Türkiye'deki Kırım Tatar diasporası, milli özerklik teklifini değerlendirdi

Ukrayna Anayasası’nda Kırım Tatar Milli Özerkliği meselesi ve Kırım Özerk Cumhuriyeti’ni düzenleyen kısma ilişkin Kırım Tatar Teşkilatları Platformu tarafından bir layiha kaleme alındı. Teklifin neden ve kime yapıldığını ve içeriğine ilişkin merak edilenlerle ilgili Kırım Türkleri Kültür ve Yardımlaşma Derneği Genel Başkanı ve Dünya Kırım Tatar Kongresi Başkan Yardımcısı Mükremin Şahin ve Kırım Tatar Teşkilatları Platformu ve Kırım Gelişim Vakfı Başkanı Ümit Şilit sorularımızı yönelttik.

Bununla birlikte Kırım Derneği İstanbul Şubesi Başkanı Celal İçten, Eskişehir Kırım Derneği Başkanı Ercan Bozkurt ve Kırım Derneği Kocaeli Şubesi Başkanı Şengül Talgır‘ın da görüşlerini aldık.

Kırım Tatar milli özerkliği konusunu gündeme getiren Ukrayna Anayasası’ndaki değişiklik teklifine ilişkin Kırım Derneği Genel Başkanı Mükremin Şahin ve Kırım Tatar Teşkilatları Platformu Ümit Şilit’in Kırım Haber Ajansının sorularına verdikleri yanıtlar şu şekilde:

Türkiye’deki Kırım Tatar diasporasının önerileri, Ukrayna’da hazırlanan yasa tasarısına karşı sunulan bir alternatif mi? Eğer öyleyse temel farklar nelerdir?

Mükremin Şahin: Bu çalışma Kırım Tatar halkının ve Kırım’ın durumu ile ilgili Anayasa çalışmasına destek olması gayesi ile tarihçi, hukukçu ve ilgili arkadaşlarımızdan oluşan bir çalışma grubunun yapmış olduğu katkıdır. Bazı kavramlar üzerinde ileride bir spekülasyon olmaması için yapılan titiz bir çalışmadır. Ukrayna’nın toprak bütünlüğünü esas alan, Kırım’da coğrafi esasa dayanan Kırım Tatar Millî özerkliğinin sınırlarını çizen bir bakış açısıdır. Sağlıklı ve doğru bir perspektiftir. “Gömleğin ilk düğmesi doğru iliklenirse diğer düğmelerde doğru iliklenir.” diye düşünüyoruz. Ukrayna Anayasası’nda Kırım ve Kırım Tatar halkının statüsü ile ilgili yapılacak değişiklikler dünyanın farklı ülkelerinde yaşayan milyonlarca Kırım Tatarının, Ukrayna ile olan ilişkilerini belirleyecektir. Bu sebeple biz de bu çalışmaya katkı sağlamak istedik.

Ümit Şilit: Bildiğiniz üzere 1917’de kurulan Kırım Demokratik Halk Cumhuriyeti’nin sona ermesinin ardından Cumhuriyetimizin Dışişleri Bakanı Cafer Seydahmet Kırımer Türkiye’ye yerleşti ve Kırım Tatar millî hareketinin fikri merkezi Türkiye oldu. Gelişen süreç boyunca Kırım’da bölgesel esasa dayalı millî Kırım Tatar özerkliği de bizim millî hareketimizin temel amaçlarından biri oldu. Türkiye’deki Kırım Tatar Teşkilatları platformu olarak biz millî hareketin vatan Kırım’a sürgünden dönüşün başlayarak II. Kurultayımız toplanana kadar merkezi olarak Türkiye’de gelişen millîhareketin birikimi ve tecrübesiyle milli devletçilik esaslarına dayanan bir teklifi Kırım Tatar halkının dikkat ve bilgisine sunma ihtiyacı duyduk. Ukrayna’da hazırlanan yasa tasarı üzerine uzunca bir süre çalışıldı ve bizim teklifimiz o tasarının bize göre eksik bulduğumuz yanlarını gidermek üzere oluşturuldu.

Ukrayna Cumhurbaşkanlığındaki taslağa eklemek için herhangi bir öneriniz var mı? Varsa hangi teklif, madde veya normları eklemeyi öneriyorsunuz?

Mükremin Şahin: Önerilerimiz yapılan çalışmada mevcuttur. Bizim bu konuyla ilgili daha kapsamlı bir çalışmamızda hazır. Eğer talep edilir ise bu çalışmamızı da KTMM’ye sunarız. Ayrıca Kırım Tatar Teşkilâtları Platformu olarak hazırlayıp yayınlamış olduğumuz bu çalışma metnini Ukrayna makamlarına değil Kırım Tatar Millî Meclisi, DQTK ve Kırım Tatar halkına hitaben yazdık.

Ümit Şilit: Ukrayna Cumhurbaşkanlığındaki taslağa diaspora olarak herhangi bir ekleme yapma imkanımız olsa mevcut teklifimizi eklerdik. Bizim asıl beklentimiz halkımızın en yüksek icra organı olan Kırım Tatar Millî Meclisi’nin teklifimizi ele alıp değerlendirmesi ve gerekli teşebbüsleri yapmasıdır. Millî-bölgesel muhtariyet fikrini öne çıkaran ve hayata geçirmeyi amaçlayan her teklif bize göre makbuldur.

Bu teklifleri oluşturma fikri ne zaman oluştu ve kim tarafından hazırlandı?

Mükremin Şahin: “Kırım’da coğrafi esasa dayalı Millî Muhtariyet” eskiden beri Kırım Tatar halkının talebidir. Biz sürgünde de bu talebimizden vazgeçmemiştik. Doksanlı yıllardan sonrada bu talebimiz hep olagelmiştir. Çalışmalar yeni değildir.

Ümit Şilit: Bu teklifi oluşturma fikri Ukrayna Cumhurbaşkanı Poroşenko’nun 31 Ağustos 2015 tarihinde “Kırım Ukrayna’ya Kırım Tatar Özerk Cumhuriyeti” olarak dönecektir sözüyle oluştu. Bize göre bu bir siyasetçinin vaadi değil, devlet sözüdür. O tarihten sonra Ukrayna’da özerkliğimiz konusunda ortaya atılan tüm fikirleri ve teklifleri takip ettik. Bunları esas alarak, Ukrayna’nın toprak bütünlüğünü ve egemenlik haklarını en yüksek düzeyde koruyacak esasları içeren tekliflerimizi oluşturduk. Ve bunu oluştururken millî-bölgesel özerkliği de vurguladık. Bu çalışma gönüllü arkadaşlarımız tarafından kaleme alındı.

Başka bir ülkenin anayasasına yapılan değişiklik teklifi, bu ülkenin iç işlerine müdahale olarak görülebileceği göz önünde bulunduruldu mu?

Mükremin Şahin: Ukrayna halkı ile Kırım Tatarlarının geleceği aynı istikamettedir. İki halk bu geleceği beraber kurmalıdır. Bizler Türkiye’de yaşayan Kırım Tatarları, Ukrayna’nın samimi ve gerçek dostlarıyız. Türkiye ile Ukrayna’nın parlak geleceğinde köprü olmak istiyoruz. Yukarıda da belirttiğimiz gibi yayınlanan metin Ukrayna makamlarına hitaben yazılmamıştır. Fakat kaderleri Ukrayna’nın geleceği ile bağlı olan milyonlarca insanın böyle bir meselede Ukrayna Devleti’ne müracaat etmesi de son derece doğaldır.

Ümit Şilit: Ukrayna’nın Sovyetler Birliğinden bağımsızlığını kazanmasından bu yana Kırım Tatar diasporası Ukrayna devleti ile ilişkilerini hep karşılıklı saygı ve dostane ilişkiler çerçevesinde yürüttü. Kırım’ın işgalinden sonra da bütün dünyada Ukrayna’nın toprak bütünlüğünün yeniden sağlanması ve Kırım’da egemenliğinin yeniden kurulması gerekliliğini ilk kez Kırım Tatar diasporası dile getirdi ve o günden bu yana da bu uğurda en yoğun çabayı sarf ediyoruz. Ukrayna’nın evvela Kırım Tatar diasporasını yabancı görmemesi lazım. Çünkü Kırım bizim vatanımız ve vatanımızın işgalden kurtularak Ukrayna’ya dönmesini istiyoruz. Bizler, yabancı ülkedeki herhangi bir kurum ve kuruluş değiliz. Kökleri Ukrayna topraklarında olan ve köklerine özlem duyan insanlarız. Bu teklifimizin Ukrayna’nın içişlerine karışılması olarak görülmesi bizleri derinden üzer.

Ukrayna Anayasası için önerilen teklif neden Türkçe ve Rusça (!) olarak yayımlandı?

Mükremin Şahin: Bu sorunun sorulması bizi memnun etmiştir. Bu metnin Türkçe ve Ukraince yazılmasını biz de çok istedik fakat muhataplarımızın daha iyi anlaması için Rusça yazmaya karar verdik. Kırım’da işgalden evvel maalesef eğitim ve kullanılan dil Rusça idi. Okulların çoğunluğunda Rusça eğitim verilmekteydi. Ukrain dilinin kuvvetlenmesi bizi memnun etmektedir. Ancak hâlâ Rusça kullanımının yaygınlığını görüyoruz. Söz konusu metnin içeriğinin teknik esasları sebebiyle daha doğru ve net anlaşılabilmesi düşüncesiyle (özellikle de Kırım’ın içinde yaşamakta olan halkımızın durumunu göz önünde bulundurarak) Türkçe ve Rusça olarak yayınladık. Bir kez daha altını çizerek belirtmek isterim ki biz Ukrain dilinin Ukrayna’da kesin hâkimiyetinin olmasını isteyen bir görüşe sahibiz. Zaten yaşanan problemlerin kaynağı da bu durumdur.

Ümit Şilit: Neden Türkçe yayınlandığı sorusu zaten anlamsız. Neden Rusça yayınlandığı sorusunun cevabı ise oldukça basit. Ne yazık ki Kırım’da yaşayan, Rusya’nın baskıları altında yaşamak zorunda kalan halkımızın büyük çoğunluğu Rusça’yı daha iyi konuşuyor ve anlıyor. İşgalden önce Kırım’da eğitim dili ne yazık ki ağırlıklı olarak Rusça idi ve Sovyet zamanında da insanlarımız sadece Rusça eğitim aldılar. Böylesine bir metnin halkımız tarafından tam olarak anlaşılmasını istedik.

Bu teklifi yayımlamadan önce Ukrayna’daki birçok makama ve isimlere gönderdiniz. Size bu teklifle ilgili olumlu veya olumsuz bir geri dönüş yapıldı mı?

Mükremin Şahin: Biz bu çalışmalarımızı KTMM yöneticileri, DQTK yöneticileri, beraber çalıştığımız sivil toplum önderlerine ve halkımıza gönderdik. Amacımız böyle hassas bir konuda daha fazla düşünmek ve meselenin öneminin idrak edilmesine katkıda bulunmaktır.

Ümit Şilit: Yayınlanmadan bir kaç saat önce gönderdik ve işin aslı biz de geri dönüşleri bekliyoruz. Ukrayna’da, Ukrayna Anayasasında yapılacak Kırım ile ilgili değişikliklerin metni zaten mevcut. Ukraynalı ve Kırım Tatar bilim insanları ve uzmanlardan oluşan bir grup iki yıl bu taslak metin üzerinde çalıştı. Bu tasarılar da Cumhurbaşkanlığı Ofisine iletildi.

Kırım Tatar Milli Özerkliği ile ilgili Ukrayna Anayasası’nda yapılacak değişiklik teklifine ilişkin; Kırım Derneği İstanbul Şubesi Başkanı Celal İçten, Eskişehir Kırım Derneği Başkanı Ercan Bozkurt ve Kırım Derneği Kocaeli Şubesi Başkanı Şengül Talgır, Kırım Tatar halkı için önem arz eden konuyu değerlendirdi.

CELAL İÇTEN: KIRIM TATAR MİLLİ ÖZERKLİĞİ DİKKATLİCE ELE ALINMALIDIR

Kırım Derneği İstanbul Şube Başkanı Celal İçten, Kırım’ın yerli halkı Kırım Tatarları için önem arz eden milli özerklik meselesine ilişkin şu ifadeleri kullandı:

“Ukrayna anayasasında Kırım Tatar Milli Özerkliğine ilişkin bu teklifini bir kaç düzeltmeler ve ilaveler ile beraber, Kırım Tatar Milli Meclisi ile Dünya Kırım Tatar Kongresi de bunu onaylarsa bu teklifi desteklerim. Bu teklifte önemli maddelerden biri Kırım’ın yerli ve kökenli halkının Kırım Tatarlarının olduğu belirtilmesidir. Bununla beraber Kırım Tatarlarının, Kırım Tatar Özerk Cumhuriyetinde veto hakkı olması gerektiğini düşünüyorum. Bunun nedeni de bizim şu an Kırım’da nüfusumuz az ve Kırım Parlamentosunda şu an çoğunluğu oluşturacak Rus kökenlilerin Kırım Tatarları aleyhinde karar almaları engellenmesi lazım. Bana göre teklifin kongre aracılığıyla yapılması daha doğru olurdu, çünkü biz şu an orada yaşamıyoruz ve Ukrayna vatandaşı değiliz, yanlış anlaşılmaya sebep olmamalıyız. Ukrayna anayasasında yerli halklar kanunuyla birlikte Kırım Tatar milli özerkliği dikkatlice ele alınmalıdır, çünkü Ukrayna’da yaşayan Rus azınlığından dolayı Rusya kendine pay çıkarmamalıdır ve Ukrayna’nın bütünlüğü korunmalıdır.”

ERCAN BOZKURT: KIRIM’IN YERLİ HALKININ KIRIM TATARLARI OLDUĞU BELİRTİLMELİDİR

Eskişehir Kırım Türkleri Kültür Yardımlaşma ve Spor Kulübü Derneği Başkanı Ercan Bozkurt, Kırım Tatar milli özerkliği değişiklik teklifi için şu ifadeleri kullandı:

“Kırım Tatar Milli Özerkliğine ilişkin bu teklifin bazı düzeltmelerle Ukrayna anayasasında yer alabileceğini düşünüyoruz. Tabii ki bu teklifi bağlı olduğumuz Kırım Tatar Milli Meclisinin ve Dünya Kırım Tatar Kongresinin onaylaması gerekir. Bu teklifin en önemli yeri, “Kırım’ın yerli ve kökenli halkının Kırım Tatarları olduğu belirtilmelidir” ifadesidir. Kırım’da Tatar nüfusunun az olması dolayısıyla, Kırım Parlamentosunda çoğunluğa sahip Rus kökenli parlamenterlerin Tatarlar aleyhine kararlar almaları engellenmelidir. Kırım Tatarlarının Kırım Tatar Özerk Cumhuriyetinde parlamento kararlarını veto edebilecek bir hakka ve güce sahip olması lazımdır diye düşünüyoruz.“

ŞENGÜL TALGIR: KIRIM TATAR ÖZERK CUMHURİYETİ ANAYASA DEĞİŞİKLİĞİNİ DESTEKLİYORUZ

Kırım Derneği Kocaeli Şubesi Başkanı Şengül Talgır, Kırım Tatar Milli özerkliği anayasa değişikliği için şu ifadeleri kullandı:

“Ukrayna’nın toprak bütünlüğü içerisinde tesis edilecek Kırım Tatar Özerk Cumhuriyeti’ni düzenleyen anayasa değişiklindeki maddeleri oldukça uygun buluyoruz ve destekliyoruz. Toprak ve doğal kaynaklarla ilgili kararların ; milli tarihimiz ve milli kültürümüzü korumaya yönelik kararların; eğitim öğretim, bilim ve dil konularında milli unsurlarımızı teşkil eden kararların Kırım Tatar Milli Meclisinin onayıyla yürürlüğe girecek olması çok yerinde…Tüm bunlar Kırım Tatarlarının iradesini tescilleyen ve vurgulayan maddeler. Ve ayrıca; işgalden sonra Kırım’a yerleştirilen Rus vatandaşların geri gönderilmesindeki esas ve hususların Ukrayna Hükümetince ele alınacağını umuyorum.”

Kırım Haber Ajansı - QHA