Ruveyda Okumuş: Şehzadelere ve yoksul çocuklara sünnet düğünü

Osmanlı sarayının günlük hayatından izleri o dönemde yazılmış surnamelerden öğreniriz. İşte bu eserlerden birisi de saraydaki sünnet düğünlerini anlatır. 1720’de Sultan III. Ahmed’in oğulları Süleyman, Mustafa, Mehmed ve Bayezid’in on beş gün süren sünnet törenini anlatan surnâmelerin en önemlisi Seyyid Vehbî tarafından mensur ve manzum olarak yazılan Surnâme-i Vehbî’den yola çıkarak o günlere doğru bir yolculuk yapalım.

RUVEYDA OKUMUŞ

Osmanlı döneminde padişah çocuklarının doğum ve sünnet törenleriyle padişah kızlarının düğün törenlerini anlatan manzum, mensur ya da manzum-mensur karışık yazılan eserlere surname denir. Sözlükte “düğün, ziyafet, şenlik” anlamına gelen Farsça sûr kelimesiyle “mektup, yazılı belge” manasındaki nâme kelimesinin birleşmesinde surnâme (düğün kitabı) terimi oluşmuştur. Surnâmeler Osmanlı sarayının ve toplumun belirli günlerdeki hayatını, zevk ve eğlence anlayışını, kıyafetlerini, törenlerini, musikisini, oyun ve eğlence şekillerini, dönemin geleneklerini anlatması bakımından kültür tarihi ve halk biliminde kaynak değeri taşımaktadır.

BEŞ GÜN SÜREN MUHTEŞEM DÜĞÜN

• 1720’de Sultan III. Ahmed’in oğulları Süleyman, Mustafa, Mehmed ve Bayezid’in on beş gün süren sünnet töreni anlatan surnâmelerin en önemlisi Seyyid Vehbî tarafından mensur ve manzum olarak yazılan Surnâme-i Vehbî’dir. Yirminin üzerinde nüshası tesbit edilen eserin saray nakkaşı Levnî’nin 137 adet minyatürünü içeren nüshası Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi’ndedir. Surname-i Vehbi Mertol Tulum tarafından Türkçeye aktarılmış ve minyatürlerle beraber birkaç defa neşredilmiştir. Söz konusu eser son olarak Ketebe yayınları tarafından mükemmel bir baskıyla okuyucunun istifadesine sunuldu.

Surname-i Vehbi, Lale Devri’ne tesadüf eden sünnet düğünün başkent İstanbul’daki yaşayışı, örf ve adetleri, eğlence anlayışı yansıtması bakımından önemlidir. Vehbi surnamesinde sünnet düğünü için yapılan hazırlıkları, sadrazam başta olmak üzere devlet ricalinin padişah ve şehzadelerine sundukları hediyeleri, düğünde verilen ziyafetleri, esnaf alaylarının geçişini, şenlikler; Okmeydanı, Haliç, Aynalı Kavak Kasrı ve Tersane Sarayı gibi İstanbul›un farklı mekanlarında yapılan çeşitli gösteri ve şenlikler ile sünnet merasimini icrasını gün gün ayrıntılı olarak anlatmaktadır.

ŞEKER BAHÇELERİ, NAHILLAR, EĞLENCELER

• Sultan III. Ahmed’in şehzadelerinin on beş gün on beş gece süren sünnet düğünü şenliklerini düzenlemek için 27 Temmuz 1720’de sarayın mutfak emini Halil Efendi’nin düğün emini olarak görevlendirilir. İlk olarak şeker bahçeleri ve nahılların yapımına başlanır. Ardından şenlik ve eğlenceler için Okmeydanı’nda başta otağ-ı hümayun (padişah otağı) olmak üzere çadırlar kurulur. Gece gösterileri sırasında meydanı aydınlatmak için mahya kandilleri yerleştirilir.

İKİ AY SÜREN HAZIRLIK

İki ay süren çeşitli hazırlıklar sonunda 18 Eylül 1720’de Sultan Ahmed’in alayla Okmeydanı’na gelerek otağına yerleşmesiyle sünnet düğünü başlar. Sultan’ı karşılamak ve tebrik merasiminde bulunmak üzere önceden davet edilen tüm devlet büyükleri de çadırlarına yerleşmişti. Sadrazam Damat İbrahim Paşa ve devlet adamları Sultan’ın huzurunda kabul merasiminde bulunur. Ardından ilk gösteriler yapılır, yeniçeriye pilav ve zerde ziyafeti verilir. Çadırlarda kurulan sofralarda devlet adamlarına bir yemekler sunulur. Sonrasında kahve, şerbet ve buhur ikramı yapılır. Sadrazam ve devlet erkanı sırayla Sultan III. Ahmed ve şehzadelerine çeşitli hediyeler sunarak düğün tebriğinde bulunur. Verilen hediyeler arasında cins atlar, değerli koşum takımları, kumaşlar, hamam takımı, kürk, ayna, elmas saatler, kıymetli taşlarla bezeneli hançerler, Kur’an-ı Kerim, yazma kitaplar ve murakka gibi çeşitli eserler yer alıyordu.

Düğün vesilesiyle çeşitli gösteri ve eğlenceler de yapıldı. Geceleyin Okmeydanı’nda fişek gösterisi, Aynalıkavak istkelesi önünde sallarla yapılan hareketli oyun ve gösteriler tertip edilmiş gündüz de hanende, sazende, çengi ve cambaz gösterisi, cirit oyunları, tersaneciler ve topçuların gösterileri gibi çeşitli etkinlikler düzenlenmişti.

Vehbi surnamesinde düğün şenliklerinin altıncı gününden itibaren esnaf alaylarının geçiş ve gösterilerinin yapıldığını anlatıyor. Ekmekçiler, değirmenciler, kasaplar, kahveciler, aşçılar, kebapçılar, debbağlar, mumcular, sandalcılar, berberler, bakkallar, yemişçiler, kuyumcular, kunduracılar, ve yorgancılar gibi çeşitli meslek erbabının geçişi icra edilmişti. Okmeydanın’ndaki şenliklerin tamamlanmasıyla otağ ve çadırlar sökülerek şehre dönüldü. Topkapı Sarayı’nda yapılacak şehzadelerin sünnet töreni ve düğün alayının geçişi için hazırlıklara girişilir.

ŞEHİR VE KÖYDEN GELEN ÇOCUKLARA SÜNNET

• Bu muhteşem düğünün belki de en göz kamaştırıcı son gösterisi Veznecilerden Divanyoluna oradan da Topkapı Sarayı’na nahıllar ve şeker bahçeleriyle devlet adamları, ulema ve askerlerin de yer aldığı bir alayla ulaşılmasıdır. Sultan Ahmed Vehbi’nin anlattığına göre alayın geçişini seyir köşkünden temaşa etmişti. Şehzadelerin küçük olan ikisi de atlı altın arabalarla alayda yer almıştı. Alay Topkapı Sarayı’nda karşılanıp yemek ziyafeti verildikten sonra sadrazam, şehyülislam ve vezirler Topkapı Sarayı’nda Hırka-ı Şerif dairesinde padişah tarafından kabul edilir. Ardından hazır olan zevatın şehzadelere refakati ile Sünnet Odası’na geçilir. Burada cerrahbaşı tarafından sünnet merasimi yapılır. Sünnetten sonra Sultan Ahmed duyduğu sevinçle Sünnet Odası önünde Enderun halkına altın para saçar. Sünnet merasiminden sonra sadrazam başta olmak üzere devlet erkanına ve düğün eminine kaftanlar giydirilir ve düğün sona ermiş olur.

Sünnet düğünü vesilesiyle gelenek olduğu üzere şehirli ve köylü 532 çocuk da sünnet edilmiş bu sünnet çocukları için çeşitli hediyeler hazırlandığı gibi düğün alayında da yer almışlardı.

Kaynak:https://www.yenisafak.com/hayat/sehzadelere-ve-yoksul-cocuklara-sunnet-dugunu-3702917