Makedonya Türklerinde Hıdrellez - Yazar: Gulsum Mustafova

Hıdrellez, (6 Mayıs) Türk dünyasının geleneksel bayramlarından birini oluşturuyor. Yüzyıllardan günümüze Anadolu’da kutlandığı gibi Kafkasya, Kırım, Balkanlar ve Orta Doğu’da da kutlanmaya devam ediyor. Bu yazıdan ise Makedonya Yörüklüğünde bir Hıdrellez günü nasıl kutlanırı anlatacağım.

Türk Dünyasının Bereket Habercisi Hıdırellez

Ruz-ı Hızır (Hızır günü) olarak bilinen Hıdrellez Günü, Hızır ve İlyas Peygamberlerinin yeryüzünde buluştukları gün olarak bilinir. Hızır ve İlyas’ın yılda bir kez buluşması inancı bu günü daha da kıymetli hale getirir. Hıdırellez, dünyanın farklı yerlerinde Ağrice, Altı Mayıs, Aya Yorgi, Aziz George, George Günü, Bahar Bayramı, Ederlez, Eğrice, Eğrilce, Hederlez, Hıdrellez, Iderlez, Idırellez, Hiderlez, Hızır ile İlyas, İderlez, İlk Yaz, Mantifer, Mar Curcos, Ruz-ı Hızır (Hızır Günü) gibi çeşitli isimlerle de anılıyor.

Türk Dünyasında yazın habercisi Hıdrellez, Balkanlarda dahası Makedonya Türkleri arasında nasıl kutlanıyor?

Hıdrellez, yazın gelişini simgelediği gibi şansın, bolluk -bereketin ve doğanın canlanıp ürün vermesinin de bir habercisidir. Kutlamalar göz önünde bulundurulduğunda Hıdrelez’in, Türk kültüründe Türkler ve doğanın birbiri ile uyumunun en güzel örneklerinden biri olduğunu söylemek mümkün. Makedonya’daki Türkler de bu bayramı doğa eşliğinde ve doğanın sunduğu güzelliklerle beraber kutluyor.

Küp İçinde Mani

Hıdrellez’i diğer bayramlardan ayıran önemli bir uygulama küp içine atılan manilerdir (mane olarak da telafuz edilir). Maniler kişilerin ufak tefek küçük eşyalarının erdufan çiçeklerine sarılıp en az üç farklı su kaynağından doldurulan küpün içine atılır. Bu adet Hıdrelez’in bir gün öncesinde yani 5 Mayıs akşamı yapılır. Yaşını doldurmamış bebekler hariç her yaş grubundan kişilerin manilerinin bulunduğu küp genç kızlar tarafından mahalle mahalle taşınır. Ardından küpün ağzı kırmızı veya pembe bir çember (kıvrak) ile örtülerek bir gül ağacının altına koyulup yarını beklemeye bırakılır.

İnanca göre o gece gül ağacının altına Hızır ile İlyas gelir ve küp içinde manisi bulunan kişilerin bir yılı nasıl geçirecekleri üzerine konuşulur. Sabah olunca ise öğlene kalmadan maniler küpün içinden çıkarılmaya başlanır. Söylenen maniler eşliğinde küpün içinden bir eşya çıkarılır ve bu maninin o kişinin bir yılı nasıl geçireceğini belirlediğine inanılır. Sonunda ise küpteki güllü, çiçekli su insanların yüzüne serpilir. Bunun ise sağlık ve güzellik getireceğine inanılır.

Doğandan Beklenilen Sağlık

Makedonya Yörüklüğünde Hıdrellez kutlamaları tabi ki bununla sınırlı değil. O gün güneş doğmadan önce uyanıp bir çayıra gidilir ve üç kez tekerlenilir. Bundan beklenilen sonuç ise o yılı hastalıksız, dinç ve sağlıklı geçirmektir. Dahası kişi üzerinde bulunabilecek tüm tembellik halinden kurtulmuş demektir. Ardından sırt bir taşa değdirilir. Bu ise yaz boyunca çalışacak kişinin sırt ağrılarının olmaması için yapılır.

Kadınlar ve genç kızlar arasında ise farklı bir uygulama vardır. Bayram bir yandan da temizlik demek olduğundan o sabah erkenden saçlar yıkanır ve ekin tarlasında taranır. Bu ise saçların sağlıklı ve gür olması için yapılırken, ekinlerin uzama hızında bir saç uzamasının olması istenir.

Hıdrellez bayramında bir diğer kutlama da söğüt ağacının birkaç dalının evlere asılmasıdır. Bir yandan ise aynı söğüt dalları bellere de dolanır. Yine aynı inançla söğüt ağacının da bereket, sağlık ve dirilik getireceğine inanılır.

Tüm bayramlarda olduğu gibi Hıdrellez’de de insanlar arasında paylaşma kültürü vardır. Örneğin o sabah sürüden sağılan süt tüm komşulara dağıtılır. Sürü sahibi aile o günkü sütten içmemekte ve “tüm yıl üretilen süt zaten bizim bugün ise komşularımızın hakkının olduğu gün” demektedir. Bunların yanı sıra Hıdrellez Günü kurban kesilmesi de uygulamaların başında yer alır.

Hıdrellez Ağacı

Hıdrellez günü kutlamalar ve ziyaretler dışında başka hiçbir iş yapılmamalıdır. Söz konusu Hıdrellez günü bir iş yapanın işlerinin tersine gideceğine ve uğursuzluğu getireceğine inanılır. Bu gün insanların gezip eğlenmesi, eş dostu ziyaret etmesi için vardır.

Öyle ki Makedonya Yörüklüğünde her köyde yaşlı bir ağaç Hıdrellez Ağacı (Idırellez Dalı) olarak belirlenir ve bu ağacın gölgesi kutlamaların merkezidir. Gün boyu bu ağaca bir salıncak kurulur ve bu salıncakta sallanılır. Manilerin çıkarıldığı yer de bu ağacın gölgesindedir.

Bu topraklarda Hıdrellez’in önemi o kadar büyüktür ki takvimde Kurban ve Ramazan Bayramları ile aynı tarihe denk düşse dahi kutlama öncülüğü Hıdrellezindir. Çünkü Hıdrellez yılda yalnızca bir gündür.

Hıdrelleziniz Kutlu Olsun…

https://orhaajans.com/yazar/gulsum/