CELİLE HANIM VE EDEBİ MUHİTİ / Ramazan BARDAKÇI

CELİLE HANIM VE EDEBİ MUHİTİ

Son dönemlerde Osman Balcıgil’in kaleme aldığı biyografik roman ile gündeme gelen Nazım Hikmet’in annesi Celile Hanım’ın entelektüel kişiliği ile birçok yazar ve şair ile iletişim halinde bulunuyordu.

Sanata, edebiyata ve müziğe olan ilgili yerli ve yabancı sanatçılar ile birebir iletişim halinde olmasını sağlamıştır. Celile Hanım’ın babası Hasan Enver Paşa, Osmanlı Devleti’ne Polonya’dan gelen ünlü Brozecky ailesine mensuptur. Anne tarafından ise Osmanlı paşası olan Alman kökenli Karl Ludwing’in kızıdır. Hem anne tarafından hem baba tarafından soylu aileye mensup olması sanat çevrelerine rahatlıkla girip çıkmasını sağlamıştır.

Celile Hanım’ın ilk evliliği olan ve Nazım Hikmet’in babası olan Hikmet Bey de Osmanlı Paşası olan Mehmet Nazım Paşa’nın oğluydu. Mehmet Nazım Paşa sanat ve edebiyat düşkünü olan ve dünyadaki edebiyat cereyanlarını takip eden bir paşaydı. Celile Hanım, Mehmet Nazım Paşa’dan hayranlık ve saygıyla bahsederken eşinin ise babasına çekmemesi sebebiyle yakınır.

Celile Hanım’ın kardeşi Münevver Hanım da yazar olan Samih Rifat ile evliydi. Münevver Hanım’ın oğlu da Garip Akımının önde gelen yazar ve şairlerinden Oktay Rıfat Horozcu’nun annesidir. Nazım Hikmet, hapislik yıllarında Celile Hanım’a en çok destek olanlardan biri de Oktay Rıfat olmuştur.

Celile Hanım, Yakup Kadri Karaosmanoğlu’nu şahsen tanımakta yazılarını hayranlıkla takip etmektedir. Yazdığı ilk tiyatro eseri olan Nirvana için tebrik ettiği bir  toplantıda Yakup Kadri’nin yanında Yahya Kemal de vardı. Yahya Kemal’in Peyam Gazetesinde Süleyman Nadi adıyla yazdığı yazıları takip eden Celile Hanım, onun entellektüel kişiliğinden etkilenir. Çünkü eşi Hikmet’te olmayan birçok özellik Yahya Kemal’de vardı.

Celile Hanım, aile dostları Tahsin Nahid(Adalar Şairi)’i zaman zaman ziyaret edip evlerinde kalmaktadır. Yahya Kemal de arkadaşlığı olan Tahsin Nahid sayesinde Celile Hanım’a ilan-ı aşk eder. Bu ilişki kısa zamanda çevresi tarafından duyulması bazı sorunları beraberinde getirir. Nazım Hikmet’in bu aşkı öğrenmesi üzerine hocası olan Yahya Kemal’e “Hocam olarak girdiğin evimize üvey babam olarak girmene izim vermeyeceğim” sözü Yahya Kemal’i ürkütür. Nazım’ın tutuklanması ve takibe uğraması üzerine Yahya Kemal, Celile Hanım’dan uzaklaşır.

Celile Hanım, hapse düşen oğlunu haksız yere hapis yattığını ilan etmek için ileriki dönemlerde yazdığı mektuplara cevap dahi vermemesi Celile Hanım’ı sarsmış ve onu korkaklık ve vefasızlıkla suçlar.

Nazım Hikmet’in arkadaşı olan Vala Nurettin (Vanu) Celile Hanım’ı zaman zaman ziyaret eder. Vala Nurettin, Nazım Hikmet ile aynı görüşü paylaşan önemli dostlarından biri olurken daha sonraları resmi bir göreve atandıktan sonra tartışmaların içinde çok fazla yer almamıştı. Celile Hanım, oğlu ile ilgili haberleri ondan öğrenmeye çalışmıştır.

Halide Edip, Celile Hanım’ın idol olarak gördüğü yazar ve kadınların başında geliyordu. Yazdıklarını beğenerek okur, tiyatro ve romanlarının uyarlamasını izlerdi. Bedia Muvahhit ve Neyyire Neyyir’in oynadığı ve Muhsin Ertuğrul tarafından yönetilen Ateşten Gömlek filmini beğeniyle izlemiştir.

Oğlu Nazım’ın Suat Derviş ile ilişkisinden haberdar olan Celile Hanım oğlunun tercihlerine her zaman saygı duymuştur. Hapiste olduğu dönemde oğlunu ayakta tutabilmek için elinden geleni yapan Celile Hanım, tanıdığı hatrı sayılır kişileri Nazı için seferber etmişti.

Sadece edebiyat değil, müzik, siyaset gibi çevrelerde adını duyuran Celile Hanım, hem Nazım Hikmet’in annesi olması ile hem de Yahya Kemal ile ilişkisi nedeniyle sıkça gündeme gelmektedir.

Ramazan BARDAKÇI