Cemil Meriç kimdir? Ne zaman öldü, kaç yaşındaydı? İşte Cemil Meriç'in sözleri ve eserleri

Kaleme aldığı eserleri ve tercümeleriyle Türk edebiyatının temel taşlarından biri olan Cemil Meriç, Hatay hükümetini devirmek iddiasıyla idamla yargılandı. 2 ay cezaevinde kaldıktan sonra beraat etti.

CEMİL MERİÇ'İN HAYAT HİKAYESİ

12 Aralık 1916'da Hatay'ın Reyhanlı ilçesinde dünyaya geldi. Ailesi, Birinci Balkan Savaşı sürerken 1912 yılında Meriç nehri yakınlarındaki Dimetoka'dan Antakya'ya göçtü.

Okumayı 4 yaşında söken, ilk ve orta öğrenimini Arapça, Fransızca, Kur'an ve tecvid eğitimi de aldığı Reyhanlı Rüştiyesi'nde tamamladı. Fransız idaresindeki Antakya'ya giderek Fransız eğitim sistemi uygulayan Antakya Sultanisi'nde okudu. Cemil Meriç, "Benim üniversitem" dediği lisede, Fransız ve Türk hocalardan özel dersler alırken, Ali İlmi Fani'nin kılavuzluğunda divan edebiyatını keşfetti.

'Geç Kalmış Bir Muhasebe' başlıklı ilk yazısısı 1933'te 'Yenigün' isimli yerel gazetede yayımlanan Meriç, Nurullah Ataç ve Reşat Ekrem Koçu'nun da öğretmenlik yaptığı İstanbul'daki Pertevniyal Lisesi'ne 1936'da geçti.

Meriç, bir yazısında bazı hocalarını eleştirdiği için 12. sınıfta liseden ayrılmak zorunda kalırken, aynı yıl Nazım Hikmet ve Kerim Sadi ile tanıştı.

Geçim sıkıntısı nedeniyle 1937'de gittiği İskenderun'un Haymaseki köyünde 9 ay öğretmenlik yapan yazar, daha sonra sınavla girdiği İskenderun Tercüme Bürosu'na reis muavini oldu.

İlk çeviri kitabı, Balzac'ın 'Altın Gözlü Kız' romanı 1943'te yayımlandı. Cemil Meriç, 1938'de çeşitli geçici işlerde çalıştı, 1939'da ise Hatay hükümetini devirmek iddiasıyla tutuklanıp Antakya'ya götürüldü. İdam talebiyle yargılanan Meriç, iki ay sonra beraat etti ve Hatay aynı yıl 29 Haziran'da Türkiye'ye katıldı.

İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi'nin Felsefe Bölümü'ne 1940'ta başlayan yazar, üniversiteden çok kütüphanelere gittiği için bu bölümü bitiremedi.

Cemil Meriç'in yazıları 1941'den itibaren 'İnsan', 'Yücel', 'Gün', 'Ayın Bibliyografyası' dergilerinde yayımlanırken, 1942'de Fevziye Menteşeoğlu ile evlendi ve çiftin oğulları Mahmut Ali ile kızları Ümit dünyaya geldi.

İlk çeviri kitabı Balzac'ın 'Altın Gözlü Kız' romanı 1943'te yayımlanan Cemil Meriç, burslu kabul edildiği İstanbul Üniversitesi Yabancı Diller Yüksekokulu'nun Fransız Filolojisi Bölümü'nden 1944'te mezun oldu.

CEMİL MERİÇ'İN EDEBİYAT KARİYERİ

1944-1974'te Elazığ Lisesi ve İstanbul Işık Lisesi'nde öğretmenlik, İstanbul Üniversitesi'nde ise Fransızca okutmanlığı yaptı.

Gözleri 1954'te zayıflayan ve başarısız göz ameliyatlarının ardından 1955’te görme yetisini tamamen yitiren Meriç, çevresindekilere okuttuğu Fransızca ve İngilizce metinleri sözlü olarak çevirip yardımcılarına yazdırdı, basılmamış olan Fransızca grameri hazırladı, dikte etmek suretiyle makaleler yazmaya devam etti.

Meriç'in Doğu medeniyetlerine olan önyargıları yıkmayı amaçlayan ve dört yıllık bir çalışmanın sonucu olarak ortaya çıkan ilk telif kitabı 'Hint Edebiyatı' 1964'te yayımlandı ve eser daha sonra 'Bir Dünyanın Eşiğinde' başlığıyla iki kez daha basıldı.

Batı düşüncesinin önemli bir yönünü aydınlatmayı amaçlayan Meriç'in 'Saint Simon - İlk Sosyolog İlk Sosyalist' eseri 1967'de okurla buluşturulurken, yazı ve çevirileri 1965-1973'te çeşitli dergilerde yayımlandı.

Cemil Meriç, 'Hisar' dergisinde 'Fildişi Kuleden' başlığıyla denemeler yazdı ve "Bu sayfalarda hayatımın bütünü, yani bütün sevgilerim, bütün kinlerim, bütün tecrübelerim var. Bana öyle geliyor ki, hayat denen mülakata bu kitabı yazmak için geldim; etimin eti, kemiğimin kemiği" dediği 'Bu Ülke' kitabını 1974'te yayımladı.

Aynı yıl, medeniyet kavramını tartıştığı 'Umrandan Uygarlığa' adlı eseri okurla buluşturan, edebiyat ve düşünce tarihi niteliği taşıyan 'Kırk Ambar' eseriyle 1980'de Türkiye Milli Kültür Vakfı Ödülü'ne layık görülen usta kalem, Türkiye Yazarlar Birliği tarafından 1981'de 'Yılın Yazarı' seçildi.

Meriç, aynı yıl basılan yarı derleme, yarı telif 'Bir Facianın Hikayesi' adlı eserde ise yakın tarihi ele aldı ve İletişim Yayınları’nın iki yıl sonra çıkardığı 'Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi'ne makaleler yazdı.

Sağlığında basılan son eserleri 'Işık Doğudan Gelir' ile 'Kültürden İrfana' oldu. Cemil Meriç'in sağlığında basılan son eserleri 'Işık Doğudan Gelir' ile 'Kültürden İrfana' oldu.

CEMİL MERİÇ NE ZAMAN VEFAT ETTİ, MEZARI NEREDE?

1983 yılında beyin kanaması geçiren Cemil Meriç, 13 Haziran 1987 tarihinde 71 yaşında hayatını kaybetti. Usta edebiyatçının cenazesi, Karacaahmet Mezarlığı'na eşinin yanına defnedildi. Eşi Fevziye Hanım ise 1983 yılında yaşamını yitirdi.

CEMİL MERİÇ'İN ESERLERİ

Kendisine has üslubu ve temiz Türkçesiyle dikkati çeken Cemil Meriç'in çeviri ve makaleleri başta 'İnsan', 'Amaç', '19. Asır', 'Gün', 'Yeni İnsan', 'Hisar', 'Hareket', 'Yirminci Asır', 'Türk Edebiyatı', 'Kubbealtı Akademi', 'Köprü' ve 'Gerçek' olmak üzere 40 kadar derginin yanı sıra 'Yeni Devir' ve 'Orta Doğu' gazeteleriyle ansiklopedilerde okuyucuyla buluştu.

Cemil Meriç, 'Umrandan Uygarlığa' kitabıyla 1974'te, 'Kırk Ambar' kitabıyla 1980'de Türkiye Milli Kültür Vakfı Armağanı'nı alırken, Türkiye Yazarlar Birliğinin Üstün Hizmet Ödülünü 1981'de Mehmet Kaplan ve Emin Bilgiç ile paylaştı.

Kayseri Sanatçılar Derneğinden 1982'de inceleme dalında, 1986'da ise fikir dalında ödül kazanan ve Hatay'ın Reyhanlı ilçesindeki evi 2014'te müzeye dönüştürülen mütefekkir, 2015'te de Cumhurbaşkanlığı tarafından verilen Kültür ve Sanat Büyük Ödülü'ne layık görüldü.

Yazarın kütüphanesindeki her biri eşsiz 300 Osmanlıca eser, başta araştırmacılar olmak üzere insanlığın istifadesine sunulmak üzere, kızı Prof. Dr. Ümit Meriç tarafından geçen yıl Cumhurbaşkanlığı Kütüphanesine bağışlandı.

'Jurnal' adlı kitabında kendisini, "Hayatını Türk irfanına adayan, münzevi ve mütecessis bir fikir işçisi" olarak ifade eden Cemil Meriç, başta dil, tarih, edebiyat, felsefe ve sosyoloji olmak üzere sosyal bilimlerin birçok alanında araştırma yaparak, yazılar yazdı.

CEMİL MERİÇ SÖZLERİ

* İnsanlar sevilmek için yaratıldılar. Eşyalar ise kullanılmak için. Dünyadaki kaosun nedeni; eşyaların sevilmeleri ve insanların kullanılmasıdır.

* Kitap bir limandı benim için. Kitaplarda yaşadım. Ve kitaplardaki insanları sokaktakilerden daha çok sevdim.

* İnsanlar kırıcıydı kitaplara kaçtım.

* Ben milyonlarca kalpte değil,
bir kalpte yaşamak istiyorum.

* İnsan mecbur kalmadıkça düşünmemiştir.

* Sonra seni hatırlıyorum.
Birden zindanım aydınlanıyor.
Kuşlar cıvıldıyor içimde. Yaşamak istiyorum...

* Okumak da bir dostluk kurmak.

* Duyguları kapıda bekletiyorum.
İçerde yabancılar var.

* Birçok kitapları, okumuş olmak, hatta okumuş görünmek için okuyoruz. Birçoklarını da çevremizden kaçmak için.

* Sen kimseye benzemeyensin.

* Ve kitaplardaki insanları sokaktakilerden daha çok sevdim.

* Bütün hayatı vermekle geçti; bilgisini, zamanını, kalbini.

* Bizde fikir ormanda uyuyan güzeldir,
kendisini uyandıracak prensi bekliyor

* Çocukken okuduğumuz kitapların yeri başka, cazibeleri büyük, hatıraları aziz.

21/09/2021 18:06
KAYNAK: KARAR