Şair-Yazar İdris Özler: Etkileyici Bir Şehir Yazısı Kitabı: Kırksekiz'in Yediverenleri

Etkileyici Bir Şehir Yazısı Kitabı: Kırksekiz’in Yediverenleri

Farsça şehr ve engîz (harekete getiren, karıştıran) kelimelerinden oluşan şehr-engîz bir şehrin doğal ve tarihî güzelliklerini, kültürel yaşamını,  gelenek ve inançlarını, sanat ve meslek dallarında ün yapmış insanları ve onların sosyal durumlarını anlatan eserlerdir. Klasik edebiyatımızda şehrengizler farklı nazım biçimlerinde yazılsa da genellikle mesnevi tarzı tercih edilmiştir. İlk şehrengiz XVI. yüzyılda Mesîhî’nin Edirne’yi anlattığı eserdir. En fazla İstanbul, Bursa ve Edirne hakkında yazılan şehrengizler XVIII. yüzyılda sona ermiş ve bu dönemden günümüze 68 şehrengiz ulaşabilmiştir. Ayrıca Nedim’in “Kaside der vasf-ı İstanbul ve sitayiş-i Sadrazam İbrahim Paşa” kasidesinin nesip bölümü İstanbul için mükemmel bir şehir övgüsüdür. Öte yandan17. yüzyılda Evliya Çelebi’nin yazdığı 10 ciltten oluşan “Seyahatname”si pek çok şehrin anlatıldığı yeri doldurulamaz bir gezi kitabıdır.
Cumhuriyetten sonra şehrin güzelliğini anlatan en önemli eser hiç şüphesiz Ahmet Hamdi Tanpınar’ın Beş Şehir adlı eseridir. Daha sonra Mustafa Armağan’ın “Bursa Şehrengizi”, Kamil Uğurlu’nun “Konya Şehrengizi” Enis Batur‘un “İstanbul İçin Şehrengiz”, Ahmet Turan Alkan’ın “Sivas”ı  Mitat Enç’in  “Uzun Çarşının Uluları” bu alanda yazılan diğer kitaplar arasında yer almaktadır.
İsmail Zorba Öğretmenimin “Kırksekiz’in Yediverenleri” kitabını okuduğumda bir şehrin nasıl samimi ve etkili bir şekilde tanıtılabildiğini gördüm. Zorba, eserinde Beş Şehir’de olduğu gibi zaman zaman deneme havasını yansıtsa da o içten ifadelerle metnini fikir yazısı özelliğinden çıkarıp bir gezi yazısı tadı kazandırmıştır. Kırk altı bölümden oluşan eser şehrin güzelliğini anlatmakla kalmaz aynı zamanda şehrin ruhunu da yansıtır. Ara Güler: “İnsan olmadığı zaman hayat olmaz, onun için benim fotoğraflarımda hep insan vardır. Sevgisiz insan, insansız da fotoğraf olmaz” dediği gibi Zorba’nın eserinin her bölümünde insanı görürüz. Yazar, kitabında sadece gördüğü Muğla’yı değil yaşayan Muğla’yı da anlatır. Sokakta karşılaştığı insanıyla, esnafıyla, abide kişileriyle ramazan geceleriyle yaşayan Muğla vardır her cümlesinde.  Çıktığı her gezide okuyucuyu da peşinden sürükleyen anlatımıyla şehrin hikâyesini yansıtmıştır.
Zorba, Muğla’nın sokaklarına hayrandır, camilerinde huzur bulur.  Karabağlar yaylasıyla, yaylanın kahveleriyle, lokantalarıyla mescitleriyle, irimleriyle şehrin her yerini, her yönünü aktarmıştır. Bunu yaparken abartılı betimleme kaygısı olmadan gördüklerini yüreğinden yansıyanla anlatmıştır. Her paragraflarında Muğla zamanını damıtmakla kalmamış yaklaşık 120 mekândan bahsederek şehrin adeta sözel bir haritasını çıkarmıştır.
Bu mekânları üç grupta sınıflandırmaya çalıştım:
Menteşe ve yakın çevresi: Arasta, Asar, Hamursuz, Saatli Kule, Saburhane, Akyol, Akyol Pazarı, Sekibaşı, Çamlı Mektep, İnceoğlu Kahvesi, Çınaraltı, Yağcılar Hanı, Apostol Han, Saadet Hanım Konağı, Muğla ovası, Kızıldağ, Karadağ, Yaka Mahallesi, Değirmendere, Tabakhane, Harmanönü, Eğergediği, Yeni Mezarlık, Eski Mezarlık, Şehitler Anıtı, Koca Havuz, Kışla, Kötekli, Düğerek
Menteşedeki camiler / mekanlar: Şahidi Camii, Şeyh camii, Kurşunlu Cami, Ahisinan Camii, Saburhane Camii, Ulu Cami, Kavaklı Cami, Pazar Camii, Şemsi Ana Tübesi, Adliye, Belediye, Postane, Karakol, Cezaevi, Özbekler Evi, Halk Kütüphanesi, Konakaltı Mescidi, Konakaltı Kültür Merkezi, Şehir Müzesi, Zahire Pazarı
Yayla (Karabağlar Yaylası):Kadı Kahvesi, Düden, Kil, Seci Yaylası, Gökkıble Kahvesi, Kır Kahvesi, Süpüroğlu,  Keyfoturağı, Hacıahmet Kahvesi, Narlı Kahvesi, Kozlu Kahvesi, Vakıflar Kahvesi, Berberler Kahvesi, Cin Cin Kuyusu, Allan Konağı
İlçeler / beldeler / mekanlar: Ula, Akyaka, Gökova, Pisi, Kavaklıdere, Menteşe (Genek), Gökçukur, Yerküpe , Çamoluk, Yatağan , Stratonikeia, Lagina, Pınarbaşı, Milas, Beçin, Gümüşkesen, Labranda, Baltalı Kapı, Çöllüoğlu Hanı, Firuz Bey Külliyesi, Bodrum, Akyarlar, Yalıkavak, Göltürkbükü, Güvercinlik, Marmaris, Marmaris Kalesi, Klopatra Adası, Kumlubük, Kızkumu, Armutalan, Sarı Ana, İçmeler, Karacasöğüt, Turgut Şelalesi, Orhaniye, Selimiye, Datça, Köyceğiz, Köyceğiz Gölü, Ekincik, Sultaniye, İztuzu , Dalyan , Kaunos Kral Mezarları, Dalaman, Ortaca, Fethiye, Babadağ, Ölüdeniz, Göcek, Seydikemer,  
Bu isimler bile İsmail Zorba Öğretmenimin eserini oluştururken ne kadar titiz çalıştığını göstermektedir. Kırksekiz’in Yediverenleri modern bir şehrengiz, güncel bir şehir tanıtımıdır. Eseri okuyan herkes Muğla’yı tekrar yaşayacak Muğlalı olmayan ancak kitabı okuyan her insan da bu güzide şehri keşfetmek için can atacaktır. Böyle bir eseri bize kazandırdığı için öğretmenime saygılarımı sunarım.

                                                                                                                    İdris ÖZLER