantılı olarak kötüleşen bir siyasi kriz şeklinde ilk büyük sınavla karşı karşıya.
Mısır ve Türkiye, 2011 Arap Baharı'nın ardından, öncelikle Mısır Cumhurbaşkanı Abdülfettah El Sisi'nin, Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın müttefiki olan İslamcı selefi Muhammed Mursi'ye karşı yaptığı darbe nedeniyle düştü.
Yaklaşık üç yıllık yakınlaşma, geçen hafta Sisi'nin Erdoğan ile görüşmek üzere Ankara'ya gitmesiyle doruğa ulaştı. Orada ikisi, ticareti beş yıl içinde 15 milyar dolara (11.5 milyar £) çıkarmak için tasarlanmış 30'dan fazla mutabakat zaptı imzaladı. İki ülke, ekonomilerini canlandırma ihtiyacının yanı sıra Gazze'deki savaşla ilgili endişelerle bir araya geldi.
Ancak analistler, iki ülkenin Libya'daki siyasi bölünmeleri nasıl sona erdireceği konusunda anlaşmazlığa düşmeye devam etmesi durumunda, daha geniş bir yeni işbirliği dönemi vaadinin muhtemelen yanlış bir şafak olduğunu kanıtlayacağını söylüyor. Libya'nın siyasi kurumları, 2011'de Muammer Kaddafi'nin devrilmesinden bu yana doğu ve batı arasında bölünmüş durumda.
Türkiye, Libya'nın batısındaki rejimi destekledi, 2019'da Trablus'un otoriter savaş ağası Halife Hafter tarafından düzenlenen bir saldırıya düşecek gibi göründüğü zaman ekipman ve asker gönderdi. Ailesi Libya'nın doğusunda siyasete hakim olan Hafter, Mısır, Birleşik Arap Emirlikleri ve Rusya tarafından destekleniyor.
Geçtiğimiz Çarşamba günü Ankara'da yapılan görüşmede Sisi ve Erdoğan, Libya konusunda yeni bir sayfa açma konusunda anlaştılar, ancak böylesine cesur bir hedefin pratik sonuçları belirsiz kaldı.
Asıl zorluk, üç hafta önce Libya Merkez Bankası Başkanı Sadık El Kabir'in görevden alınmasının ardından Libya kaynakları konusunda patlak veren yeni bir krizi çözmektir. Abdul Hamid Dibeybe başkanlığındaki Trablus merkezli hükümetin destekçileriyle bağlantılı siyasi organlar tarafından sınır dışı edilmesinin ardından hayatından endişe ettiğini söyleyerek Türkiye'de kendi kendine empoze ettiği sürgüne kaçtı.
Merkez bankası, Afrika'daki en büyük petrol zenginliğinin iç dağıtımını denetliyor ve 80 milyar dolarlık döviz rezervine sahip. Dibeybe, Kabir'in hükümetinin yolsuzlukla beslenen harcamalarını çok eleştirdiğine ve parayı doğuya yönlendirerek taraf değiştirdiğine inanıyordu. Ancak Kabir, 2024 için hükümet harcamalarının gelirlerden %37,5 daha yüksek olmasının planlandığına dikkat çekti.
Libya'nın doğusunda Kabir'in geri dönmesini talep etmesi ve devrilmesini anayasaya aykırı olarak kınamasıyla, çıkmaz birçok petrol sahasının kapanmasına ve merkez bankasının döviz işlemlerinin birçoğunun, ABD'nin baskısı altında Kabir'in görevden alınmasını desteklemeyecek olan küresel bankalar tarafından dondurulmasına yol açtı.
Merkez bankası, işleyen az sayıdaki Libya kurumundan biri oldu ve batılı güçler, Kabir'i kusurlu ama nadir bir istikrar kaynağı olarak görerek görevden alınmasına karşı çıktılar.
Libya'nın Türkiye'nin Mısır ile gelecekteki ilişkileri için taşıdığı önemin bir işareti olarak, Türk istihbarat şefi İbrahim Kalın, Erdoğan-Sisi zirvesinin hemen ardından Trablus'a uçtu.
Kalın, Dibeybe'yi Kabir'in geçici olarak göreve dönmesine izin vermeye ya da bankanın başına yeni bir uzlaşma kurulu bulmaya ikna etmeye çalışıyor gibi görünüyor.
Gazeteci ve Ortadoğu ve Kuzey Afrika siyaseti uzmanı Alia Brahimi, Atlantic Council'da yayımlanan yazısında, Libya'daki anlaşmazlıkların ekonomik kaynaklar konusunda elit aileler arasında olduğunu ve bunun Türkiye için denklemi değiştirdiğini ya da en azından hesaplamaları 2019'dakinden farklı kıldığını söylüyor.
Ülkenin doğusundaki Türk ve Libyalı işletmeler arasında artan mali ortaklığa, örneğin Bingazi'de dünyanın en büyük çelik ve demir üretim tesisinin inşasına işaret eden Merkel, Türkiye'nin Trablus'taki hükümete bir kez daha açık çek askeri destek vermesinin önceden belirlenmiş olmadığını söylüyor.
Aynı zamanda, batı Libya bir mutabakat zaptında Türk askerlerine neredeyse tam dokunulmazlık verdi, bu nedenle Dibeybe'nin merkez bankasını kontrol etme arayışından vazgeçmek büyük bir fedakarlık olacaktır
BM ve Batılı büyükelçiler, Kabir krizinin, muhtemelen geçici olarak geri dönmesini de içerecek şekilde, uzlaşma yoluyla çözülmesi çağrısında bulundular.
Bir gözlemci şunları söyledi: "Uluslararası toplum, Libya konusunda tam bir kriz moduna geri döndü çünkü Libya'nın ekonomik sorunlarının çok hızlı bir şekilde çökebileceğinin ve Akdeniz'de başka bir başarısız devlete dönüşebileceğinin farkındalar.
"Göç ve istikrarsızlık açısından güvenlik sonuçları önemlidir. Ancak ülkedeki bölünmüşlüğü çözmek için hala uzun vadeli bir plan yok ve sorun şu ki, seçkinlerin yozlaşmış mali çıkarları yıllardır Libya'nın içini boşalttı."
Kaynak: 10 Eylül 2024, https://www.theguardian.com/world/article/2024/sep/10/egypt-turkey-alliance-tested-crisis-libya
Patrick Wintour
Mısır ile Türkiye arasında, Orta Doğu'daki olaylarla ilgili uzun süredir devam eden bir anlaşmazlığı sona erdirmek için tasarlanan yeni bir ittifak, Libya'da petrol zenginliğinin kontrolüyle bağlantılı olarak kötüleşen bir siyasi kriz şeklinde ilk büyük sınavla karşı karşıya.
Mısır ve Türkiye, 2011 Arap Baharı'nın ardından, öncelikle Mısır Cumhurbaşkanı Abdülfettah El Sisi'nin, Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın müttefiki olan İslamcı selefi Muhammed Mursi'ye karşı yaptığı darbe nedeniyle düştü.
Yaklaşık üç yıllık yakınlaşma, geçen hafta Sisi'nin Erdoğan ile görüşmek üzere Ankara'ya gitmesiyle doruğa ulaştı. Orada ikisi, ticareti beş yıl içinde 15 milyar dolara (11.5 milyar £) çıkarmak için tasarlanmış 30'dan fazla mutabakat zaptı imzaladı. İki ülke, ekonomilerini canlandırma ihtiyacının yanı sıra Gazze'deki savaşla ilgili endişelerle bir araya geldi.
Ancak analistler, iki ülkenin Libya'daki siyasi bölünmeleri nasıl sona erdireceği konusunda anlaşmazlığa düşmeye devam etmesi durumunda, daha geniş bir yeni işbirliği dönemi vaadinin muhtemelen yanlış bir şafak olduğunu kanıtlayacağını söylüyor. Libya'nın siyasi kurumları, 2011'de Muammer Kaddafi'nin devrilmesinden bu yana doğu ve batı arasında bölünmüş durumda.
Türkiye, Libya'nın batısındaki rejimi destekledi, 2019'da Trablus'un otoriter savaş ağası Halife Hafter tarafından düzenlenen bir saldırıya düşecek gibi göründüğü zaman ekipman ve asker gönderdi. Ailesi Libya'nın doğusunda siyasete hakim olan Hafter, Mısır, Birleşik Arap Emirlikleri ve Rusya tarafından destekleniyor.
Geçtiğimiz Çarşamba günü Ankara'da yapılan görüşmede Sisi ve Erdoğan, Libya konusunda yeni bir sayfa açma konusunda anlaştılar, ancak böylesine cesur bir hedefin pratik sonuçları belirsiz kaldı.
Asıl zorluk, üç hafta önce Libya Merkez Bankası Başkanı Sadık El Kabir'in görevden alınmasının ardından Libya kaynakları konusunda patlak veren yeni bir krizi çözmektir. Abdul Hamid Dibeybe başkanlığındaki Trablus merkezli hükümetin destekçileriyle bağlantılı siyasi organlar tarafından sınır dışı edilmesinin ardından hayatından endişe ettiğini söyleyerek Türkiye'de kendi kendine empoze ettiği sürgüne kaçtı.
Merkez bankası, Afrika'daki en büyük petrol zenginliğinin iç dağıtımını denetliyor ve 80 milyar dolarlık döviz rezervine sahip. Dibeybe, Kabir'in hükümetinin yolsuzlukla beslenen harcamalarını çok eleştirdiğine ve parayı doğuya yönlendirerek taraf değiştirdiğine inanıyordu. Ancak Kabir, 2024 için hükümet harcamalarının gelirlerden %37,5 daha yüksek olmasının planlandığına dikkat çekti.
Libya'nın doğusunda Kabir'in geri dönmesini talep etmesi ve devrilmesini anayasaya aykırı olarak kınamasıyla, çıkmaz birçok petrol sahasının kapanmasına ve merkez bankasının döviz işlemlerinin birçoğunun, ABD'nin baskısı altında Kabir'in görevden alınmasını desteklemeyecek olan küresel bankalar tarafından dondurulmasına yol açtı.
Merkez bankası, işleyen az sayıdaki Libya kurumundan biri oldu ve batılı güçler, Kabir'i kusurlu ama nadir bir istikrar kaynağı olarak görerek görevden alınmasına karşı çıktılar.
Libya'nın Türkiye'nin Mısır ile gelecekteki ilişkileri için taşıdığı önemin bir işareti olarak, Türk istihbarat şefi İbrahim Kalın, Erdoğan-Sisi zirvesinin hemen ardından Trablus'a uçtu.
Kalın, Dibeybe'yi Kabir'in geçici olarak göreve dönmesine izin vermeye ya da bankanın başına yeni bir uzlaşma kurulu bulmaya ikna etmeye çalışıyor gibi görünüyor.
Gazeteci ve Ortadoğu ve Kuzey Afrika siyaseti uzmanı Alia Brahimi, Atlantic Council'da yayımlanan yazısında, Libya'daki anlaşmazlıkların ekonomik kaynaklar konusunda elit aileler arasında olduğunu ve bunun Türkiye için denklemi değiştirdiğini ya da en azından hesaplamaları 2019'dakinden farklı kıldığını söylüyor.
Ülkenin doğusundaki Türk ve Libyalı işletmeler arasında artan mali ortaklığa, örneğin Bingazi'de dünyanın en büyük çelik ve demir üretim tesisinin inşasına işaret eden Merkel, Türkiye'nin Trablus'taki hükümete bir kez daha açık çek askeri destek vermesinin önceden belirlenmiş olmadığını söylüyor.
Aynı zamanda, batı Libya bir mutabakat zaptında Türk askerlerine neredeyse tam dokunulmazlık verdi, bu nedenle Dibeybe'nin merkez bankasını kontrol etme arayışından vazgeçmek büyük bir fedakarlık olacaktır
BM ve Batılı büyükelçiler, Kabir krizinin, muhtemelen geçici olarak geri dönmesini de içerecek şekilde, uzlaşma yoluyla çözülmesi çağrısında bulundular.
Bir gözlemci şunları söyledi: "Uluslararası toplum, Libya konusunda tam bir kriz moduna geri döndü çünkü Libya'nın ekonomik sorunlarının çok hızlı bir şekilde çökebileceğinin ve Akdeniz'de başka bir başarısız devlete dönüşebileceğinin farkındalar.
"Göç ve istikrarsızlık açısından güvenlik sonuçları önemlidir. Ancak ülkedeki bölünmüşlüğü çözmek için hala uzun vadeli bir plan yok ve sorun şu ki, seçkinlerin yozlaşmış mali çıkarları yıllardır Libya'nın içini boşalttı."
Kaynak: 10 Eylül 2024, https://www.theguardian.com/world/article/2024/sep/10/egypt-turkey-alliance-tested-crisis-libya
FACEBOOK YORUMLAR