Mehdi Dehgan yazdı: İran Türkleri tarihi kitabının yazarı Prof.Dr Muhammed Tagi Zehtabi
İran Türkleri tarihi kitabının yazarı Prof.Dr Muhammed Tagi Zehtabi
19 Temmuz 2021 - 07:57 - Güncelleme: 19 Temmuz 2021 - 08:36
Prof.Dr Muhammed Tagi Zehtabi İran Türkleri tarihi kitabının yazarı
Mehdi Dehgan
Araştırmacı Yazar
Pprof.dr muhammed tag Zehtabi 1923'da iranın doğu azerbaycan eyaletinin şebestar şehrinde doğuldu. ilkokulu bitirdikten sonra orta öğrenimini şebister şehrinde tamamladı. Eğitimine devam etmek için Tebriz'e göç etti ve Tebriz'deki Fayuzat Okulu'nda 3 yıl okudu . 1941 yılında liseden mezun olduktan sonra eğitimine Tebriz Öğretmen Okulu'nda devam etti ve bu kursun bitiminden sonra 1943-44 yılları arasında Tebriz'deki Rüşdiye Okulu'nda ilkokul öğretmenliği yaptı . Aynı yıllarda Hacı Yusuf şaar'ın derslerine katılan Zehtabi, Arapça öğrenmeye çalıştı .zehtabi Tebriz Katoliklerinin Fransızca dili kurslarına katılarak fransızca öğrenmişlerdir.
1947'te Azerbaycan Demokratik fırkasının ve Pişevari Özerk Hükümeti'nin kurulmasından sonra, Demokratik Tarikat'ın gençlik koluna da üye oldu. o dönemde Erkek Üniversitesi'ne "Azerbaycan Üniversitesi" (Azerbaycan Üniversitesi) adı verdildi ve Zehtabi aynı üniversitede edebiyat dersi öğretmeni oldu ,hatta aynı üniversitede pişeveri öğrencilere haftada iki kez dünya edebiyatı öğretiyordu.fırkanın düşmesiyle tebrizde ki azerbaycan üniversitesinden çıkartıldı.
Eğitimine devam etmek ve İran pehlevi rejiminin siyasi zülmünden kurtulmak için 1948 yılında yasadışı yollardan Azerbaycan'a gitmek üzere yurdunu terk etti. Sovyetler Birliği'ne yasadışı yollardan girdiği için Sibirya'da hapis cezasına çarptırıldı . Kral zincirinde " adıyla anılan bir şiir yazdı.
Stalin'in öldüğü sırada Sibirya'da üç yıl geçirdikten sonra beraat aldı ve Sibirya'dan Tacikistanın'in başkenti Duşanbe'ye gönderildi .
Daha yüksek bir seviyede okumak ümidiyle ilköğrenimini gece okuyarak tamamlar. Bir yıl sonra Bakü'de okumak için Azerbaycan'a döndü.
1950'lerde İran-Irak sınır anlaşmazlığının ardından Irak ve İran, iki ülkedeki savaş hareketleri güçlendirmeye başladı. İran, kuzey Irak'taki Kürt partilere yardım etti ve Irak, paralı askerler eğitti ve Belucistan'a silah gönderdi. Bu bağlamda Demokratik mezhebin liderlerinden Panah Ali Khan han Javanshir'in soyundan gelen Mahmud Panahyan Bağdat'a davet edildi. Arkadaşlarından biri Mohammad Taghi Zehtabi idi. Irak'taki Baas rejimiyle işbirliği içinde, Azerbaycan, Belucistan ve Huzistan'da etnikçiliği teşvik eden İran Halk Partisi Ulusal Cephesi adlı siyasi bir grup kurdu. Zehtabi ayrıca grup radyosunda iran etniklerini vaaz etti ve bir süre Bağdat Üniversitesi'nde Farsça öğretti. 1975'te İran ile Irak arasında Cezayir Anlaşması imzalandı. Anlaşmaya göre, iki ülke birbirlerinin işlerini sabote etmeyi bırakmalıydı. Bunun üzerine Mahmud Panahyan ve keşif heyeti özür diledi ve Zehtabi Bakü'ye dönmek zorunda kaldı.
iran İslam Devrimi'nin başlamasıyla Zehtabi İran'a dönmesini talep etti ve Sovyet yetkililerinin rızasıyla geri döndü. Ahmedi'nin de belirttiği gibi, daha sonra solcu ve pan-Türkist faaliyetleri ve eğilimleri gibi suçlarla tutuklandı ve hapsedildi. İstanbul, Ankara, Bakü'nün Türkçe yazılarından etkilenerek "Sattar Han" ve "İran Türklerinin Eski Tarihi" ve diğer tartışmalar hakkında romantik ve tarihi eserler yazdı. Azerbaycan, İran için eski Türk kurgusunun, bu bölgenin Türkiye ve diğer Türk bölgelerle koordineli ve ortak bir arka plana sahip olduğunu göstermiş ve bu bölge ile İran arasındaki tarihi bağları ortadan kaldırarak İran tarihi, medeniyeti ve kültürünün temellerini atmıştır. Sıddık ve Zehtabi gibi Türkçe sol eğilimleri daha güçlü olan bu kişilerden bazıları siyasi ve etnik faaliyetleri nedeniyle zülme uğradı veya bir süre hapsedildi (İran'da bir Zehtabi vakası) ve ülkeyi terk etti. Daha sonra 1980'de Türkiye'ye ve Azerbaycan Cumhuriyeti'ne giden ve o bölgelerdeki Türk milliyetçi çevrelerle tanıştı. sıdık ve zehtabi liberal soldan farklı siyasi eğilimleri olmasına rağmen, tek bir amacı paylaştılar ve amaçları İran Azerbaycanı için pers ve ariyayi değil Türk bir kimlik yaratmaktı.
Zehtabi 1 Aralık 1998'de evinde kalp krizinden öldü, ancak bazıları onun ölümünü İran'daki bir dizi cinayetten biri olarak gördü .
Zehtabinin bu güne kadar yayınlanan eserleri:
İran Türklerinin Kadim Tarihi (İran Turklorlu Tarihi Kayak)" kitabı Türkçedir. Bu kitapta, Hukuk Tarihi, Hukuk Tarihi Tartışmaları, Tahran 1348, sayfa 88 ve 89 kitabından Ali Pashasaleh (avukat) alıntılanmıştır:
Bugün tüm antik tarih bilginlerinin Sümerlerin Orta Asya'dan yani Türklerin asıl vatanlarından Mezopotamya'ya göç ettiklerine inandıkları söylenebilir.
- Ali Pashasaleh, Mohammad Taghi Zehtabi (2002), İran Türklerinin antik tarihi, tercümesi Ali Ahmadian Sarai
Zehtabi'nin Türk dilinin Sümerlerle ortak olduğu yönündeki iddiası, İranlı dilbilimci Abbas Javadi de dahil olmak üzere çok tepki gördü.
Sayın Zehtabi'nin yazdıkları, İran Türklerinin tarihinin sekiz bin yıl öncesine kadar dayandığını iddia etmek ve spekülasyonlarına dayanarak. Çünkü Zehtabi Bey'e göre Elamlılar ve Sümerlerden Urartulara, Medlere ve Hurrilere kadar hepsi Türk'tü ya da Türklerle akrabaydı.
su diyibdir mənə əvvəldə anam ab ki yox
yuxu orgətdi uşaqlıqda mənə xab ki yox
ilk dəfə ki çorək verdi mənə nan demədi
əzəlindən mənə duzdanə nəməkdan demədi
anam əxtər deməyib ulduz deyib o
su donanda deməyib yəxde balam buz deyib o
qar deyib bərf deməyib dəst deməyib əl deyib o
mənə heç vaxt bia soyləməyib gəl deyib o
yaxşı xatırlayıram yaz günü axşam çağılar
bağçanın gün batanındaki ılıg gün yayılar
gəl diyərdi darayım başıvı ey nazlı balam
gəlməsən gər , bacıvın astaca zülfün dararam
o deməzdi ke biya şane zənəm bər səre to
gər nəyayi bezənəm şane səre xahəre to
bəli daş yağsa göydən sən o san məndə buyam .
var sənin başqa dilin vardı mənim başqa anam
özümə məxsus olan başqa elim vardı mənim
elimə məxsus olan başqa dilim vardı
mənim
istəsən qardaş olaq bir yaşayaq birlik edək
verəsən qol qola bundan sora bir yolda gedək
əvvələn özgə küləklərlə gərək axmıyasan
saniyən varlıqıma xalqıma xor baxmıyasan
yoxsa gər zor diyəsən millətimi xar edəsən
gün gələr devran dönər məcbur olarsan gedəsən
prof.dr muhammed tagi zehtabi
Mehdi Dehgan
Araştırmacı Yazar
Pprof.dr muhammed tag Zehtabi 1923'da iranın doğu azerbaycan eyaletinin şebestar şehrinde doğuldu. ilkokulu bitirdikten sonra orta öğrenimini şebister şehrinde tamamladı. Eğitimine devam etmek için Tebriz'e göç etti ve Tebriz'deki Fayuzat Okulu'nda 3 yıl okudu . 1941 yılında liseden mezun olduktan sonra eğitimine Tebriz Öğretmen Okulu'nda devam etti ve bu kursun bitiminden sonra 1943-44 yılları arasında Tebriz'deki Rüşdiye Okulu'nda ilkokul öğretmenliği yaptı . Aynı yıllarda Hacı Yusuf şaar'ın derslerine katılan Zehtabi, Arapça öğrenmeye çalıştı .zehtabi Tebriz Katoliklerinin Fransızca dili kurslarına katılarak fransızca öğrenmişlerdir.
1947'te Azerbaycan Demokratik fırkasının ve Pişevari Özerk Hükümeti'nin kurulmasından sonra, Demokratik Tarikat'ın gençlik koluna da üye oldu. o dönemde Erkek Üniversitesi'ne "Azerbaycan Üniversitesi" (Azerbaycan Üniversitesi) adı verdildi ve Zehtabi aynı üniversitede edebiyat dersi öğretmeni oldu ,hatta aynı üniversitede pişeveri öğrencilere haftada iki kez dünya edebiyatı öğretiyordu.fırkanın düşmesiyle tebrizde ki azerbaycan üniversitesinden çıkartıldı.
Eğitimine devam etmek ve İran pehlevi rejiminin siyasi zülmünden kurtulmak için 1948 yılında yasadışı yollardan Azerbaycan'a gitmek üzere yurdunu terk etti. Sovyetler Birliği'ne yasadışı yollardan girdiği için Sibirya'da hapis cezasına çarptırıldı . Kral zincirinde " adıyla anılan bir şiir yazdı.
Stalin'in öldüğü sırada Sibirya'da üç yıl geçirdikten sonra beraat aldı ve Sibirya'dan Tacikistanın'in başkenti Duşanbe'ye gönderildi .
Daha yüksek bir seviyede okumak ümidiyle ilköğrenimini gece okuyarak tamamlar. Bir yıl sonra Bakü'de okumak için Azerbaycan'a döndü.
1950'lerde İran-Irak sınır anlaşmazlığının ardından Irak ve İran, iki ülkedeki savaş hareketleri güçlendirmeye başladı. İran, kuzey Irak'taki Kürt partilere yardım etti ve Irak, paralı askerler eğitti ve Belucistan'a silah gönderdi. Bu bağlamda Demokratik mezhebin liderlerinden Panah Ali Khan han Javanshir'in soyundan gelen Mahmud Panahyan Bağdat'a davet edildi. Arkadaşlarından biri Mohammad Taghi Zehtabi idi. Irak'taki Baas rejimiyle işbirliği içinde, Azerbaycan, Belucistan ve Huzistan'da etnikçiliği teşvik eden İran Halk Partisi Ulusal Cephesi adlı siyasi bir grup kurdu. Zehtabi ayrıca grup radyosunda iran etniklerini vaaz etti ve bir süre Bağdat Üniversitesi'nde Farsça öğretti. 1975'te İran ile Irak arasında Cezayir Anlaşması imzalandı. Anlaşmaya göre, iki ülke birbirlerinin işlerini sabote etmeyi bırakmalıydı. Bunun üzerine Mahmud Panahyan ve keşif heyeti özür diledi ve Zehtabi Bakü'ye dönmek zorunda kaldı.
iran İslam Devrimi'nin başlamasıyla Zehtabi İran'a dönmesini talep etti ve Sovyet yetkililerinin rızasıyla geri döndü. Ahmedi'nin de belirttiği gibi, daha sonra solcu ve pan-Türkist faaliyetleri ve eğilimleri gibi suçlarla tutuklandı ve hapsedildi. İstanbul, Ankara, Bakü'nün Türkçe yazılarından etkilenerek "Sattar Han" ve "İran Türklerinin Eski Tarihi" ve diğer tartışmalar hakkında romantik ve tarihi eserler yazdı. Azerbaycan, İran için eski Türk kurgusunun, bu bölgenin Türkiye ve diğer Türk bölgelerle koordineli ve ortak bir arka plana sahip olduğunu göstermiş ve bu bölge ile İran arasındaki tarihi bağları ortadan kaldırarak İran tarihi, medeniyeti ve kültürünün temellerini atmıştır. Sıddık ve Zehtabi gibi Türkçe sol eğilimleri daha güçlü olan bu kişilerden bazıları siyasi ve etnik faaliyetleri nedeniyle zülme uğradı veya bir süre hapsedildi (İran'da bir Zehtabi vakası) ve ülkeyi terk etti. Daha sonra 1980'de Türkiye'ye ve Azerbaycan Cumhuriyeti'ne giden ve o bölgelerdeki Türk milliyetçi çevrelerle tanıştı. sıdık ve zehtabi liberal soldan farklı siyasi eğilimleri olmasına rağmen, tek bir amacı paylaştılar ve amaçları İran Azerbaycanı için pers ve ariyayi değil Türk bir kimlik yaratmaktı.
Zehtabi 1 Aralık 1998'de evinde kalp krizinden öldü, ancak bazıları onun ölümünü İran'daki bir dizi cinayetten biri olarak gördü .
Zehtabinin bu güne kadar yayınlanan eserleri:
İran Türklerinin Kadim Tarihi (İran Turklorlu Tarihi Kayak)" kitabı Türkçedir. Bu kitapta, Hukuk Tarihi, Hukuk Tarihi Tartışmaları, Tahran 1348, sayfa 88 ve 89 kitabından Ali Pashasaleh (avukat) alıntılanmıştır:
Bugün tüm antik tarih bilginlerinin Sümerlerin Orta Asya'dan yani Türklerin asıl vatanlarından Mezopotamya'ya göç ettiklerine inandıkları söylenebilir.
- Ali Pashasaleh, Mohammad Taghi Zehtabi (2002), İran Türklerinin antik tarihi, tercümesi Ali Ahmadian Sarai
Zehtabi'nin Türk dilinin Sümerlerle ortak olduğu yönündeki iddiası, İranlı dilbilimci Abbas Javadi de dahil olmak üzere çok tepki gördü.
Sayın Zehtabi'nin yazdıkları, İran Türklerinin tarihinin sekiz bin yıl öncesine kadar dayandığını iddia etmek ve spekülasyonlarına dayanarak. Çünkü Zehtabi Bey'e göre Elamlılar ve Sümerlerden Urartulara, Medlere ve Hurrilere kadar hepsi Türk'tü ya da Türklerle akrabaydı.
su diyibdir mənə əvvəldə anam ab ki yox
yuxu orgətdi uşaqlıqda mənə xab ki yox
ilk dəfə ki çorək verdi mənə nan demədi
əzəlindən mənə duzdanə nəməkdan demədi
anam əxtər deməyib ulduz deyib o
su donanda deməyib yəxde balam buz deyib o
qar deyib bərf deməyib dəst deməyib əl deyib o
mənə heç vaxt bia soyləməyib gəl deyib o
yaxşı xatırlayıram yaz günü axşam çağılar
bağçanın gün batanındaki ılıg gün yayılar
gəl diyərdi darayım başıvı ey nazlı balam
gəlməsən gər , bacıvın astaca zülfün dararam
o deməzdi ke biya şane zənəm bər səre to
gər nəyayi bezənəm şane səre xahəre to
bəli daş yağsa göydən sən o san məndə buyam .
var sənin başqa dilin vardı mənim başqa anam
özümə məxsus olan başqa elim vardı mənim
elimə məxsus olan başqa dilim vardı
mənim
istəsən qardaş olaq bir yaşayaq birlik edək
verəsən qol qola bundan sora bir yolda gedək
əvvələn özgə küləklərlə gərək axmıyasan
saniyən varlıqıma xalqıma xor baxmıyasan
yoxsa gər zor diyəsən millətimi xar edəsən
gün gələr devran dönər məcbur olarsan gedəsən
prof.dr muhammed tagi zehtabi
FACEBOOK YORUMLAR