Fuzuli Kerküklüdür

Fuzuli Kerküklüdür
19 Ocak 2025 - 11:14

Dr. Şemseddin Kuzeci



Türk dünyasının sınırları aşan tanınmış ve ünlü şairi "Muhammed Süleyman Fuzuli El-Bağdadi"nin doğumunun 530. yıl dönümü nedeniyle yazılan yazıya isim verilmesi, şüphesiz bazı araştırmacı, yazar ve düşünürlerin kafasında soru işaretleri oluşturacaktır. Fuzuli alimlerinin hafızasını kırın. Bu nüans aklımdan geçmedi dersem yalan söylemiş olurum. Çok düşündüm, aldım, notlarıma tekrar baktım. Dikkatli, ciddi ve objektif olmaya çalıştım. Bunu kabul etmek temel ilkelerimden biridir.
Fuzûlî'nin doğum yeri hakkında pek çok araştırmacı ve bilim adamı farklı hipotezler ileri sürmektedir. Bazı araştırmacılar şairin Azerbaycan'da doğduğunu söylerken, bazıları da kesin olarak onun Irak'ın Hilla veya Bağdat şehrinde doğduğunu söylüyor. 5 yaşından itibaren Fuzûlî'nin şiirleriyle büyüyen, tüm divanlarını ezbere bilen, gazellerini bir ceset parçalıyormuşçasına analiz eden Kerkük şairi Ata Tarzibaşı, çıkan sonuçlara göre Fuzûlî'nin Kerkük'te doğduğunu söylüyor. araştırmasından.
Irak Türkmenlerinde Ata Tarzibaşı, Hızır Lütfi, Reşid Akif Hürmüzlü, Mehmed Sadık, Abdullatif Bandaroğlu, Mehmed Hurşid Dakoğlu, Abdülaziz Samin Bayatlı, Mehmed Mehdi Bayat, Çoban Hızır Ulukhan gibi Türkmen yazarların Fuzuli ile ilgili makale ve çalışmalarını okumak mümkündür. medya. Bu tür yazıların çoğunda Fuzûlî'nin Irak'ta doğduğu, 5-6 yaşına kadar babasıyla birlikte Kerkük Kalesi'nde yaşadığı, evinin 15 metre uzağında adını taşıyan bir caminin bulunduğu ve kullandığı bazı kelimeler vurgulanıyor. şiirleri Kerkük lehçesine aittir.
Ata Tarzibaşı Fuzuli'nin Doğduğu Yere Dair Notlar
Ata Tarzibaşı'nın çocukluğundan beri Fuzûlî'ye hayran olduğu şüphesizdir. Gazelleriyle ilk kez mahalle medresesinde okurken tanışmış ve detaylı bir inceleme sonucunda Fuzûlî'nin Kerkük'te doğduğu gerçeğini ilim dünyasına sunmuştur. Ata Tarzibaşı'nın Fuzuli hakkında yazdığı 18 yazı Nejad Kovsar tarafından tek kitapta toplandı. Bu makaleler; "Fuzûlî'nin Doğduğu Yer", "Fuzûlî'nin Arapça Kasideleri-1", "Fuzûlî'nin Arapça Kasideleri-2", "Fuzulî'nin Matla-ül-Etikâzı", "Fuzûlî'de Kapalı Anlamlar-1", "Kapalı Anlamlar"dır. Fuzûlî-2'de", "Fuzûlî-3'te Kapalı Anlamlar", "Yayınlanmamış Fuzûlî Sözlüğü", "Fuzûlî'nin doğum yeri hakkında yeni bilgiler", "Yayınlanmış Fuzûlî olmayan bir Mulammesi-1", "Fuzûlî'nin "Kapsamlı Aşkı" ve Kerkük'teki tercümesi", "Fuzûlî'nin bir gazeli ile ilgili rivayetler", "Ay tutulması olayı ve Fuzûlî'nin bir beyiti", "Tarlan'ın Fuzûlî'nin iki gazelini yorumlamasındaki yanlışlıklar" ", "Fuzuli-Kanuni İlişkisi", "Fuzûlî'nin manga hayatının nabzı", "Edebiyatımızda harika bir şiir"e "Fuzûlî'nin doğum tarihini yansıtan bir şiir" denir.
Necad Kovsar'ın düşünceleri
Fuzûlî, Türk dünyası şairleri arasında en çok konuşulan şairlerden biridir. Türk dünyasının önde gelen divan şairleri hakkında bu kadar az çalışma ve yazılı kitap bulunurken, Fuzûlî hakkında her geçen gün artan ciltlerde kitap, makale ve eserler yayımlanmıştır. Türkiye, Azerbaycan, İran ve Irak'ta yaşayan Türkler onu şair kabul ediyor, onun hakkında araştırmalar yapıyor, kitaplar yazıyor. Fuzûlî'nin kimliği, doğum yeri ve tarihi, hakkında en çok soru sorulan ve gizem perdesinin ardında kalan konular arasında yer alıyor.
Hızır Lütfi'nin Fuzûlî Hakkındaki Çalışmaları
Herkesin saygısını kazanmış müstesna ve büyük bir şair olan Muhammed Fuzuli Kerküklüdür. Kerkük'te doğdum, büyüdüm ve eğitim gördüm. Daha sonra ailesiyle birlikte Bağdat'ın Hilla bölgesine taşındı. Kerbela'da öldü. Kitaplarda böyle bir bilgi olmasa da atalarımızdan gelen rivayetlere, Divan'da kullanılan ve Kerkük lehçesine ait kelimelere dayanarak Fuzûlî'nin Kerküklü olduğunu söyleyebiliriz. Irak Türklerinin millî felsefesinin temsilcisi Kerküklü şair Hızır Lütfi Efendi, Fuzûlî'nin aşk anlayışı, mezhep, tasavvufla bağlantısı, dili, doğum yeri, doğum tarihi, iktidarla ilişkisi ve eserleri. Maalesef Irak Kültür Bakanlığı'na basılmak üzere gönderilen kitap orada kayboldu.
Hızır Lütfi'nin yazdığı eser 11 bölümden oluşmaktadır. Her bölüm aşağıdaki konuları kapsar:
Birinci bölüm: Fuzûlî'nin babası, ailesi, oğlu Fazlı, milliyeti, doğumu, gençliği, lakabı ve babasıyla birlikte Kerkük'ten taşınması.
İkinci bölüm: Fuzûlî'nin Kanuni Sultan Süleyman'la görüşmesi, Bağdat'ın fethi, Hazreti Hüseyin'in Kerbela'da, Medine'de Ravza-i Mutahhara'nın inşası ve tadilatı.
Üçüncü bölüm: Fuzuli'nin Kerkük Zindan Caddesi'ndeki evi ve eğitim gördüğü cami.
Dördüncü bölüm: "Türk Dili" dergisi ve "TürkYurdu" dergilerinde Fuzuli'nin doğumu ve ölümüyle ilgili yayınlanan yazıların şerhi.
Beşinci Bölüm: Fuzûlî Kimdir ve Nerede?
Altıncı bölüm: Fuzuli'nin Sultan Süleyman Kanuni ile görüşmesi, ücret meselesi ve şiirlerinden örnekler.
Yedinci Bölüm: Fuzuli Bağdatlı mı yoksa Kerküklü mü?
Sekizinci bölüm: Fuzuli'nin mezhebi nedir?
Dokuzuncu bölüm: Fuzulinn'in çeşitli eserlerinin çevirisi ve analizi
Onuncu bölüm: Fuzûlî hakkında görüşlerini söyleyenler.
On birinci bölüm: Fuzuli'nin hayat hikayesi.
Reşid Akif Hürmüzli'nin Fuzûlî Çalışmaları
Ünlü şair Hürmüzlü Reşit Akif Bey Hızır Lütfi, Fuzûlî'nin eseri hakkında şunları yazmıştır: "Dört buçuk asırdan fazla tahtını ve tacını hiçbir şaire vermeyen şiir şahı Fuzûlî kimdir, nerelidir ve hangi ildedir?" hangi yılda doğdu?" Herkesi ilgilendiren bu sorunun doğru bir cevabı olmadığını açıkça söyleyebilirim. Çünkü şair hiçbir eserinde bu konulara değinmemiştir. Biz Kerküklülere göre herkesin sevgisini ve saygısını kazanan bu müstesna şair bir Kerkük'tür. Kerkük'te doğmuş, burada öğrenim görmüş, sonra ailesiyle birlikte Tepe yakınındaki Bağdat'a taşınmış, Kerbela'da vefat etmiş ve Hz. Hüseyin'in türbesi yakınına defnedilmiştir. Kerkük halkının bu iddiası herhangi bir kitaba dayanmasa da atalarımızdan bize aktarılan gelenekler ve Fuzûlî'nin divanında kullandığı Kerkük lehçesine özgü sözler bize bunu söylememiz için sebep vermektedir. Fuzûlî'nin doğup büyüdüğü ev, Kerkük'te hâlâ "Fuzuli Evi" olarak anılıyor. Sayın Hızır Lütfi hocamızın iddiası bu gerçeklere dayanmaktadır. Bu nedenle kendisini takdir ediyor ve tebrik ediyorum."
Abdülaziz Samin Bayatlı'nın "Fuzulin Şiirinde Türkmen Halk Sözleri" kitabı.
Fuzuli, halkın tarlasında yetişen, halkına gölge ve meyve veren bir şairdir. Şiirlerinde yerel ifadelerin kullanılması, şiirlerinin değerini ve güzelliğini artırmış, onlara ölümsüzlük kazandırmıştır. Yurd gazetesinin 1293 ve 1298. sayılarında yayımlanan yazının 3. bölümünü sunuyoruz:
Siyahtan Beyazı Seçmemek
Cehalet, cehalet anlamında kullanılan popüler bir ifadedir. Fuzuli bu ifadeyi en güzel şekilde kullanmıştır:
Kalbim uykulu cununa diyor ki
Ona kim güvenebilir, siyahtan beyazı seçemez
" Kalbim delirdi, alnımda yeni doğan ay-hilal diyor ki
Beyazı siyahtan ayıramayan birinin sözüne güvenebilir misin?"
Burada hilal beyaz, kaş ise siyahtır. Bu akılsız kalp o kadar cahildir ki, beyazı siyahtan ayırt edemez.
Canım yanıyor, Hicr ile bereketlenmek istiyorum
Ağrılarım için ilaç görmek istiyorum.
"Ruhum, ruhum ayrılık ateşiyle yandı. Sevgilimin yanağına dokunmak istiyorum. Ayrılıktan bıktım, ilacım şifa veriyor." Fuzuli aynı ifadeyi başka bir gazelinde de kullanmıştır:
Şebi-i Hicran ruhumu yakar, kan dökerim, ağlarım.
Uyanın Afgan halkım, kara şansım uyanmayacak mı?
"Ayrılık gecelerinde ruhum yanıyor, yanıyor. Ağlayan gözlerimden yaş yerine kan aktı.
Ah, çığlığım insanları uyandırıyor, eğer biri uyanmazsa bu benim kötü şansımdır."
Fuzûlî, Türk dünyasının büyük şairlerinden, Kerkük doğumludur. Türkmen ve Arap yazarların eserlerindeki kayıtlar bunun delilidir. 1994 yılında Muhammed Fuzuli'nin 500. kuruluş yıldönümü Irak'ın Kerkük ve Kerbela'sında düzenlendi. Etkinliğe Azerbaycan'dan 128 kişilik büyük bir heyet katıldı. Fuzuli'nin Irak Türkmen şairi olduğu, şiirlerini Azerbaycan diliyle yazdığı, ortak dil ve düşüncenin olduğu, o dönemde Irak topraklarının Azerbaycan'ın ayrılmaz bir parçası olduğu görüşü herkes tarafından oybirliğiyle kabul ediliyordu.
Fuzuli'nin Kerküklü ya da Azerbaycanlı olması onun dünya şairi olduğu gerçeğini değiştirmez. Fuzûlî'nin kabri Kerbela'da, Nesimi'nin kabri ise Halep'te olmasına rağmen bunlar Azerbaycan halkının büyük değerleridir.
Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Haydar Aliyev bu konudaki görüşlerini şu şekilde ifade etti: "Yetmişli yıllarda Azerbaycan hükümetini yönetirken, Resul Rıza, Mirza İbrahimov ve Süleyman Rüstem gibi yazarlarımız yanıma gelerek beni getirmelerini istediler. Fuzuli'nin Azerbaycan'daki mezarı. Ancak unuttukları önemli bir nüans vardı. Onlar aynı zamanda bizim vatanımızdır. Hazreti Fuzuli Hüseyin'in ayaklarının dibinde uyumak istiyordu. Orada kalmalı. Fuzuli'nin mezarı o topraklara bastığımız bir damga gibidir. Sonsuza kadar orada olmalı.
Bugün Suriye'de uyuyan Nesimi de bizim şairimizdir. SSCB döneminde Suriye'yi ziyaret ettiğimde Halep'teki bir rehberden beni Nesimi'nin mezarına götürmesini istedim. Çok aradılar ve benim isteğim üzerine mezarı buldular. Onu bulan kişi Nesimi'nin soyundan geliyordu. Ne yazık ki ana dilini kaybetmiş. Sadece Arapça konuşabiliyordu. Bu örnekler insanımızın çok geniş bir alana yayıldığının, aynı kökten olduğumuzun açık bir ifadesidir. Ancak çeşitli savaşlar ve siyasi durumlar nedeniyle topraklarımız bölünerek tek tek devletlerin sınırları içinde kaldı.
Bu yüzden birbirimizden ayrıyız. Artık Azerbaycan bağımsız bir devlettir. Diğer ülkelerle iyi ilişkileri var. Bu devletlerden biri de Irak'tır. Bu ilişkiyi iyi değerlendirmemiz lazım."
Dolayısıyla Fuzuli ve Nesimi'nin Türk dünyasının şairleri olduğunu rahatlıkla söyleyebiliriz. Irak ve Suriye tarihsel olarak Azerbaycan'ın büyük topraklarıdır. Kendi topraklarında uyuyorlar.
Açıklama yok.
Açıklama yok.Açıklama yok.
Açıklama yok.
Kaynak:19 Ocak 2025, turkustan.az


FACEBOOK YORUMLAR

YORUMLAR

  • 0 Yorum