TARİHTE BUGÜN: 2 ŞUBATTTA MEYDANA GELEN OLAYLAR ve BİTLİS DEFTERDARININ EŞİ - Yazan: Fazlı Köksal

Günün Portresi: Hanım Kadın (Bitlis Defterdarının Eşi)

İngiliz ve Fransızların Güneydoğu Anadolu Bölgesi’ndeki bu işgal hareketleri 15 Eylül 1919’da yapılan Suriye Anlaşması ile yeni bir yön kazanmıştı. Bu anlaşmaya göre Musul bölgesini elde eden İngiltere, 1 Kasım 1919 tarihinde Adana, Maraş, Antep ve Urfa’dan çekilerek, yerini Fransa’ya bırakmıştır. Anlaşma ile İngiltere, Fransa’yı Güneydoğu Anadolu’da sonuç alamayacağı bir maceraya sevk ederken, Fransa’nın diğer bölgelerde İngiltere’ye karşı olan muhalefetini de kırmak istiyordu.
Fransızlar bölgenin işgalinde Ermenilerden de faydalanmışlardı. Ancak Fransızlar, Ermenilerin taşkınlıklarını ve saldırganlıklarını önleyemeyince, halkın işgal kuvvetlerine tepkisi artmış ve halk yer yer silahlı direnişe başlamıştı. Özellikle Maraş’ta Ermeniler Türklere karşı akıl almaz zulümler uygulamaya başlamıştı.
Maraş’taki bu canavarca vahşete karşı mücadele edenlerden arasında Senem Ayşe gibi, Bitlis Defterdarının Hanımı gibi kahraman Türk Kadınları vardır…
2 Şubat 1920’de Anadolu Kadınları Müdafaa-i Vatan Cemiyeti’nin Başkanı Reşit Melek Hanım ve Sorumlu Kâtip Şefika Kemal imzasıyla Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti Heyet-i Temsiliye Başkanlığı’na yazdıkları yazıda “Fransızların ve Ermenilerin Maraş’ta din kardeşlerimize reva gördükleri canavarlıkları İtilaf Devletleri nezdinde telgraflarla protesto ettikleri” bildirmişlerdir.
Mustafa Kemal Paşa, Heyet-i Temsiliye namına bütün Müdafaa-i Hukuk Cemiyetleri merkez ve yönetim kurullarıyla Kayseri ve Amasya Anadolu Kadınları Müdafaa-i Vatan Cemiyetleri merkez kurullarına çektiği telde 2 Şubat 1920 tarihli telgrafta bu çarpışma ve kahraman Türk kadını hakkında geniş bilgi verilmiştir: “Maraş’ın Kayabaşı Mahallesi’nde oturan Bitlis Defterdarının Haremi (Eşi) Hanım, İslamların masum kanlarının haksız yere akıtılmasından birçok ocakların söndürülmesinden galeyana gelerek, evinden açtığı mazgaldan dindaşlarımızı imha için İslam mahallelerine saldıran düşmanlara ateş açarak, akşama kadar sekiz düşmanı yok etmeyi başardığı ve akşam üzeri erkek elbisesi ile büyük bir cesaretle namusunu korumak ve can kaygısı ile silaha sarılmış bulunan İslam mücahitlerinin arasına katılmakla, bilfiil çatışmalara iştirak eylemekte bulunduğu bildirilmiştir.”
Sivas’ta yayımlanan İrade-i Milliye gazetesi de 2 Şubat 1920 tarihli nüshasında “Kahraman Bir Türk Kadını” başlıklı haberde olayı okuyucularına şu cümlelerle bildirmiştir. “Maraş’ın Kayabaşı Mahallesi’ndeki çatışmada, Bitlis Defterdarı hanımının evinde hazırladığı mazgala yanaşan sekiz düşmanı öldürdüğü, akşamüzeri erkek elbisesi giyerek İslam mücahitlerine katıldığı öğrenilmiştir”
Bitlis Defterdarının eşinin kahramanlığından, kadın derneklerinin çektikleri çeşitli telgraflarda da bahsedilmektedir. Mesela;
Amasya Anadolu Kadınları Müdafaa-i Hukuk-ı Vatan Cemiyeti de, Maraş’ta Bitlis defterdarının eşine bir kutlama telgrafı çekmiştir. Bu telgrafta cemiyet üyeleri Bitlis defterdarının hanımına “Türk Mücahidesi” unvanını vermiştir.
Yozgat Kadınları Müdafaa-i Vatan Cemiyeti Başkanı Nasra Necip ve Sorumlu Sekreter Fitnat'ın, Sivas'taki cemiyet merkezine 16 Şubat 1920'de çektiği telgrafta da Maraş’ta yapılan vahşet kınanmakta ve şu cümlelerle Bitlis Defterdarının Hanımının kahramanlığından ders alındığı vurgulanmaktadır; “….Damarlarında Türk ve İslam kadınlarının yaratılıştan gelen cesaret ve kanı ve yurdunu koruma gayreti taşıyan ve bunu Allah yolunda icraata koyan, beğenilen, takdir toplayan herkesin gözü önünde nihayete erdiren Bitlis Defterdarının eşi hanımefendinin; aşağılanmış, ayağa düşürülmüş bir hayat karşısında gösterdiği cesaret ve direnç, milletin; usanmış, bıkmış kalbinde ve üzüntüsünde sonsuza kadar sürecek bir minnet hissi uyandırmış ve bu hareket, memleketin kaderini tayinde ve alakalı olarak her türlü yeni mahfili harekete geçirecek, dönüştürecek derecede yüce, mukaddes olup bizlerce de kendimize gelme, vatanı kendimizin bilme ve kurtarma için kitle halinde birleşme zamanının geldiğine dair ihtar ve müjdeleme mahiyetinde kabul edilmiştir.”
 Ali Fuat Cebesoy da, anılarında Maraş halkının ve Maraşlı kadınların mücadelesi ile ilgili şu cümlelere yer vermektedir; “Kahraman müfrezelerimizle beraber halk, devamlı bir surette Fransızların işgalinde olan kilise ve mekteplere hücum ederek bir kısmını ele geçirmiş ve bu sırada iki top ile on kadar mitralyöz almış ve bunları düşman aleyhine kullanmıştır. Maraş kadınları da ellerinden geleni yapıyorlar. Başlarında, Bitlis Defterdarının zevcesi vardı.”
İsminden ve yaptıklarının bir bölümünden başla bir bilgiye sahip olmadığımız bu kahraman Türk Kadını nezdinde bütün kahraman kadınlarımızı minnetle anıyorum.