Golan Türkmenlerinde Kız İsteme ve Düğün - Yazan: Ali Tolu

Golan Türkmenleri, Suriye’nin güneybatısındaki Golan tepelerini yurt edinmiş Oğuzlardır. Selçuklu devleti zamanında bu bölgeye gelmişlerdir. 1967 yılında Arap-İsrail savaşları sonucunda İsrail, Golan tepelerini işgal etmiştir. Bununla birlikte Türkmenlerin büyük çoğunluğu Şama’a göç etmek zorunda kalmıştır. Suriye’de 2011 yılında başlayan iç savaş sebebiyle de büyük bir bölümü Türkiye’ye sığınmıştır.

Golan Türkmenlerinde de kız isteme adeti birçok Türk boyunda olduğu gibi benzer özellikler taşımaktadır. Türkmenler, Araplardan az da olsa kız alırlar fakat kesinlikle kız vermezler. Çünkü Araplar kadına saygı göstermezler, değer vermezler. Kadın en ufak bir yanlışında aşağılanır, sen köpeksin, sen ayakkabı gibisin, seni atarım, boşarım gibi haraketlere uğrar. Bu yüzden Araplara kız verilmez. Evlilikler, genellikle aynı köy içerisindeki akrabalar arasında olur. Kızlar 15-20 yaş arasında evlenirken erkekler genellikle 25-30 yaş arasında evlenir.

Kız isteme adetinde ilk olarak erkek tarafından anne, bacı veya başka bir kadın akraba, kızın evine giderler. Kızın dış görünüşüne bakarlar. Daha sonra kızın ağzından öperler ki koku var mı yok mu tespit ederler. Evin temizliğine baktıktan sonra eğer beğendilerse oğlan anası kızlarını almak istediklerini bildirir. Kızın anası düşünüp karar vermek için vakit ister. Üç gün, bir hafta gibi belli bir süre verilir. Babanın onayından sonra kızın anası oğlanın anasına haber verir ve kızı istemeye elçi gelecekleri günü kararlaştırılar. Kız tarafında birkaç büyük aksakal toplanarak gelecek misafirleri bekler. Oğlan tarafı, kızı istemek için eve giderken yanlarında tatlı ve tütün götürürler. Her iki taraf bir araya gelince kız babası misafirlere oturacakları yeri gösterir. Oğlan babası, Allahın emri peygamberin kavliyle kızı ister. Kız verildikten sonra ne kadar kalın (başlık parası) verileceği üzerinde konuşulur. Büyük rakamlardan cüzi bir miktara kadar inilir. Paranın olmadığı durumlarda ise inek, koyun, deve gibi hayvanlar üzerinde anlaşma sağlanır. Daha sonra Fatiha suresi okunur ve düğünün ne zaman yapılacağı kararlaştırılır. 

Bazı zamanlarda da kızın ve erkeğin haberi olmadan iki ailenin babaları divanda oturup sohbet ederken, oğlan babası “Sende kız var bende de erkek var. Neden vermezsin bu kızı bana?” diyerek kızı ister. Babaların anlaşmasından sonra çocuklar evlendirilir.

Golan Türkmenlerinde kız kaçırma ile evlenmeye çok az rastlanır.
 
Düğünden önce Türkmen köylerindeki muhtarların her birine mektup gönderilir. Bu mektupta o köyün bütün ahalisi davet edilir. Eğer kız ve oğlan aynı köydense düğüne 12 Türkmen gelir. (Golan tepelerinde 13 Türkmen köyü var, geri kalan 12 köy için 12 Türkmen tabiri kullanılıyor.) Düğün şenliği gelini getirmeden önce bir hafta sürer. Düğünler Cuma günü yapılır. Düğün günü gelin, şarkılar eşliğinde deve üzerinde getirilir. Gelinin önünden atlılar eşlik eder. Gençler, atların üzerinde şarkı söyleyip kurşun atarak karşılamaya çıkarlar. Dayılık bunça bunça emmilik bunça bunça diyerek para istenir. Dayılık, amcalık parası verilmezse gelinin düğün alanına girmesine izin verilmez.

Düğünler “hafle” (dışarıda, açık havada) şeklinde yapılır. Düğünde birkaç dana veya 10-15 küçükbaş hayvan kesilir. Bazı düğünlerde 40 kırk kurban kesildiği de olur. Bu kurbanların etleri büyük kazanlarda yırla (şarkı söyleyerek), zılgıtla pişirilir. Bir gece sabaha kadar et pişirildiği olur. Cuma öğlen namazından sonra kadınlar yemeği çıkarırlar. Kadınlar iki saf olurlar. Her safta 5-6 kadın olur. Bir tepsinin üzerine bulgur veya pirinç dökülür, üzerine pişen etlerden koyulur. En üste de hayvanın kellesi koyulur. İlk tepsiyi muhtarın da olduğu büyüklerin önüne koyarlar. Muhtar yemeğe elini uzattıktan sonra diğer misafirler de yemeğe başlar. Yemekten sonraki eğlencelerde dabbıl (davul) ve mıncara (kaval) çalınarak oynanır. Düğünlerde hediye olarak at, deve, koyun gibi hayvanlar verilir. Diğer ailelerin düğünlerinde bu hayvanlar tekrar hediye olarak gönderilir. Gece olduğunda gelini güveyin yanında ata bindirip şarkılar eşliğinde yedi gün boyunca kalacakları yere götürürler. Bu bir hafta boyunca gelin anasının, babasının veya başka birinin yanına gidip gelemez. Bir haftadan sonra kızın anasına ve babasına davet gönderirler ve merasim yaparlar.

Düğünün ertesi günü adak adanır. Adak adamaya kadınlar gider. Mübarek bir yere hediye, para, elbise gibi eşyalar adanır.