TÜRKÇE'YE DEĞER KATAN ŞAİR; MUHAMMED HÜSEYİN ŞEHRİYAR - Emir Şıktaş

Asıl adı; Seyid Muhammed Hüseyin Behçet-Tebrizi (Azerbaycan Türkçesiyle: Seyyid Məhəmməd Hüseyn Behcət Təbrizi.‎ Doğumu 1906, Tebriz – vefatı; 18 Eylül 1988, Tahran)

32. yıl önce hayata gözlerini yuman Şehriyar Şiirlerinde kullandığı "Şehriyar" mahlası ile tanınan İran Azerbaycan Türk'ü şairdir.

Şehriyar, şiirlerini hem Azerbaycan Türkçesinde ve hem de Farsça olarak yazmıştır.

Ünlü Şair Şehriyar’ın Türk dünyası ve Türk halkıyla tanışıklığı 1971’de İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi hocalarından Prof. Dr. Muharrem Ergin’in (Doğum 1923 Ahıska- Vefat 1995 İstanbul) ders olarak üniversitede Azeri Türkçesi adlı eseri içerisinde yer alan 27 sayfadan oluşan “Heyder Babaya Selam (1 bölüm 76 kıta)”, “Heyder Babaya Selam (2. Bölüm 49 kıta)” adlı şiirinin yer alması ile başlamıştır.

“Heyder Babaya Selam” şiirlerinde şair evlerinin kurulu olduğu Heyder Baba dağı ile sohbet etmektedir. Çocukluğu bir film şeridi gibi gözünün önünden geçmiş ve köyünü, halkın yaşantısını, insanların karakterlerini, yaşantıdaki zorluklarını, davranışlarını, hayat hikayelerini, yapılan hataları, insani ilişkilerde yaşanan kavga döğüşleri eleştirmiştir.

Heyder (Haydar Dağı) dağında yaylaya gittiklerinde yaşadıklarını, hafızasında var olan olayları, çok akıcı, berrak bir Azerbaycan Türkçesi ile, uyarıcı, nasihat edici, hataları vurgulayıcı dille ifade etmiş, kavgadan kimseye fayda gelmeyeceğini, dünyanın boş olduğunu “Her kimseye her ne verip alıpdı / Eflatun’nan bir guru ad galıpdı” diyerek anlatmaya çalışmıştır.

“Heyder Babaya Selam” şiirine onlarca nazire yazıldığını, Kuzey ve Güney Azerbaycan’dan ve diğer Turan ellerinden destekleyici, aynı emsal tarzda, farklı nazire şiirler kaleme alınmış, bu nedenle şiir çok yankı bulmuştur.

Şiirlerini ilk önceleri Farsça yazan şair Şehriyar’ın Annesinin “Oğul, eşitmişem deyir ünlü şair olupsan, meclislerde ohuyursan, ama senin yazdıklarından ben bir şey anlamıyorum, öz dilimizce (Azerbaycan Türkçesi) yazdığınnan bir şiir ohu” diye serzenişte bulunması üzerine çok makcup olan Şehriyar, Azerbaycan Türkçesi ile yazmaya başlamış ve ilk şiiri Heyder Babaya Selam’ı yazmış ve Türkçe yazmaya devam etmiştir.

Okuyucuya; Heyderbaba'ya Selam (yazılışı 1953, basılışı 1954), Türkün Dili (1969), Memmed Rahim'e Cevab (1967), Sehendim (1970), Behcetabad Hatiresi, El Bülbülü, Süleyman Rüstem'e Cevaplar, Döyünme ve Söyünme, Getme Tersa-Balası, Naz Eylemisen, Türk Evladı Gayret Vahtıdır, Derya Eledim, Türkiye'ye Heyali Sefer adlı eserlerini bırakmıştır.. Eserleri, geçmişin hazzını sunduğundan, abartısız, doğal lisanla yazıldığı için okuyucu tarafından bıkmadan okunmaktadır.

Fethi Gedikli - Yusuf Gedikli’nin yayınladığı Çağdaş Azerbaycan Şiir Antolojisi kitabı 1983 yılında yayınlandı. Yazar Gedikli tarafından Şehriyar’ın hayatı ve sanatı adlı bitirme tezi olarak ele almış ve filoloji doktoru ünvanını almıştır. Kitabın, rahmetli Şehriyar’ın tanıtılmasına katkıları olmuştur.

Babası Mirismail Ağa Hoşgenabî, bir avukattı. İlk öğrenimini doğduğu şehirde tamamlayan şair, Medrese-i Talibiye'de aldığı Arapça ve Arap edebiyatı eğitiminin yanı sıra, Fransızca öğrendi. 1921 yılında Tahran'a gelerek Dar-ül Fünun okulunda tıp eğitimi almaya başlar. 1924 yılında aşkının peşinden Horasan'a gider. 1935 yılında Tahran'a geri dönerek İran Ziraat Bankasında çalışmaya başlar.

Şiirlerinde şair Hafız, Sadi, Fuzûlî, Molla Penah Vaqif, ve Mirze Elekber Sabir’den etkilenen şair, ana dilinde kaleme aldığı Heyder Babaya Salam şiiri ile Türkiye'de ve Türk Cumhuriyetlerinde de büyük bir üne kavuşmuştur. Şiirin 76. Kıtası şöyledir;

Heyder Baba, senin könlün şad olsun,
Dünya varken ağzın dolu dad olsun,
Senden keçen yakın olsun, yad olsun,
Deyne menim şâir oğlum Şehriyâr,
Bir ömürdür gam üstüne gam kalar.

Tahran'da Mehr hastanesinde akciğer iltihabı ve kalp yetersizliğinden 18 Eylül 1988 yılında vefat eden şairin ölüm günü, O'nun anısına, İran'da Millî Şiir Günü olarak kutlanmaktadır. Şehriyar'ın Türbesi Tebriz’dedir. Allah rahmet etsin.