GAZİ OKULU ÖĞRETMENİ KEMAL ÖZER'E GÖRE 1936 YILINDA MANİSA MERKEZDE BULUNAN MEZARLIKLAR

Dinle

15 Nisan 2023 - 21:49

GAZİ OKULU ÖĞRETMENİ KEMAL ÖZER’E GÖRE 1936 YILINDA MANİSA MERKEZDE BULUNAN MEZARLIKLAR

Fatih RENKLİGİL

Öz;
Yeni Cumhuriyetin belki de en büyük sıkıntısı; eğitimli insan, aydın sıkıntısı olmuştur. Bu sorunu aşmak uzun süreler mümkün olmamıştır. Genç Cumhuriyet, halkı; yeni bir kimliğe kavuşturmayı, çağdaş bireyler oluşturmayı ve “muasır medeniyet seviyesinin üstüne” çıkarmayı hedefliyordu, bunun için de bütün araçları, eldeki insan gücünü en iyi şekilde ve verimli kullanmaya çalışmıştır. Ülkenin geri kalma sorunu bir zihniyet meselesiydi kuruculara göre. Türkçe'nin yalınlaştırılarak yeni harflerle yurdun her yerinde kullanılmasını teşvik etmişlerdir. Basın, Harf İnkılabı ve yeni harflerin kamuoyuna tanıtılması, öğretilmesi ve halkın harf inkılabı konusunda ikna edilmesi yönünde önemli bir araç olarak kullanılmıştır (BAŞAR, Ağustos 2020).

Cumhuriyetin ilk yıllarında süreli yayınlar ve Halkevleri; halkın okuryazarlığına, toplum hayatına katkı ve genel kültür seviyesini artırma konusunda çok yararlı olmuşlardır. Cumhuriyetin ilk yıllarında Kültür Bakanlığı’nın, tarih-coğrafya öğretmenlerinin görev yerlerinde Türk Tarih Kurumu’nun yardımcı üyeleri sıfatıyla faaliyet göstermelerini istemesi ve halkevlerinin bu yöndeki çalışmaları teşvik etmesi öğretmenlerin de araştırmaya ve yerel tarihe yönelmesinde etkili olmuştur (AKYILDIZ, 2012). Zaten “eski yazıya” hâkim olan bu öğretmenler ilk yerel tarih araştırmalarını ve yayınlarını gerçekleştirmiş oldular. Bu büyük eksiklik bu şekilde giderilmiş oldu. Manisa’da bu konuda öne çıkanlar Manisa’da öğretmenlik yapan Çağatay Uluçay ile İbrahim Gökçen olmuştur. Bu yazıda o dönem yine Manisa Gazi İlkokulu’nda görev yapan Kemal Özer adlı öğretmenin Anadolu Gazetesi’nde 4 Mayıs 1936 tarihinde yayınlanan “Manisa Mezar Kitabeleri” adlı makalesi konu edilmiştir. Kemal Özer’e göre 1936 yılında Manisa Merkez’de yer alan mezarlık sayısı 36’dır. Kemal Özer’in eserleri ve hayat hikayesi mutlaka başka bir yayında ele alınmalıdır. Kısa bir arşiv taramasında Kemal Özer’in Balıkesir tarihi konusunda yaptığı çalışmalar göze çarpmakla birlikte birçok çalışmasının halen neşredilmediği anlaşılmaktadır (Türk folklor araştırmaları, Cilt 10, 1966). Bu çabaların ülkemizin gelişimindeki önemi asla yadsınamaz.

Değişen alfabe ile birlikte bir süre devam eden imla karmaşası yaşanmıştır. Bu alıntı makalede de görüleceği üzere özel isimleri ve sayıları gereksiz parantez içine alma, kesme işareti kullanılmaması vs gibi birçok imla hatası vardır ve bu o dönem için çok normaldir (bir kısmı metin alıntılanırken düzeltilmiştir). Son sayfada (Ek 1’de) gazete sayfasının taraması yer almaktadır. Ayrıca Kemal Özer’in alttaki alıntılanan kısımdan da anlaşılacağı üzere; Manisa Mezarlıklarında yer alan mezar taşlarının kitabelerini not aldığı, bazılarının çizimlerini yaptığı ve fotoğraflarını çektiği anlaşılmaktadır. Bu belgeler mutlaka tasnif edilip yayınlanmalı ve kaybolan veya zarar görmüş okunamayacak durumda olan mezar taşlarının en azından kayıtlarının ortaya çıkarılması sağlanmalıdır. Bu da daha önce varlığını bildiğimiz ya da bilmediğimiz kişiler hakkında yeni bilgiler vermesi bakımından çok önemlidir.

“Tarihi tetkikler: Manisa Mezar Kitabeleri
Manisa'nın 36 adet me(zarlığını) dolaştım. Bunlarda bulabildiğim, görülebilen, eski mezartaşlarının fotografilerini aldım, kitabelerini aynen yazdım. Meşabire aid olmamakla beraber, yazılarının kıymetleri, taşlarının şekilleri, eskilikleri itibarile de kıymetli gördüğüm bazı mezar taşlarının fotoğraflarını, kitabelerini de almağı unutmadım. Mezar taşlarının bazıları bulundukları mezarlıklardan Muradiye (Manisa) Müzesine nakledilmiş olduğundan bunların fotografını almak mümkün olmadı. Yalnız kitabelerini yazabildim. Fotoğraflarını aldığım mezar taşlarının hangi mezarlıklarda bulunduklarını bildirmekle beraber, mezarlarla münasebetleri olan bazı türbelerin de fotograflarını almağı ihmal etmedim.”

Manisanın iç ve dışındaki gezilen mezarlıkların isimleri;
1- Ulu Mezarlık
2- Paşa Mezarlığı
3- Nişancı Paşa camii ve medresesi kabristanı
4- Alaybey Camii Kabristanı
5- Çeşnigir Camii Kabristanı
6- Ayni Alibey türbe ve kabristanı
7- Ulu cami, İshak Çelebi Türbesi
8- Eski ve Mevlihane ve kabristanı
9- Ravak Sultan Türbe ve mezarlığı
10- Yedi Kızlar Türbesi ve kabristanı
11- İvaz Paşa; Ayvazpaşa camii ve kabristanı
12- İbrahim Çelebi Camii mezarlığı
13- Haki Baba Kabristanı
14- Şeyh Camii ve (Köne) kabristanı
15- Araplar; Hüsrevağa Camii mezarlığı
16-Türbe Camii, türbesi, mezarlığı
17- Çatal kabristanı (Manisanın asri mezarlığı)
18- Alibey Camii kabristanı
19- Karaköy Kabristanı
20- Beşparmak Dede Mezarlığı
21- Yukarıkı İkilüle camii mezarlığı
22- Dış mahallede Haydar Deresi Mezarlığı
23- Hatuniye Camii (burada yalnız mütercim Rüşdü paşanın mezarı vardır)
24- Müsellim Camii mezarlığı
25- Ulu Cami altında Kadiri Tekkesi mezarlığı
26- Yeni Cami mezarlığı
27- Çakallar Mezarlığı
28- Çardak Servi Mezarlığı (Bu mezarlık 7 parçadır)
29- Garipler Mezarlığı
30- Terzioğlu Mezarlığı ve Türbesi
(Özer, 1936).

Kaynakça

AKYILDIZ, M. A. (2012). ULUÇAY, Mustafa Çağatay (1908-1970). https://islamansiklopedisi.org.tr/ (Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 2012 yılında İstanbul’da basılan 42. cildinde, 122-123 numaralı sayfalarda yer almıştır.): https://islamansiklopedisi.org.tr/ulucay-mustafa-cagatay adresinden alındı
BAŞAR, D. (Ağustos 2020). HARF İNKILABI VE AÇIKSÖZ GAZETESİ - MODERNLEŞTİRME ARACI OLARAK BİR FİKİR GAZETESİNİN ROLÜ. SUTAD, 567-571.
Özer, K. (1936, Mayıs 4). Tarihi tetkikler: Manisa Mezar Kitabeleri. Anadolu Gazetesi, s. 5.
Türk folklor araştırmaları, Cilt 10. (1966). Türk Folklor Derneği.