Orta Asya Türk Devletleri Moskova Yerine Bakü'yü Tercih Ediyor

Yazan: Nurani

Azerbaycan ve Orta Asya ülkeleri, askeri konular da dahil olmak üzere geniş bir yelpazede ortaklıklarını güçlendirmeye devam ediyor. Özbekistan'ın Semerkant bölgesinde, Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan ve Tacikistan'dan askeri personelin katıldığı çok uluslu ortak bölgesel tatbikat "Birlik 2025"in devam ettiği bildiriliyor. Tatbikatlar üç aşamadan oluşuyor. Azerbaycan Savunma Bakanlığı'na göre, tatbikatlarda devlet sınırının güvenliğini ve savunmasını güçlendirmeye yönelik tedbirlerin yanı sıra yasadışı silahlı grupların aranması, yerlerinin belirlenmesi ve imhası başarıyla uygulanıyor. Tatbikatların öncelikli olarak katılımcı ülkelerin etkileşimleri organize etme ve ortak operasyonlar yürütme kabiliyet ve becerilerini geliştirme hazırlıklarına odaklandığı da belirtilmelidir.
Elbette, bu tatbikatları, Gabala'daki JTG zirvesinde duyurulan Türk dili konuşan ülkelerin ortak askeri tatbikat düzenleme önerisinin pratik uygulaması olarak görmek cazip. Ancak, birincisi, girişim ile tatbikatlar arasında çok az zaman geçti. İkincisi, benzer formatta tatbikatlar zaten yapıldı. Üçüncüsü, JTG üyesi olmayan Tacikistan da tatbikatlara katıldı.
Bu, Birlik 2025 tatbikatlarının Hazar Denizi'nin doğusunda Azerbaycan ile askeri işbirliğine olan ilginin düzeyinin bir başka anlamlı göstergesi haline geldiği anlamına geliyor.
Burada kısa bir tarihsel konuya değinmek gerekiyor. SSCB'nin dağılmasının ardından, her cumhuriyetin askeri alan da dahil olmak üzere "Sovyet mirasından" kendine düşen payı alacağına karar verildi. Nükleer füzeler hariç olmak üzere silahlar, zırhlı araçlar ve diğer askeri teçhizat, yeni bağımsız devletlerde kalacaktı. Aslında bu kurala tam olarak uyulmadı. Sovyet silahlarının ve zırhlı araçlarının Azerbaycan'dan çıkarılma hızını ve yeni kurulan güvenlik güçlerimizin en azından bazı silahları ve diğer askeri teçhizatı elinde tutmak için almak zorunda kaldığı riskli önlemleri hatırlamak yeterli. Bu, özellikle Karabağ'daki çatışmaların halihazırda devam ettiği göz önüne alındığında doğruydu.
Ukrayna'dan askeri teçhizatın nasıl çıkarıldığı ve Kiev'e gönderilmesi planlanan Karadeniz Filosu gemilerinin Rus limanlarına nasıl taşındığıyla ilgili ayrıntılar ancak şimdi ortaya çıkıyor. Bir Sovyet filosunun Gürcistan'ın Poti kentinden nasıl ayrıldığının hikayesi kamuoyu tarafından neredeyse hiç bilinmiyor. Ve bu, tam bir liste olmaktan çok uzak. Dahası, birçok yeni bağımsız devletin topraklarında resmi olarak Rus askeri üsleri kuruldu ve askeri teçhizatın büyük bir kısmı bu devletlere transfer edildi.
Son olarak, başka bir süreç daha yaşanıyordu: Birçok devlet güvenlikleri için uluslararası garantilere bel bağlıyordu. Ukrayna Budapeşte Muhtırası'na, Orta Asya ülkeleri ise KGAÖ'nün, daha doğrusu Rusya'nın garantilerine bel bağlıyordu. Dahası, Kazakistan 2022 kışında sokak isyanlarını bastırmak için bu garantilerden pratik olarak yararlandı. Dahası, savaşa hazır bir orduyu korumak pahalıydı ve dış garantilere güvenip kendi güvenlik güçlerinin finansmanını kesme cazibesi çok büyüktü. Ancak bu yaklaşım, ancak işler zorlaşana kadar işe yarıyor.
Şimdi çok şey değişiyor, temelde. Ukrayna savaşı çok değişti. İlk olarak, Rusya'nın artık eskisi gibi askeri kaynaklara sahip olmadığı açık. İkinci olarak, tabiri caizse "tehdit coğrafyası" değişti. Ve bu, yarın düşünebileceğimiz bir durum değil. Sonuç olarak, Orta Asya ülkeleri kendi güvenlik yapılarını iyileştirme ihtiyacıyla karşı karşıya. Dış garantilere güvenmek artık bir seçenek değil; tehditlerin, yakın zamanda askeri destek bekledikleri aynı kaynaklardan geldiğini söylemeye bile gerek yok.
İşte bu noktada Azerbaycan'ın deneyimi gerçekten paha biçilmez olduğunu kanıtlıyor. Ülkemiz, neredeyse sıfırdan, kendi başına, dış destek veya "silah bağışları" olmadan, gerçekten modern ve savaşa hazır bir ordu yarattı. Dahası, bu ordu Karabağ ve çevresini kurtararak kendini eylemde kanıtladı. Ve bu, Sovyet sonrası alanda tek emsal olmaya devam ediyor.
Dahası, Azerbaycan ordusunu güvenle Türk, yani NATO modeline dönüştürüyor. İşte Orta Asya ülkelerinin acilen ihtiyaç duyduğu "askeri teknolojiler" tam da bunlar.
Kaynak: 21 Ekim 2025, https://minval.az/news/124494485