TARİHTE BUGÜN 24 ARALIK Günün Olayı: Şeyh Eşref İsyanı - Yazan: Fazlı Koksal
Günün Olayı
Şeyh Eşref İsyanı
Hart İsyanı olarak da bilinen ve 26 Ekim 1919 - 24 Aralık 1919 tarihleri arasında gerçekleşen bu halk ayaklanması Bayburt'un ilçesi olan eski adı Hart yeni adı Aydıntepe'de gerçekleşmiştir.
Hart nahiyesi (bugünkü Aydıntepe ilçesi) halkından olan medrese tahsili görmüş olan Eşref Daha sonra Harput’ta ikamet eden Erzurumlu Osman Bedrettin Efendi’nin dergâhın intisap etmiş, Harput’tan dönüşünde etrafına müritler toplamaya başlanmış ve her geçen gün müritlerinin sayısı artmaya başlamıştır. Sözde keramet göstermesi, bu keramettlerin kulaktan kulağa yayılması sonucu mürit sayısı daha da artmıştır. Hart halkı dışında Sürmene civarında da önemli miktarda taraftar toplamıştır. Allah tarafından gönderildiğini ilan edip millî mücadeleye karşı çıkarak halkı kışkırtmıştır.
6 Ağustos 1919’da Bayburt kaymakamı, Kuva-yı Milliye aleyhinde dedikodu yapıyor diye şikâyet edilen Şeyh Eşref ile görüşmüş, kendisine nasihatle tekrar etmeyeceği sözünü almıştır. Ancak şeyhin faaliyetlerinin devam etmesi yanında; Hart nahiye müdürü ve Bayburt kadısı, Şeyh Eşref’in Şiilik telkinatı yaptığı yolunda şikâyetlerde bulununca, Bayburt Kaymakamı durumu Erzurum valisine bildirmiştir. Ayrıca 20 Ekim 1919’da Hart eski müdürü tekrar vilayete giderek şeyhi bizzat şikâyet etmiştir. 26 Ekim’de Erzurum Valiliği, Kaymakam Vekili Jandarma Yüzbaşı Şükrü Efendi’den tahkikat sormuştur. 6 Aralık’ta kaymakam vekili şu cevabı vermiştir: Kaza müftüsü başkanlığında hocalardan oluşan bir heyet tahkikata başlamıştır. Fakat müftü müzekkeresiyle celp edilmek istendiği halde Şeyh Eşref gelmemiştir. Hükümet dinsizdir. Subaylar şeriata riayetsiz kâfirlerdir demiştir
Bunun üzerine 6 Aralık 1919’da Bayburt’taki 28. Alaydan 50 kişilik bir müfreze göz korkutmak için Hart’a gönderilmiştir. Hart’a gelen heyet, Şeyhin önceden ayrılması sebebiyle kendisi ile temas edememiş, halk yorgun olan askerleri ikramda bulunmak vaadiyle birer ikişer evlere dağıtmış ve Hart’a geri dönen Şeyhe halkın askerleri teslim etmesi sonucu askerler esir almış ve müfrezenin başındaki Alay Komutanı Binbaşı Nuri Bey de Şeyhin emriyle şehit edilmiştir.
Bunun üzerine otuzar kişilik iki piyade bölüğünden yeni bir müfreze oluşturularak 9 Aralık 1919’da Hart’a sevk edilmiştir.Bu müfrezeye de bir baskın düzenleyen Eşref başarılı olup askerleri tutsak ettikten sonra, kendisinin mehdi olduğunu ilan edip daha da azgınlaşmaya başlamıştır. Askerlerin tedbirsizliği ve tecrübesizliği neticesiyle oluşan bu durum karşısında hükümetin uzlaşma girişimlerinde bulunmuş olması da bir fayda sağlamamıştır
Bunun üzerine Bayburt’a gelip 9. Fırka’nın kumandasını alan Kaymakam (Yarbay) Deli Halit Bey 700 kişilik bir kuvvet 24 Aralık’ta Hart’a hareket etmiş ve 25 Aralık günü Hart’ı kuşatarak Şeyhi, oğullarını ve müritlerinden bir bölümünü imha etmek suretiyle bu isyanı bastırmıştır.
İsyan bastırılınca Mustafa Kemal Paşa bir telgrafla Halit Beye teşekkürlerini iletmiştir.
24 Aralık -Günün Önemli Olayları
1144 - Musul ve Halep’in hâkimi olan Atabeg İmâdüddin Zengî 24 Aralık 1144'te Urfa'yı fethetti; böylece Urfa Haçlı Kontluğu resmen son buldu.
1867 – Şair Tevfik Fikret doğdu
1918 - Batum'da Türk yönetimi sona erdi. İngilizler şehre bir askeri vali tayin ettiler. Şehrin yönetimi İngiliz Askeri Valisi'nin emrinde olmak üzere, çeşitli milliyetlerden meydana gelen bir kurula bırakıldı.
1919 - Sivas'tan Ankara'ya gitmekte olan Temsil Kurulu, Kırşehir'de kurbanlar kesilerek karşılandı. Mustafa Kemal, Namık Kemal'in bir beytini değiştirerek "Vatanın bağrına düşman dayasın hançerini/Bulunur kurtaracak bahtı kara maderini" dedi.
1919 - Deli Halit Bey'in kuvvetleri olan 28. ve 29. Alay Bayburt'ta Şeyh Eşrefin karargâhını sardı. Yarın Şeyh öldürülecek ve ayaklanması bastırılacaktır.
1921- Sinop Mebusu Dr. Rıza Nur, Sağlık Bakanlığı'na seçildi. Sağlık Bakanı Dr. Refik Bey (Saydam) , 1 4'te istifa etmişti. Rıza Nur, 199 mebustan 116'sının oyunu aldı.
1921 - Meclis'in gizli oturumunda Veliaht Abdülmecit Efendi'nin gönderdiği haşan dileyen mektup tartşıldı. Yapılan oylamada, mektubun açık celsede okunması ve cevap verilmemesi kabul edildi.
1921- Meclis, 176 Sayılı Yasa ile Ankara'da kuvvetli bir telsiz telgraf istasyonu kurabilmek için Posta Telgraf Genel Müdürlüğü bütçesine 1 00.000 lira ödenek ayrılmasına karar verdi. Bu telsizle Berlin, Paris ve Moskova ile de haber alışverişi yapılabilecek.
1931 - Türkiye'nin ilk sivil havacılık kulübü Aero Kulüp, İstanbul'da kuruldu.
1961 - Azerbaycan Devlet Başkanı İlham Aliyev doğdu
1963 - Kıbrıs'ta Kanlı Noel: Lefkoşa'daki Kumsal bölgesinde Tabib Binbaşı Nihat İlhan'ın eşi Mürüvet İlhan ve çocukları Murat, Kutsi ile Hakan, Rumlar tarafından banyo küvetinde öldürüldü.
1963 - TRT Kanunu kabul edildi.
1976 - Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, zam talebini kabul etmeyince, Türkiye'de Renault otomobil üretimi durduruldu.
1979 - Tüm Öğretmenler Birleşme ve Dayanışma Derneği (TÖB-DER), Türkiye çapında direniş ve protesto eylemleri düzenledi. Eylemler sırasında 4 kişi öldü, 4000 kişi gözaltına alındı. Ankara Sıkıyönetim Komutanlığı TÖB-DER Genel Merkezi'ni kapattı.
1979 - Heykeltıraş Şadi Çalık öldü.
1981 - İstanbul Sıkıyönetim Mahkemesi Savcısı, 52 DİSK yöneticisi sendikacı hakkında idam cezası istedi.
1994 - Cumhuriyet Halk Partisi ve Sosyaldemokrat Halkçı Parti birleşme kararı aldı.
1995 - Erken genel seçim yapıldı. Refah Partisi seçimden birinci parti olarak çıktı, ikinciliği milletvekili sayısı bakımından DYP, oy oranı açısından ANAP aldı.
1998 - Yargıtay 9. Ceza Dairesi, Sivas Katliamı Davası'nda 33 kişi hakkındaki idam kararlarını, usul eksiklikleri nedeniyle bozdu. 16 Haziran 2000'de Ankara 1 Numaralı DGM, Yargıtay'ın yerel mahkeme kararını iki kez bozduğu davanın üçüncü yargılamasında 33 sanık hakkında idam cezası verdi. 10 Mayıs 2001'de Yargıtay, 31 kişinin idam cezasını onadı. 2 kişi hakkındaki karar bozuldu.
2003 - Ankara'daki Modern Çarşı'da çıkan yangında 1 kişi öldü. Çarşı kullanılamaz duruma geldi.
2013 - ABD’de çalışmalarını sürdüren Türk bilim adamı Ahmet Yıldız’a, ABD Başkanı Barack Obama tarafından Genç Bilim İnsanları ve Mühendisler Başkanlık Kariyer Ödülü verildi.
https://evelzamanizinde.blogspot.com/
FACEBOOK YORUMLAR