Kosovadaki parlemento seçimleri

Kosova'daki parlamento seçimlerine ilişkin ön bilginiz

Dinle

08 Şubat 2025 - 12:01

Priştine'deki dört yıllık görev süresinin ardından Başbakan Albin Kurti, Kosovalıların 9 Şubat'ta yeni parlamento için oy kullanacağı bir dönemde sandık başında bir sınavla karşı karşıya. Önde gelen muhalefet adaylarının yarıştığı bu seçim, Kurti'nin 2021'deki ezici zaferinin ardından kazandığı siyasi ivme için bir test olacak ve Batı Balkanlar ve transatlantik toplum için çekişmeli bir uluslararası manzara zemininde gerçekleşecek.
Seçim öncesinde, Avrupa Merkezi kilit adaylar ve mevcut konularla ilgili soruları yanıtlıyor.

Bu seçimin siyasi bağlamı nedir?

Kosova, 9 Şubat'ta yapılacak parlamento seçimlerine hazırlanıyor ve siyasi tarihinde büyük bir ana işaret ediyor - Kosova'nın 2008'de bağımsızlığını ilan etmesinden bu yana ilk kez bir hükümet tam bir dönemi tamamladı. 2021'de oyların yüzde 50,28'ini alarak ezici bir zafer kazanan Başbakan Albin Kurti ve partisi Vetëvendosje ("Kendi Kaderini Tayin Hareketi", VV), muhalefetin önemli kazanımlar elde etmeye kararlı olması nedeniyle, şimdi hararetli bir yarışa dönüşecek olan bu yarışta yeniden seçilmek istiyor.
Kurti, cesur ve kutuplaştırıcı bir figür - kapsamlı değişiklikler isteyenler tarafından bir reformcu ve yıkıcı olarak selamlanıyor, ancak politikasının olumlu bölgesel ilişkilere doğru ilerlemeyi baltaladığını iddia edenler tarafından eleştiriliyor. Birçokları için o, umudun ve ilerlemenin sembolüdür; diğerleri için, özellikle iç reformlar ve Sırbistan ile diyaloğun durması konusundaki sert tutumları kırmızı bayrakları yükseltiyor. Seçmenler sandık başına giderken, Kurti'nin liderliği ve vizyonu Kosova'daki siyasi tartışmaların merkezinde yer almaya devam ediyor ve ülkenin ilerleyişi hakkında soru işaretlerine yol açıyor.
Kosova'nın geleceği büyük ölçüde Avrupa-Atlantik kurumlarına entegrasyonuna, yeni bir Avrupa Komisyonu ekibine ve Kosova ile Sırbistan arasındaki normalleşme diyaloğu için yeni atanan özel temsilci ile elde edilen fırsatlara bağlı. Ek olarak, yeni ABD yönetiminin önceliklerinde olası bir değişiklik, başka bir belirsizlik katmanı ekliyor. Kosova bu gelişen küresel manzarada gezinirken, ABD ile olan ilişkileri ülkenin gelecekteki hedeflerini şekillendirmede kilit bir rol oynayacaktır.
—Ilva Tare, Atlantik Konseyi'nin Avrupa Merkezi'nde kıdemli araştırmacıdır.

Kosova genellikle durgun olarak görülüyor ve uluslararası sahnede saygı ve diplomatik tanınma inşa etme girişimleri büyük ölçüde etkisiz kalıyor. Kurti, Kosova'nın 2008 yılındaki bağımsızlık ilanından bu yana en uzun süre görev yapan hükümete başkanlık etmesine rağmen, muhalefet partileri tarafından defalarca az şey yapmakla, uluslararası topluma meydan okumakla ve altyapı inşa etme ve Kosova'yı ekonomik olarak geliştirme fırsatlarını kaçırırken Sırbistan'dan şikayet etmekle suçlandı. Bu seçimin sonuçları Kosova'nın geleceği açısından kritik bir gösterge olacak.
—Jonathan Moore, Atlantik Konseyi'nin Avrupa Merkezi'nde yerleşik olmayan kıdemli bir araştırmacıdır.

Albin Kurti kimdir ve başlıca rakipleri kimlerdir??

Görevdeki başbakan ve VV'nin lideri Kurti, Kosova'nın egemenliği konusunda uzun süredir güçlü bir duruş sergiliyor ve sık sık Sırbistan'ın bölgedeki etkisini hedef alıyor. Sırbistan'ı "Rusya'nın vekili" olarak nitelendirdi ve Batılı güçleri Sırbistan Cumhurbaşkanı Aleksandar Vučić'i yatıştırmakla suçladı. Kampanyası yolsuzlukla mücadele, ulusal bağımsızlık ve Kosova'nın Sırbistan ile ilişkilerine sert bir yaklaşım üzerinde odaklanmaya devam ediyor.
Kurti'nin başlıca rakipleri, Bedri Hamza'yı başbakan adayı olarak gösteren Memli Krasniki'nin liderliğini yaptığı Kosova Demokrat Partisi (PDK) ve Lumir Abdighiku liderliğindeki Kosova Demokratik Birliği (LDK). 2021'de oyların yüzde 17'sini alan PDK, kampanyasını ekonomik reform ve Kosova'nın uluslararası ilişkilerini güçlendirmeye odaklıyor. Bedri Hamza, Kosova'nın yabancı yatırımları çekmesi ve yaşam standartlarını iyileştirmesi gerektiğini vurgulayarak, ekonomiyi istikrara kavuşturmak ve istihdam yaratmak için pragmatik politikalar önerdi. 2021'de yüzde 13 oy alan LDK, Sırbistan ile diyalogda daha dengeli bir yaklaşımı savunuyor ve Kosova'nın diplomatik stratejisinde bir sıfırlama çağrısında bulunuyor. Abdixhiku'nun kampanyası, Kosova'nın uluslararası müzakerelerdeki güvenilirliğini yeniden tesis etmeye ve Batı ile güveni yeniden inşa etmeye odaklanıyor. Her iki taraf da Kurti'yi ve özellikle Sırbistan ile olan diyaloğu ele alış biçimini eleştirerek, bunun Kosova'nın iç ve dış ilerlemesini durdurduğunu savunuyorlar. Bakanlar, ekonomik kalkınmaya, Kosova'nın uluslararası varlığının güçlendirilmesine ve Avrupa Birliği (AB) ve ABD ile ilişkilerde daha yapıcı bir yaklaşım benimsemeye olan bağlılıklarını vurguluyorlar. Eleştirilerine rağmen, son anketler VV'nin liderliğini sürdürürken, muhalefet partilerinin aradaki farkı kapattığını gösteriyor. Ancak seçim günü yaklaştıkça sonuç belirsizliğini koruyor.
—Ilva Dara

Kurti, siyaset sahnesine bir ateş markası olarak girdi ve başlangıçta 1990'ların sonlarında bir öğrenci protestocu olarak damgasını vurdu. Sol eğilimli partisi VV, 2010'dan itibaren parlamentodaki varlığını kademeli olarak inşa etti. VV, Kosova'nın en önemli uluslararası ortaklarıyla bile uzlaşmayı reddetme itibarı üzerine kurulmuştur. Kosova'nın AB standartlarına doğru ilerleme kaydedememesi ülke dışında daha belirgin olsa da, seçmenler geride kaldıklarının giderek daha fazla farkına varıyor. Aynı zamanda, pek çok Kosovalı, Kurti'nin siyasi muhalefetini ya uzlaşmacı ya da tamamen yozlaşmış olarak görüyor. Üç büyük muhalefet partisi (Kosova'nın Geleceği için İttifak veya AAK; LDK; ve PDK) benzer hedefleri paylaşıyorlar: NATO ve AB üyeliğini güvence altına almak için ABD ve Avrupa'nın desteğinden yararlanmak istiyorlar. Ancak zorlu geçmişleri ve yerel düzeydeki sert rekabetleri, seçim öncesinde birleşmelerini engelledi. VV'nin salt çoğunluğu sağlayamaması ve üç partinin en başarılısının yeni bir hükümetin kurulmasında başı çekmesi durumunda çabalara katılma konusunda çok fazla konuşma yapılıyor. Ancak, böyle bir çabanın sonucu belirsizdir. Özellikle, her üç partinin de kendi başlarına başarılı olmaya kararlı liderleri olduğu için. Bunun da ötesinde, Kurti'nin iktidarı elinde tutmak için onlardan biriyle koalisyon kurması da düşünülebilir.
—Jonathan Moore

Anketler kimin kazanma olasılığı hakkında ne söylüyor??

VV'nin salt çoğunlukla hükümet etmek için gereken yüzde 50 eşiğinin altına düşmesi durumunda ne olacağı sorusu havada. Bazı yerel medya VV ile PDK arasında olası bir koalisyon hakkında spekülasyonlar yapsa da, Başbakan Yardımcısı Besnik Bislimi kısa süre önce bu olasılığı reddetti. Vjosa Osmani'nin görev süresinin gelecek yıl sona ermesinin ardından boşalacak olan cumhurbaşkanlığı, bir muhalefet partisiyle gerçekleşmesi halinde bu tür müzakerelerde kilit bir pazarlık kozu haline gelebilir. Kosova'nın etnik Sırpları, 1,6 milyonluk nüfusunun yaklaşık yüzde 2,3'ünü oluşturmasına karşın, bu rakama Sırpların nüfus sayımı boykotu nedeniyle itiraz ediliyor. Bir sonraki hükümetin, Kosova'daki Sırp azınlığın endişelerini gidermeyi amaçlayan ve hem AB hem de ABD tarafından desteklenen Sırp Çoğunluklu Belediyeler Birliği'nin (ASM) uygulanması sorunuyla yüzleşmesi gerekecek. Buna ek olarak, Sırbistan'ın Kosova'yı fiilen tanıma konusunda da yerine getirmesi bekleniyor.
—Ilva Dara

Bölgenin başka yerlerinde sıklıkla olduğu gibi, Kosova'daki anketler geçmişte çok doğru sonuç vermedi ve VV'nin 2021'deki zaferi, üç muhalefet partisinin kötü performans göstermesiyle eşi benzeri görülmemiş bir zaferdi (PDK: yüzde 17; LDK: yüzde 12,7; AAK: Yüzde 7,1). O zamandan beri, hem PDK hem de LDK liderliklerini değiştirdi.
—Jonathan Moore

Kosova'nın bir sonraki hükümetinin karşı karşıya kalacağı en büyük zorluklar nelerdir?

Amerika Birleşik Devletleri, bölgedeki siyasi karmaşıklıkları ele almak için Kosova-Sırbistan diyaloğunda daha belirgin bir rol oynamalıdır. Özel Temsilci Ric Grenell'in Kurti ve hükümetinin Washington ile ilişkileri hakkında yaptığı son açıklamanın, ABD'nin bölgeye yönelik gelecekteki politikasını nasıl yansıtabileceği belli değil. Ancak AB'nin bu çıkmazı çözememesi ilerlemeyi durdurdu. Sırbistan'ın Rusya ile devam eden bağları ve Kosova'nın egemenliğini sağlamlaştırma arzusuyla birlikte, ABD her iki tarafı da daha pragmatik ve uzun vadeli bir anlaşmaya yönlendirmek için nüfuzunu kullanabilir. Değişen uluslararası manzara, istikrarı teşvik etmek ve Kosova ile Sırbistan arasındaki çözülmemiş sorunları ele almak için daha güçlü transatlantik işbirliğini vurgulayarak daha dengeli bir yaklaşım çağrısında bulunuyor. Bu diyaloğun kritik bir yönü, Sırbistan'ın Kosova'yı nihai olarak tanıması ve bunun da AB'nin tanımayan beş üyesini tutumlarını yeniden gözden geçirmeye itebilecek ve böylece Kosova'nın uluslararası meşruiyetini güçlendirebilecek olmasıdır. Nihai hedef, Sırbistan'ın Kosova'yı bağımsız bir devlet olarak tanıması ve ülkenin Avrupa-Atlantik kurumlarına entegrasyonuyla sonuçlanan ilişkilerin tamamen normalleşmesi olmaya devam ediyor.
—Ilva Dara

Kurti, uzlaşmayı reddetme konusunda ün kazandı ve Sırbistan ile ilişkileri normalleştirme konusundaki isteksizliğiyle gurur duyuyor. Muhalefet iktidara gelirse, Washington ve Brüksel ile daha yakın ilişkiler kurmaya çalışmaları muhtemeldir, ancak kısa vadede normalleşme konusunda önemli bir ilerleme kaydetmekte zorlanacaklardır. İktidarda oldukları sırada Belgrad-Priştine Diyaloğu'nda üzerinde anlaşmaya varılan adımları uygulama fırsatına sahip oldular, ancak iç siyasi itirazları gerekçe göstererek bunu yapmamayı tercih ettiler. Normalleşme Diyaloğu'nu ilerletmek için, özellikle AB'den gelecek teşvikler önemli olacaktır.
—Jonathan Moore

Gençlerin beyin göçü, Batı Balkanlar'da önemli bir politika sorunudur ve Priştine'deki bir sonraki hükümetin bununla mücadele etmesi gerekmektedir. Her dört vatandaştan biri, düşük maaşlar, sınırlı ekonomik fırsatlar, siyasi istikrarsızlık ve yolsuzluk nedeniyle bölgeyi terk etti. Dünya Bankası'nın Batı Balkanlar'la ilgili son raporu, özellikle sağlık sektöründen göçün, Kosova'nın genç yeteneklerinin yüzde 20'sinden fazlasının diğer Avrupa ülkelerinde ikamet etmesine yol açtığına dikkat çekiyor. Kosova'nın nüfusu yaşlanmaya devam ettikçe, bu durum daha da yoğunlaşacak ve yeni hükümet için daha da büyük bir zorluk teşkil edecektir.
—Stuart Jones, Atlantik Konseyi'nin Avrupa Merkezi'nde program asistanıdır

Kosova dış politika hedeflerine ulaşmada ne gibi engellerle karşılaşıyor?

NATO ve AB üyeliği Kosova'nın dış politikasında en önemli öncelikler olmaya devam etse de, hem mevcut hükümet hem de seleflerinden bazıları zaman zaman arabayı atın önüne koydular. Kosova, küresel düzeyde tanınma ve Avrupa Konseyi üyeliğini güvence altına almak için önemli diplomatik çabalar sarf etmesine rağmen, Birleşmiş Milletler'in dışında kalmaktadır. Bazıları henüz Kosova'nın bağımsızlığını tanımamış veya diplomatik ilişkiler kurmamış olan NATO ve AB üyeleri, Belgrad ile Priştine arasında "normalleşme" yönünde somut adımlar atılmasının yanı sıra geçmiş anlaşmaların uygulanmasını talep etmeye devam ediyor. Bu seçimin zamanlaması, Danimarkalı/AB diplomatı Peter Sørensen'in Belgrad-Priştine Diyaloğu'na başkanlık etmek üzere atanmasıyla aynı zamana denk geliyor ve bu da potansiyel olarak gelecekteki müzakerelerin gidişatını şekillendiriyor.
—Jonathan Moore

Kosova'nın AB'ye katılım yolu bu seçimlerin sonucuna bağlı. Kurti'nin bir kez daha çoğunluk görevini kazanması halinde, özellikle ABD Başkanı Donald Trump'ın bölgenin Avrupa-Atlantik entegrasyonuna yönelik geleneksel ABD desteğinden uzaklaşması ve Brüksel'in genişleme konusunda bölünmüş kalması durumunda, ülke Kosova ile AB arasında daha fazla siyasi çatışma görebilir. İkincisi ise, Yüksek Temsilci Kaja Kallas yönetiminde, en azından Ukrayna ve Moldova ile ilgili olarak, genişlemenin siyasi bir öncelik olacağına dair olumlu işaretler var. Bu iki ülkenin de teşvik ettiği genişleme hevesinin yeniden canlanması, her bakımdan Batı Balkanlar için iyi bir haber olmalıdır.
VV, PDK veya LDK ile bir hükümet koalisyonuna zorlanırsa, Kurti'nin söyleminin daha ılımlı hale gelebileceği ve bölgesel ve uluslararası ortaklarla diyaloğa daha fazla açıklık getirebileceği umudu var. Bununla birlikte, VV'yi dışlayan bir PDK-LDK büyük koalisyonu, muhtemelen öngörülemeyen bir platforma ve istikrarsız bir yetkiye yol açacaktır. Bu kadar yaygın bir destekle, muhalefetteki Kurti, Fransa, İspanya ve potansiyel olarak Almanya gibi Avrupa'nın başka yerlerindeki hükümetlere benzer şekilde, çeşitli siyasi ittifakların bazen etkili politika oluşturma pahasına uyumu sürdürmek için mücadele ettiği bir PDK veya LDK başbakanı için bir kabus olacaktır.
—Stuart Jones

Kaynak: Makalede yer alan yazılar tarihistan.org sitesinin yayın ilkeleriyle bağdaşmayabilir; https://www.atlanticcouncil.org/content-series/eye-on-europes-elections/your-primer-on-kosovos-parliamentary-election/Şubat 6, 2025