Cengiz Han kimdir?

Büyük Moğol imparatoru Cengiz Han, 1161 yılında Moğolistan’da dünyaya geldi. Gerçek ismiyle Temuçin olan Cengiz Han, kara sınırı olarak gelmiş geçmiş en büyük 2. devleti kuran kişi olarak dünya tarihine geçti. Cengiz Han, Moğol kabilelerini buyruğu altında birleştirerek, Moğol İmparatorluğu'nu 1206-1294 tarihleri arasında kurdu. Bu imparatorluk, dünya tarihinin bitişik sınırlara sahip en büyük imparatorluğu olarak tanındı. Tüm dünyada acımasız ve kana susamış bir lider olarak tanınsa da Cengiz Han, Moğolistan'da oldukça sevilen bir semboldür.

Moğolistan’ın babası

Cengiz Han, Moğolistan'ın babası olarak görülür. Kağan olmadan önce Doğu Asya ve Orta Asya'daki birçok göçebe topluluğu yenmiş ya da birleştirmiş ve onları ‘Moğol’ sosyal kimliğine taşımıştır. Orta Asya'daki Kara Hıtay, Kuzey Çin'deki Batı Xia ve Jin Hanedanı'nı ele geçirmiş, İran'daki Harzemşahlar Devleti de dahil olmak üzere birçok yeri fethetmiştir.

Çocukluğu zorluklarla geçti

Zorlu hayat şartları altında bir çocukluk geçiren Cengiz Han, daha 9 yaşındayken gelenekleri gereği başka bir kabilenin kızıyla sözlü olarak evlendirildi. Babası Yesügüy Bahadır, bu yoluculuktan evine dönerken, Tatarlar tarafından zehirlendi. Bunun sebebi de onlara karşı yaptığı seferler ve saldırılardı. Bu sayede Temuçin kabilenin reisi olmuştu, ancak kabilenin üyeleri küçük bir çocuğun liderliğini kabul etmedi ve Temuçin'i ve ailesini terk etti. Devam eden yıllarda, Temuçin ve ailesi doğada göçebe hayatı yaşadı.

Eski kabilesine esir düştü

Cengiz Han, 1182'deki başka bir olayda da, eski kabilesi tarafından saldırıya uğramış ve esir düşmüştü. Tayiçyutlar'a esir düştüğünde, gelecekte generallerinden biri olacak olan Çilayun'un yardımı ile kaçtı. Annesi Helin Temuçin'e hayatta kalabilmesi için oğluna, Moğolistan'ın politikasından, diğer kabilelerle ittifak kurmaya ve zor tabiat koşullarına kadar birçok ders verdi. Gelecekteki generallerinden Cebe ve Borçu da bu dönemde Temuçin'e katıldı.

Temuçin’in yükselişi

Temuçin'in kendinin göstermesi ise Keraitler'in güçlü kralı Tuğrul Han'ın yardımıyla gerçekleşti. Temuçin, Tula kıyısındaki Kreaitlerin kralına hürmetlerini ve bağlılığını bildirmeye gitmişti. Vaktiyle Timuçin'in babası tarafından yardım gördüğünü hatırlayan Tuğrul Han, genç adamı himayesine aldı. Tuğrul Han ile Temuçin, müttefik olmuşlar ama Temuçin kesin şekilde Tuğrul'un himayesine girmiştir. Tuğrul Han'ın Kin hanedanının desteği ile babasını öldüren Tatarlar'a karşı kazandığı zaferde Temuçin de Keraitlerin yanında savaşmıştır. Tuğrul Han, bu savaşta "Wang-han" ünvanını almıştır. Tuğrul Han'ın kızını Temuçin'in oğlu Cuci'ye vermek istememesiyle birlikte ikili arasında da ayrılıklar oluşmaya başlar. Tuğrul Han ve Temuçin aralarında daha sonra bir savaş bile çıkar ancak Tuğrul, bozguna uğratılır.

Moğolistan’ı bir araya getirdi

Temuçin, 1206 yılında Merkitler'i, Naymanlar'ı, Moğollar'ı, Uygurlar'ı, Keraitler'i, Tatarlar'ı ve diğer küçük kabileleri birleştirdi. Bu, uzun süredir Çin imparatorluklarına karşı birleşemeyen Moğollar için tarihi bir gelişme oldu. Moğol Kurultay'ın toplanmasıyla birlikte Temuçin, ‘Cengiz Han’ ismini aldı.  Cengiz Han, Avrupa ve Asya'daki hakimiyeti, radikal olarak bu bölgelerin demografisini ve jeopolitikasını değiştirdi.  

Çin’i kuşatıp, himayesine aldı

Moğol kabilelerinin birleşmesiyle kurulan Moğol İmparatorluğu Cengiz Han'ın önderliğinde seferlere dayalı bir savaş ve ekonomi politikası izledi. Tangutları himayesine alan Cengiz Han, daha sonra Kuzey Çin'deki Jin Hanedanı'na savaş açarak, Pekin'i 1211 yılında kuşattı. Çin hükümdarı barış için Çin'li prenseslerden birini Cengiz Han ile evlendirse de, barış uzun sürmedi. 1215'de oldukça kanlı geçen bir savaş sonrasında ise Çin'i himayesi altına aldı. Cengiz Han, Orta Asya'daki Kara Hıtay, Kuzey Çin'deki Batı Xia ve Jin Hanedanı'nı ele geçirmiş, İran'daki Harzemşahlar Devleti de dahil olmak üzere birçok yeri fethetmiştir.

Topraklarını oğullarına paylaştırdı

Moğol geleneklerine göre Cengiz Han, hayattayken topraklarını oğulları arasında paylaştırdı. Cengiz Han, yerine Cuci ve Çağatay arasındaki tartışma yüzünden ikisini de uygun görmezken, Ögeday bu göreve layık oldu. Cuci, avcıbaşı, Çağatay örf ve hukuk uygulayıcısı, Tului de savaş bakanı oldu. Cuci'nin arası Tului ile de açılmıştı, ancak batı ülkelerin fethinde önemli rol oynadı. Cuci bilinen tüm yerleşik batı ülkelerini ele geçirdikten sonra Moğolistan'a dönmedi. Ancak aradaki mesafe oldukça uzundu ve bir haber alınamıyordu. Bunu bir kopma olarak alan Cengiz Han, ordularını hazırlarken oğlu Cuci'nin ölüm haberini aldı.

Seferde hastalanarak öldü

Cengiz Han; 1225'de Batı Xia Hanedanı'na karşı sefere çıktı. Hsia merkezinin teslim olmadan iki gün önce günümüz Gansu'sunda Tangut seferi sırasında hastalanarak, 1227 yılının 18 Ağustos'unda öldü. Moğol geleneği uyarınca mezarı gizli tutulsa da, cesedinin Onon ve Kerulen kaynakları yakınında Burhan-Haldun dağları arasında bir yere gömüldüğüne inanılıyor.

Tarihte Bıraktığı İzler

-Yaşamış en büyük hükümdarlardandır.

-Son 1000 yıla ismini yazdırmış kişilerdendir.

-Kurduğu imparatorluk en büyük 2. Kara sınırlarına sahiptir.

-En fazla ırkı devam eden kişide Cengiz Han’dır.

-Asya’yı ve Avrupa’yı kısa süreliğine de olsa birleştirmeyi başarmıştır ve ticaret artmıştır.

-Avrupa’nın askeri sistemini değiştirmiştir.

-Gittiği yerler de pusula ve abaküsün kullanımını yaygınlaştırmıştır.

trttürk