Güney Kafkasya'da çatışma döngüsünün kırılması

Varuzhan Nersesyan


Güney Kafkasya bölgesi, tarihi bir dönüşümün eşiğinde duruyor: savaşın parçaladığı bölgemizden on yıllardır kaçan bir barış çağı. Ermenistan-Azerbaycan barış anlaşmasının metninin son halini alması, ne Ermeni ne de Azeri çocukların çatışma içinde yaşamak zorunda kalmamasını ve sevdiklerini kaybetmesini sağlayabilir.
Bununla birlikte, bu an umutla dolu olsa da, Azerbaycan'ın barışa olan gerçek bağlılığı hakkında sorular devam ettiği için ciddi zorluklar da taşıyor. Ermenistan Hükümeti barış sürecini ilerletmek için cesur ve kararlı bir adım attı. Biz Azerbaycan'ın anlaşmanın öne çıkan iki noktasına ilişkin önerilerini kabul ettik: uluslararası mahkemelerde birbirleri aleyhine açılan davaların geri çekilmesi konusunda anlaşma; ve üçüncü taraf güçlerin Ermenistan-Azerbaycan sınırından çıkarılması.
Bunu yaparken, Hükümetim, kendisi için önemli bir maliyet karşısında bile, kalıcı barış gibi daha büyük bir hedefe öncelik vermiştir. Ayrıca Başbakan Paşinyan, üzerinde anlaşmaya varılan taslağı imzalamaya istekli olduğunu açıkladı ve Azerbaycan Cumhurbaşkanı Aliyev'e nihai "Barış ve Devletlerarası İlişkiler Anlaşması"nın imzalanması için tarih ve yer belirleme sürecinin başlaması gerektiğini önerdi.
Bu atılım, müzakerelerde daha önce elde edilen başarıları, özellikle de 1991 Alma-Ata Deklarasyonu'nu sınırların çizilmesi için temel olarak kullanma konusunda karşılıklı anlaşmayı takip ediyor. Uluslararası toplum bu gelişmeyi memnuniyetle karşıladı ve İngiltere Dışişleri Bakanı haklı olarak her iki tarafı da imzaya doğru hızla ilerlemeye çağırdı. Benzer onaylar, BM Güvenlik Konseyi'nin tüm daimi üyelerinden, Avrupa Birliği'nden ve diğer uluslararası aktörlerden de geldi ve hepsi de bu anın bölgenin geleceğini yeniden şekillendirme potansiyelinin farkında.
Barış anlaşmasının sonuçlandırılması sadece ikili bir başarı değil, aynı zamanda Güney Kafkasya'nın ötesinde de güvenlik ve ekonomik kalkınma için daha geniş etkileri olan küresel öneme sahip bir meseledir.
Yine de, Ermenistan uzun süredir devam eden bu çatışmada sayfayı çevirmeye hazırlanırken, Azerbaycan'ın eylemleri gerçek niyetleri konusunda şüphe uyandırıyor. Tanıdık ve rahatsız edici bir model ortaya çıkıyor, tam da barış süreci sona yaklaşıyor gibi görünürken, Azerbaycan anlaşmanın sonuçlandırılmasını geciktiren yeni talepler ortaya koyuyor. En endişe verici olanı, ateşkes ihlallerine ilişkin asılsız iddialarıdır. Bu ayın başlarında Azerbaycan, bölgesel uzmanların ve Ermenistan'daki Avrupa Birliği Gözlemci Misyonu'nun temelsiz olduğunu geniş çapta reddettiği bir düzineden fazla iddiada bulundu.
Ermenistan Başbakanı, Azerbaycanlı mevkidaşına Ermenistan tarafından herhangi bir ateşkes ihlali yapıldığına dair kanıt sunması için yalvardı, ancak Azerbaycan bunu yapmadı. Başbakanlık Ofisi de ihlalleri soruşturmak için ortak bir mekanizma kurmayı teklif etti, ancak Azerbaycan bir kez daha yanıt vermeyi reddetti. Ayrıca Başbakan, Savunma Bakanlığı'na ateşkes rejimine sıkı sıkıya bağlı kalması ve hiçbir ihlalin meydana gelmemesini sağlaması yönündeki talimatlarını kamuoyuna açıkladı.
2021 yılında Ermenistan, sınır bölgelerinden karşılıklı olarak asker çekilmesini önermiş ancak Azerbaycan bu teklifi reddetmiştir. Erivan, sınır olaylarını araştırmak için ikili bir mekanizma kurulmasını önerdi; Bakü henüz yanıt vermedi. Bu çerçevede, son suçlamalar, ya bir savaş nedeni üretmek ya da tavizler koparmak için mevcut güç dengesizliğinden yararlanmak için endişe verici bir bahane gibi görünüyor.
Ermenistan Hükümeti barışa olan bağlılığını defalarca göstermiştir. Barış iki yönlü bir yoldur. Gerçek uzlaşma, karşılıklı güven, saygı ve devam etmek için gerçek bir arzu gerektirir. Azerbaycan'ın geciktirme ve zorlama taktiklerini terk etmesi ve on yıllardır süren düşmanlığı sona erdirme fırsatını kucaklaması şarttır.
Ayrıca, halen Azerbaycan hapishanelerinde tutulan Ermeni esirler gibi kritik bir konu da devam etmektedir. Eğer Azerbaycan düşmanlıktan uzak, barışçıl bir gelecek inşa etme konusunda ciddiyse, yasadışı olarak tutulan tüm Ermeni tutukluları serbest bırakarak iyi niyet göstermelidir.
Ermenistan ve Azerbaycan halkı için barışın ekonomik ve sosyal faydaları yadsınamaz: sınır ötesi ticaret, yatırım ve işbirliği her iki ülke için de yeni bir refah çağını başlatabilir. Bölgesel bağlantı, altyapı ve projeler ve daha geniş uluslararası toplumla daha derin diplomatik angajmanlar ulaşılabilir durumdadır.
Seçim açık: Barış ya da trajik bir tarihin devamı. Ermenistan seçimini yaptı. Şimdi Azerbaycan da aynısını yaparak bölgesel istikrara olan bağlılığını gösterebilir. Bu anlaşmayı imzalamak, gelecek nesillerin refahını siyasi hırslara göre önceliklendirme gücünün bir göstergesidir. Geciktirme taktiklerinin ve kışkırtıcı söylemlerin zamanı bitti.
Ermenistan zeytin dalını uzattı. Barışçıl bir geleceği paylaşabilmemiz için anlaşmayı imzalamak artık Azerbaycan'a düşüyor.

Kaynak:31 Mart, 2025,https://thecritic.co.uk/breaking-the-cycle-of-conflict-in-the-south-caucasus/
Not: Yazıda geçen ifadeler  yazarın kişisel görüşleridir Tarihistan'ın görüşünü yansıtmayabilir.