İran'da Bir Göçebe Türk Halkı Kaşkaylar - Yazar: Aygul Agayeva

Kaşkay Türkleri, İran’ın Fars bölgesinde kışlak ve yaylak göçebeliği yaparak, hayvancılıkla uğraşmaktadırlar. Fakat her geçen gün yerleşik hayata geçenlerin sayısı da bir o kadar artmaktadır.

Nüfus olarak Azerbaycan’dan sonra İran’daki en kalabalık halk olup 3.500.000 kadar nüfusları bulunmaktadır. Kaşkaylar Kayı Boyundan olup, konuştukları dil Kaşkaycadır. Konargöçer yaşadıkları için dilleri İran’daki diğer Türkler kadar Farsça’dan etkilenmemiştir. Kendi aralarında Kaşkayca konuşurlar ancak Farsça eğitim dili olduğu için hemen hemen herkes Farsça da bilmektedir.

Kaşkay Türkleri yılda 2 defa göç etmektedirler. Bunlardan biri Mart diğeri ise Ekim aylarında gerçekleşmektedir. 250 km. ve 30 gün süren yolculukta ile İran dışından gelen turistleri de bazen göçe dâhil ederek, turistlere unutamayacakları bir hatıra yaşatıyorlar.

Kaşkay Türklerinde milli kıyafetler

Yaşadıkları hayat şartları ve doğayla iç içe olmaları sebebiyle,  Kaşkay Türkleri sağlıklı, çevik ve iri yapılıdırlar. Genellikle ela gözlü, siyah saçlıdırlar. Mavi gözlü ve sarışın olanlarana az rastlanır. Kaşkayların esas kıyafetleri arkalık ve kendilerine ait bir şalvar türüdür. Erkekler dizden aşağıya kadar uzanan arkalıkların üstüne şal bağlayarak giyinirler. Kaşkay Türkleri uzun şal, arkalık üstüne çete denilen kısa, kolsuz ve püsküllü bir elbise giyerler. Arkada yer alan püsküller kaç taneyse kişinin o kadar çocuğu var demekmiş. Bu püsküller önde de yer alıyorsa kişinin evli olduğu anlamına gelmektedir. Böylece Kaşkaylar kendi içinde uzaktan kimin evli kimin bekâr olduğunu rahatlıkla anlayabiliyorlar.

El Sanatları

El sanatları Kaşkay Türklerinde ekonomik ve sosyal bakımdan büyük önem taşımaktadır. Halen günümüze kadar devam ettirdikleri bu el sanatları, atalarından miras kalmış bir sanattır. Kaşkay halı ve kilimlerinin motifleri tarihi izler taşımaktadır.  İlk başta karışık görünse de bu motifleri tarihi bilgilerle çözmek mümkündür. Bu motiflerin tarihi 7.yy. kadar gitmektedir. Kaşkaylar halılarına geometrik şekli, tercih etmeyip, kendi iç dünyalarını yansıtmak ve kahramanlıklarını göz önüne sermek için her halükarda, aslan motifini kendi halılarına yansıtırlar.

Kaşkaylarda hayvancılık ve at kültürü

Kaşkayların geçim kaynağı genellikle iyi cins koyun ve keçilerden oluşan hayvan sürülerdir. Yaşadıkları bölgeye uyum sağlayan, bol süt veren, iyi yünü olan hayvanlar yetiştirmektedirler.

Kaşkay Türklerinin kültüründe atın yeri ve değeri çok farklıdır.  Ata karşı büyük hürmet ve sevgi beslemekteler. Kaşkaylar, ‘at eşittir Kaşkayi, Kaşkayi eşittir at’ derler. Kaşkayiler Şordereli atları yetiştirmektedirler. Şordereli atları ise dünyada az görülen güzelliği, endamlı ve asilliği ile meşhurdur.

Fotoğraf: Kırımın Sesi Gazetesi

https://orhaajans.com/yazar/aygulagayeva/