Osmanlı siyasetine içeriden bir eleştiri

SALİHA SULTAN

İlk yılında 24 kitabı okurla buluşturan Timaş Akademi, Padovalı Marsiglio’nun ‘Seküler Yönetim Üzerine Yazılar’ gibi siyasetnameleri de ilk kez Türkçeye kazandırarak bu yıl yayım dünyasında öne çıktı. Yayınevinin geçtiğimiz günlerde ilk kez Türkçeye kazandırdığı ‘Siyasetin Ahlaki Eleştirisi’ siyasetnamesi ise büyük hattat Şeyh Hamdullah’tan dersler alan, Sultan II. Bayezid’in oğlu, Yavuz Sultan Selim’in kardeşi Şehzade Korkut tarafından yazılması hasebiyle dikkat çekiyor.

Bir Osmanlı hanedan üyesi tarafından yazılan tek siyasetname olarak bilinen kitap, Şehzade Korkut tarafından babası Sultan II. Bâyezid’e hitaben kaleme alınması, içeriğinde idare ahlâkına dair konular barındırmasının yanı sıra, yazarının fıkıh ve ahlâk konularında dini bilgilerini de ihtiva etmesiyle de döneme dair muazzam bir okuma. Şehzade Korkut’un yirmiyi aşkın tefsir, kırk kadar hadis, on yedi mev’iza, on kelâm, fıkıh ilimlerinden kırk bir metinden istifadeyle kaleme aldığı bilinen ve günümüze dört nüshası ulaşan eseri Arapça aslından Türkçeye ise Musa Sancak Ayasofya nüshası merkeze alarak aktardı.

Prof. Dr. Cüneyt Köksal

Kitapta, Timaş Akademi Danışma Kurulu Üyeleri Prof. Dr. Asım Cüneyt Köksal ve Dr. Kaan Durukan’ın da görüşlerine yer veriliyor. Kitap hakkında görüştüğüm Sancak ve Köksal kitabın önemine dair bilgilerini KARAR okurları için dile getirirdi. Timaş Akademi’nin birinci yılını değerlendirmesini istediğim Durkan ise sektör ekonomik olarak zor günlerden geçerken yeni yayınları özveri ile okura sunmaya devam edeceklerini belirtiyor.

İSLAMİ İLİMLER KÜLLİYATININ DA ÖNEMLİ ESERLERİNDEN BİRİ

Asım Cüneyd Köksal, kitabın tercümesini önerdiğinde açıkçası heyecanlandım. Osmanlı hanedanında şiir dışında Arapça ilk eser kaleme alan bir şehzadenin dönemine tanıklığı söz konusuydu. 14. asrın sonu gibi Devlet-i Aliyye’nin yükseliş devrinde ulemâ-umerâ ilişkisine, devlet ricâlinin idarî ve ahlakî seciyesine, reayaya hizmette adalet ve zulüm dengesine dair içeriden bir gözlem son derece önemli. Üstelik bunu Şehzade Korkud gibi zühdü, ilmi, sanatı ve idare tecrübesini şahsında toplamış bir ismin yapması eserini çok yönlü kılıyor. O bu açıdan Osmanlı siyasetname geleneğinin en önemli telifleri arasında olduğu kadar İhyâü Ulûmi’d-Dîn ile temeyyüz eden İslami ilimleri cem ve telif literatürünün de önemli eserlerinden biri. Bütün bunların kitabı değerli kıldığı kadar tercümesini zorlaştırdığı da muhakkaktır. Genel bir tertip gözetildiği halde müteaddit defa farklı bağlamlarla serdedilen meselelerde geniş bir kaynakça eşliğinde âlimlerin görüşlerine sıkça yer verilmesi ilgili kaynaklara müracaatı ve olası istinsah hatalarının tespitini zorunlu hale getiriyordu. Özellikle kitabın eldeki kaynaklarda bilinmeyen Topkapı nüshasını tespit edip erişmemiz, baştan sonra iki nüshanın karşılaştırmasını ve tercümenin ilavelerle yeniden düzenlenmesini gerekli kıldı. Tercüme ve dipnota bu şekilde nüsha karşılaştırması eklenmiş oldu. Bu yönüyle eserin dilimize kazandırılmasını el yazması hazinelerimizin gün yüzüne çıkmasında önemli bir ışık olarak görüyoruz.

YÖNETİCİNİN TAKVALI OLMASININ İMKANSIZLIĞINI SAVUNUYOR

2. Bayezid’in oğlu, Yavuz Sultan Selim’in kardeşi Şehzade Korkud Osmanlı hanedanı içerisinde kendine özgü bir simadır. Dinî ilimlerle bir âlim seviyesinde meşgul olup fıkıh başta olmak üzere İslâmî ilimleri ilgilendiren çeşitli sahalarda eserler kaleme alan yegâne şahsiyettir. Çağdaşlarının derin ilmine şahitlik ettikleri Şehzade Korkud’un en önemli eseri ‘Siyasetin Ahlâkî Eleştirisi’ başlığıyla neşrettiğimiz ‘Davetü’n-Nefsi’t-Tâliha’dır. Şehzade Korkud yönetici ailenin yöneticiliği istemeyen âlim bir üyesi, Hanefî bir çevrede kendi iradesiyle Şâfiîliği seçmiş bir fakih, dedesi Fatih’in siyasî, hukukî ve ilmî faaliyetleri sayesinde büyük bir imparatorluk hâline gelen güçlü ve önü açık bir siyasî teşekkül içerisinde yapılanları kıyasıya eleştiren bir hükümdar adayıdır. Yöneticilikten affını istemesine ve idareden uzak olduğunu defaatle söylemesine rağmen Korkud, ömrü boyunca siyasetten de ilimden de kop(a)mayan bir simadır. Korkud’un bu eseri, 15. yüzyılın ilk yarısında Osmanlı hukuk-siyaset sistemine yönelik en erken tarihli ve içeriden yapılmış olması bakımından da eşsiz nitelikteki eleştirileri içermesi bakımından son derece önemlidir. Şer’î hukuk ile örfî hukukun uyuşmazlığını, yöneticilik sorumluluğuyla takvalı bir İslâmî yaşayışı birlikte götürmenin imkânsızlığını savunan eserin Arapça aslı henüz yayımlanmamış olup, çeşitli yazma nüshalarından hareketle hazırlanan bu tercüme ise eserin herhangi bir dile yapılmış ilk tercümesi olma özelliğine sahiptir.

EKONOMİK ZORLUKLARA RAĞMEN ÖZVERİYLE YAYIMLADIK

Yurtdışı yıllarımda üniversiteler ya da araştırma enstitüleri tarafından kâr amacı gütmeksizin üretilen üst düzey kalitedeki akademik yayınlara imrenerek bakardım; Timaş Akademi’de yapmaya çalıştığımız özü itibarıyla bu idealin gerçekleştirilmesidir. İlk kitabımızın basılmasının arkasında bir yılı aşkın bir zihinsel emek, ciddi bir altyapı çalışması vardı örneğin. Şu anda, üç düzlemde yayın yapıyoruz: yakın tarihte tamamlanmış, taze ve özgün bilgi içeren doktora tezlerinin basımı; Türkçe kaleme alınmış veya çeviri nitelikli dikkate değer metinlerin yayımlanması; alanında klasik kabul edilen, ancak bugün sahaflarda bulunabilen yapıtların tekrar gündeme getirilmesi. Birinci yılın sonunda, eldeki kitaplarımız düşünüldüğünde başta kafamızda olan noktada olduğumuzu söylemek mümkün, fakat uzun soluklu bir çabanın içinde olduğumuzun bilincindeyiz. Heyecan verici yeni projelerimiz, büyük ölçekli planlarımız var, dolayısıyla Timaş Akademi’nin gün geçtikçe genişleyerek, çeşitlenerek gelişeceğini ümit ediyoruz. Son olarak, yayıncılık sektöründe ekonomik koşulların bu derece zorlayıcı olduğu şu günlerde böyle bir işe girişmenin, dahası tempo düşürmeksizin özveriyle sürdürebilmenin ne kadar önemli olduğunun altını çizmek yerinde olur herhalde.
İlk yayın yeri:https://www.karar.com/kultur-sanat-haberleri/osmanli-siyasetine-iceriden-bir-elestiri-1699752