Sart Antik Kentindeki Artemis Tapınağı
İPEK AKGÜL YAZDI: SARDES ANTİK KENTİNDEKİ ARTEMİS’İN ANLAMI NE DEMEKTİR,NERDEN GELMEKTEDİR?
SARDES ANTİK KENTİNDEKİ ARTEMİS’İN ANLAMI NE DEMEKTİR , NERDEN GELMEKTEDİR ?
Artemis Yunan Mitolojisine göre ; Leto ve Zeus’un kızı Apollon’un kız kardeşidir.Efes’te doğduğu bilinen Artemis’in ismi Apollon’un ismi gibi yunanca değildir.Dokunulmamış , bozulmamış anlamına gelen “artemes “ sözcüğünün türemesinden Artemis’in ortaya çıktığı düşünülebilir.
Deloslu Apollo’a övgüde şöyle denir :
Selam sana Ey Ulu Leto bu parlak çocukların anası mutlu ana.
Sensin Kral Apollon’u , Okçu Artemis’i doğuran .
Kayalı Delosta doğurduydun oğlunu ,
Vermiştin sırtını koca dağa Kynthos’un sarp eteklerine
Kızını Ortygie’de doğurduydun
İnopos akıntılarının orda
Bir Fenike ağacının dibinde
Bu metinden de anlaşıldığına göre ; Leto önce Apollon’u Delos’ta , sonra Artemis’i Ortgie ya da Ortygiada doğurmuştur.
Artemis için ok ve yay anlamları da nitelendirilir.Çünkü Artemis’in yayını sadece avlanmak için değil , kardeşi Apollon gibi insanları cezalandırmak ve öldürmek için de kullanır. Örneğin bugün Manisadaki Niobe’nin çocuklarını Artemis oklarıyla öldürmüştür.
Efsanelerde Artemis doğa güçlerine sahip özellikle de hayvanları elinde tutan PotniaTheron olarak gösterilmiştir.Ama daha çok Artemis’te bakireli ve hayvancılık özellikleri vardır. Özellikle Yunan mitolojisine baktığımızda Apollon Güneşle bağlantılıyken Artemis Ayla bağlantılıdır.Tanrıça Artemis gökte “selene” yeryüzünde “Artemis” yer altında ise ; “Hekate” ile bir tutulmaktadır.
Artemis yunan kentlerinin hemen hepsinde tapılan bir tanrıydı.Fakat ikincil bir tanrı olarak görülmekteydi.Anadoluda bulunan yunanlılar için ayrı bir önem taşımaktaydı.Bu yüzden Efes’te onuruna bir tapınak inşa edildi.M.Ö 550 yılında Lidya Kralı Krezus (Karun) tarafından verilen bir emirle Artemis için yaptırılmıştır.Giritli mimarlar tarafından inşa edilen tapınağa Krezus finansal destek sağlamıştır.Bu tapınak Dünya’nın yedi harikasından biridir.Efeste Artemis doğurganlık Tanrıçası olarak bilinmektedir.Anadoluda Kibeleyle özdeşleştirilmiştir.
Hellenistik Devrin En Büyük İon Tarzı Tapınaklarından Birisi Olan Sardes Artemis (Sardeis Artemision )Tapınağı
Dünyada İon tarzı dördüncü büyük tapınak olan Sardes Artemis Tapınağı Lidya Sarayı’nın bulunduğu akropolis’in batısında kurulmuştur.Tmolos (Bozdağ) hemen aşağısında “altın akan nehir” Paktolos’un akıp geçtiği vadide uzun sütunlarıyla görkemli bir şekilde tarihe tanıklık etmektedir.
Yapımı M.S 3. Yüzyılda bitirilen tapınak iki kısımdan oluşur. Arkeologlara göre ; doğu yandaki kısım Zeus’a , Batı yandaki kısım ise Artemis ‘e ayrılmıştır.İç kısımdaki kutsal yerlere giriş bölümlerinin karşısında sekiz sutun , yan kanallar boyunca 20 sütun vardır. İon tarzı sütunların yüksekliği 18 metreyi bulmaktadır. Üzerlerindeki taş bloklar 20 ton kadar ağırlığındadır. Doğu taraftaki sütunlar daha iyi durumdadır.Bunların çoğu deprem ve sel felaketlerinden sonra Romalılar tarafından yerlerine konulmuşlardır.
Artemis Tapınağının özelliği , tapınağın batı kısmında kuzey duvarının iç yüzeyindeki bir yazıtla ortaya çıkmaktadır.Yunanca bu yazıt , tanrıçanın Mnesimadeas isimli bir kişiye taşınmaz mal üstüne kredi /ipotek verdiği bu tapınağın bir banka gibi kullanıldığını göstermektedir.Bu Antik Sardes’in niteliklerine uygun bir işlevdir.
Romalılar zamanında onarılan tapınağın içindeki iki kutsal yer imparatorların dini töreni için kullanılmıştır. Bu kısımlarda büyük heykeller vardır. Doğu kısma yani Zeus’a ait olduğu kısma ; AntoninusPius’a ait heykeller konulmuştur. Batıdaki kısma Artemis’in olduğu kısma Antoninus’un karısı AnniaGaleriaFaustinaya ait heykeller konulmuştur.Fasutina öldükten sonra kocası onu Tanrıça derecesine kadar yükseltmiştir. Faustina’ya ait heykelin başı halen İngilterede British Museumdadır.
FACEBOOK YORUMLAR