Cavanşir Feyziyev'den Türklüğe Değer Katan Yeni Bir Fundamenta - "Türk Dünyası"

Cavanşir Feyziyev'den Türklüğe Değer Katan Yeni Bir Fundamenta -

"Türk Dünyası"

İlknur Öner

Marmara Üniversitesi, Türk Dili Bilim Dalı Doktora Öğrencisi

Lisans eğitimimi İstanbul Üniversitesi Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları bölümünde tamamladıktan sonra çeşitli kurumlarda yabancılara Türkçe öğretmeni olarak çalışmaya başladım. Bununla birlikte Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Türk Dili bölümünde lisansüstü eğitimime devam ettim. 2023 yılında "Tatar Türkçesinde Zaman-Süre Belirteçleri ve Belirtecimsileri" konulu tezle yüksek lisansımı tamamladım. Halihazırda Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Türk Dili bölümünde doktora eğitimime devam etmekteyim. Çağdaş Türk yazı dilleri, Türk dünyası, dili ve tarihiyle ilgileniyor; bu yönde hem Türkiye'de hem Türkiye dışında yapılan çalışmaları takip ediyorum. Cavanşir Feyziyev'in beş ciltlik "Türk Dünyası" kitabıyla yüksek lisans döneminde kıymetli hocam, aynı zamanda kitabın editörü Doç. Dr. Mehdi Genceli'nin kitabı hediye etmesiyle tanıştım. Öyle ki, eseri incelemeyi ve eserden yüksek lisans tezim dahil Türklük Bilimi araştırmalarında istifade etmeyi sürdürdüm. Cavanşir Feyziyev, gerek kitapların konuları gerek iç ve dış resimlendirmelerinin Türk dünyası çağrışımıyla şimdiki ve gelecek nesillere ansiklopedik bir eser bırakmıştır. Yakın zamanda büyük bir emekle yazıldığı bilinen beş ciltlik eser, yalnızca Azerbaycan sınırları içerisinde değil, bütün Türk coğrafyasını içermesi bakımından bir başucu kaynağı olarak edinilmesi gereken kıymetli bir eserdir. Eserin bu çeşitliliği ile alandaki boşluğu doldurması, kendinden sonraki diğer Türklük çalışmalarının hazırlanmasına örnek teşkil etmesi, Türk dilinin konuşulduğu bölgelerde ders kitabı olarak okutulması umulmaktadır. Hem devlet adamı hem önemli bir yazar olan Dr. Cavanşir Feyziyev ve onun nezdinde eserin hazırlanmasında emeği olan her bir araştırmacıya Türkiye'den içten saygı ve selam ile...

Türk dünyası, yalnızca Türkiye sınırları içerisinde yaşayan kısmı değil, Türkiye sınırları dışında da yaşayan Türk kökenli milletleri içerisine almaktadır. Türk dünyasıyla ilgili bilimsel çalışmalar ise SSCB 'nin dağılmasıyla birlikte 1991 'den sonra Türk Cumhuriyetlerinin bağımsızlıklarını kazanmasıyla başlamıştır. Bilimsel ve sanatsal faaliyetlerin geniş yayılma imkânı bulduğu dönemde asırlardan beri araştırılan Türk dil ve tarihi araştırmaları, rotasını Türk dünyasına çevirmiştir. Türk dünyası ülkelerinde yaşayan öğrenciler yüksek lisans ve doktora tezleri kapsamında Türkiye'ye getirilmiş, Türk lehçelerinin, edebiyatları ve tarihleri alanında öğrenci yetiştirmek amacıyla üniversitelerde Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları bölümleri açılmış, Türk lehçelerinden Türkiye Türkçesi'ne metin ve kitap aktarmaları yapılmıştır.

Bu doğrultuda da çalışmamızda Azerbaycan Türkçesi'nden Türkiye Türkçesi'ne aktarılan, Cavanşir Feyziyev'in "Türk Dünyası” adı altında beş cilt halinde yayınladığı kitaba yer verilmiştir. Kitabın yazarı Cavanşir Feyziyev, 1963 yılında Azerbaycan'ın Şeki şehrinde doğmuştur. Azerbaycan Diller Üniversitesi'ni bitiren ve tarihi, siyasi, toplumsal, uluslararası ilişkiler gibi birçok çalışması ve kitapları bulunan Feyziyev, şu an Azerbaycan'da milletvekilliği görevini sürdürmektedir. İncelediğimiz beş ciltlik "Türk Dünyası” kitabı, İlk olarak 2017 yılında Azerbaycan Türkçesiyle yayımlanmıştır. Eser, 2019 yılında Azerbaycan Türkçesinden Türkiye Türkçesine Azad Ağaoğlu aktarışı, Dr. Mehdi Genceli editörlüğüyle Yeditepe Yayınevi’nden çıkmıştır. Eseri kapsayan beş kitap Azerbaycan'da ve Türkiye'de yayımlanan isimleriyle şu şekildedir:

l. Kitap "Türk Uygarlığının Temel Değerleri”

2.Kitap "Türk Halkları”

3.Kitap "Türk Devletleri Tarihi”

4.Kitap "Türklük Bilimi”

5.Kitap "Türk Dünyasının Tarihi Şahsiyetleri”

Konu itibariyle Türk dünyasının ortak tarihi, değerleri, gelenek ve görenekleri, Türk dünyasına hizmet eden bilim adamlarının ve kurumların çalışmaları, Türklük Bilimi araştırmaları gibi oldukça geniş bilgilere yer verilen eser, Türk dünyasıyla ilgilenen araştırmacılar, öğrenciler ve her kesimden okuyucuya hitap etmektedir. Bu beş ciltlik kitap hakkında önceden yayımlanan "Türk Dünyası El Kitabı”, ”Fundamenta” gibi Türklük üzerine birleştirici kitapların modern ve güncel yansıması demek yanlış olmaz. Bilimsel veri ve bilgilerin arasında verilen harita, fotoğraf gibi ekler görsel olarak da okuyucunun ilgisini canlı tutmuştur. Kitapların giriş kısmı başlık olarak ayrı bir bölümde yer verilmese de İçindekiler kısmından sonra kitabın içeriğiyle ilgili kısa bir yazıyla giriş açığı kapatılmıştır. Ayrıca her kitabın sonunda yer alan bibliyografya, Azerbaycan Türkçesi, Türkiye Türkçesi, Rusça, Avrupa Dilleri başlığı altında da İngilizce verilmiştir. Oldukça geniş perspektifte yazılan eser, kapağındaki Türk devletlerinin ortak bayrağıyla da kalemindeki birleştiriciliği beş cilt kitapla ortaya koymuştur. Emek ve uzun soluklu bir çalışmanın sonucu olduğu görülen eser, Dr. Cavanşir Feyziyev'in Türk dünyasına kazandırdığı önemli ve kayda değer bir başucu kaynağıdır.

Birinci Kitap, "Türk Uygarlığının Temel Değerleri” başlığını taşımaktadır. Türk etnonimi, sanat anlayışı, Türklerin siyasi tarihinin gelişimi ve temel değerleri, gelenek ve görenekleri, yaşam tarzları gibi temel konular işlenmiştir. Kitap içerisindeki harita, çizim ve fotoğraflarla adeta görsel bilgi şöleni sunulmuştur. Bu yönüyle eser, ele aldığı konuların sistematik ve okuyucuyu sürükler nitelikte olduğu da göz önüne alınarak Türk Uygarlığına Giriş kitabı mahiyetindedir.

İkinci Kitap, "Türk Halkları", dört bölümden oluşmuştur; I. Bölüm "Eski Türk Kavimleri ve Boyları", II. Bölüm "Çağdaş Türk Kavimleri ve Boyları", III. Bölüm "Türk Diasporası", IV. Bölüm "Ortak Türk Kurumları"dır. Kitapta, Eski Türk kavimlerinden çağdaş Türk kavim ve boylarına kadar haritayla coğrafi hudutları, tarihleriyle kullandıkları dilleri, Avrupa'daki Türk diasporası ve faaliyetleri, Türklüğe hizmet eden kurumların (TÜRKSOY, TDAV, UTA, TDBB 'nin de içinde bulunduğu 12 kurum) faaliyet ve Türk birliğine dair katkıları, fotoğraflarla desteklenerek kitapta yerini almıştır.

Üçüncü Kitap, "Türk Devletleri Tarihi" başlığında üç bölümden oluşmuştur; I. Bölüm "Tarihteki Türk Devletleri ve İmparatorlukları", II. Bölüm "Bağımsız Türk Cımhuriyetleri", III. Bölüm "Özerk Türk Cumhuriyetleri ve Bölgeleri"dir. Eserde, tarihsel süreç içerisinde Türk devletlerinin, bağımsız ve özerk Türk cumhuriyetlerinin tarihi, coğrafi konumları, ekonomik ve etnografik durumları, iklim ve doğal kaynakları gibi konular genişçe ele alınmış, tüm bunlarla birlikte siyasi, fiziki ve idari haritalarla da renklendirilmiştir.

Dördüncü Kitap "Türklük Bilimi" başlığını taşımaktadır. Sırasıyla "Türkçülük, Türklük Bilimi ve Türkçüler", "Türkler Hakkında Ne Dediler?", "Türk Dünyasının Gelişim Ufku: Biiyiik Birliğin Temelleri ve Olanakları” olmak üzere üç bölümden oluşmuştur. Türkçülük ideolojisine, yerli ve yabancı Türklük bilimcilerin Türklük bilimine olan katkılarına, Türk kimliğine dair bilim adamlarının görüşlerine, ortak Türk birliği için bilimsel ve ekonomik potansiyele değinilmiştir. Kitabın başının Türk devletlerinin ortak bayrağı, sonunun ise ortak birliğe dair yazıyla bitirilmesi içerik bakımından da oldukça manidardır.

Beşinci Kitap, "Türk Dünyasının Tarihi Şahsiyetleri" başlığından oluşmaktadır. Geçmişten günümüze dek Türk dünyasının önemli şahsiyetleri, kültür, edebiyat, bilim, siyaset vb. alanlardaki çalışmaları, Türk dünyası için önemlerine dair bilgiler verilmiştir. Ayrıca şahsiyetlerin -varsa- seferleri haritalandırılmış, çalışmaları ve kendi fotoğraf, heykelleri bilgiler arasında resimlendirilmiştir.