Batum anlaşması

Osmanlı Devleti tarafından Adalet Bakanı Halil Bey ve Kafkas Cephesi Ordusu Başkomutanı Vehib Mehmet Paşa, Ermenistan Cumhuriyeti adına müsyo Alexander Khatisov, müsyo Ruben Kachaznuni ve müsyo Mikhail Papajanyan,devletleri tarafından görev alarak, bir yandan Osmanlı hükümeti, diğer yandan bağımsızlığını ilan eden Ermenistan Cumhuriyeti, aşağıdaki maddelere dayanarak siyasi, hukuki, ekonomik ve bilimsel alanlarda işbirliği yapmayı kabul etmişlerdir:

                                                              Madde 1
Osmanlı Devleti ve Ermenistan Cumhuriyeti kalıcı barış ve işbirliği için koşullar yaratacaktır.
                                                              Madde 2
 Aşağıdaki yönler Osmanlı Devleti ile Azerbaycan, Gürcistan ve Ermenistan arasındaki sınır çizgilerini tanımlar: Sınır, Şoluk Nehri'nin Bahri-Siyah noktasından başlar, 1877'de Rusya-Türkiye sınırı boyunca devam eder, Şavnabud Dağı'nın eteklerinde birleşir ve zirve hattı boyunca Halhama ve Mepiskaro dağına geçer. Oradan güneye döner ve Pirsagad Dağı zirvesinden ve Abasduman'ın iki kilometre güneyinden kuzeydoğu yönüne dönerken Kahrol Dağının zirvesine birleşir. Buradan kuzeydoğu ve güneydoğuya on beş kilometre ve güneydoğu tarafına giderek Gurkel mevkileri birleşir. İskuri'nin iki kilometre güneyinde, Kür Nehri boyunca Gayabağı, Ortatav, Garagaya zirveleri hattından keçerek, Molita manastırının güneyinden Kayabagy, Ortatav ve Garagaya zirvelerinden ve Molita manastırının güneyinden Tapishorska gölüne dahil oluyor ve gölün 1.5 km uzaklıkta yerleşen Molita manastırının güneyinden geçen hat gölün bir kısmını Osmanlı topraklarına dahil ederek Tavkoteli Dağını kapsıyor. Bu hat güneye iner, Şavnabud, Garaguzu, Samar dağlarının zirvelerinden doğuya döner, Devegıran sıradağlarını geçerek Ağrıgar, Başkıran, Nurrahman dağlarını kaplar ve daha sonra güneye kıvrılır ve Nurrahman dağından sonra güneye devam eder ve hep zirvelerden geçerek, Ağbulak mevkisinin 5 kilometre batısındaki Aleksandropol-Tiflis demir yoluna birleşir, buradan zirveler hattı ile Hanvalı mevkilerine dahil oluyor, oradan bir hat ile Alagöz Dağının en yüksek noktasına kadar gidiyor, bu noktadan bir hat ile Eçmiedzinin 7 kilometre batısındaki malum bir noktada Eçmiedzin-Sardarabad yolunu geçerek bu yolu 7 kilometre kadar kendisinde birleştirir, buradaki demiryolu hattından tahminen 6 kilometre ve Başkıran kasabasının güneybatısından 16 kilometre mesafede Aleksandropol-Culfa demiryolu boyunca Başkırandan geçmek şartıyla oradan güneydoğuya dönecek, Aşağı Karabağlar deresinden ve Şagablu, Garagaş, Aşağı Çanakçı mahallelerinin 1 kilometre batısından dönerek, Elpiçayı içine almakla Arpa kasabasına kadar devam ederek ve bu son yerden başlayarak Arpaçayla birleşip Kayalı mevkilerine geliyor ve Kayd nehri boyunca Agdaban Dağı zirvesine dahil olmakla Garadurna, Aragin, Karanlık dağları zirvelerini geçiyor. Gösterilen bu hatlar tarafların belirlediği komisyon tarafından 181 belirlenerek devlet sınırları gibi kabul edilecek. 
                                                           3. Madde
Ermenistan Cumhuriyeti ile Azerbaycan Cumhuriyeti arasında sınır hatlarının çizilmesi sırasında imzalanan anlaşma da Osmanlı hükümetine sunulacak.
                                                          Madde 4
 Osmanlı devletinin iç düzeni ve güvenliği için Ermenistan Cumhuriyeti, topraklarından Osmanlı devleti topraklarına kadar silahlı grupların bulunmamasını garanti eder.
                                                          Madde 5
 Ermenistan Cumhuriyeti, topraklarında herhangi bir yasadışı silahlı grup oluşumuna izin vermeyecek ve bu topraklardan komşu devletlerin topraklarına yasadışı silahların transferini engelleyecektir.
                                                          Madde 6
 Ermenistan Cumhuriyeti topraklarında yaşayan Müslüman nüfusun din ve geleneklerine saygı duyulacaktır. Müslümanlar diğer milletlerle aynı haklara sahip olacak, kendi dillerini konuşacak ve eğitim görecek.
                                                          Madde 7
Osmanlı Devleti ile Ermenistan Cumhuriyeti arasında imzalanan bu Anlaşma, ana anlaşma olarak kabul edilecek ve ekonomik, siyasi ve kültürel ilişkilerin geliştirilmesi için ek anlaşmalar eklenecektir. Anlaşma 30 Haziran 1919'a kadar yürürlükte kalacak. Taraflardan herhangi biri bu sözleşmeyi önceden feshetmek isterse, 6 ay önceden yazılı bildirimde bulunmalıdır.
                                                         Madde 8
Taraflar, mevcut ulaşım araçlarını birlikte kullanmayı ve bu araçların güvenliğini sağlamayı taahhüt ederler.
                                                          Madde 9
Ermenistan Cumhuriyeti posta ve telgraf sistemlerini Osmanlı hükümetinin posta ve telgraf sistemlerine bağlamak için ek görüşmeler yapılacak.
                                                          Madde 10
Taraflardan birinin vatandaşı çatışma sırasında başka bir devletin topraklarına taşınırsa, taşınmasına ve zararına tazminat talebinde bulunmak için kaldığı ülkenin haklarını ve kanunlarını kullanabilecektir. Hiç kimse bu haklardan mahrum kalmayacak.
                                                          Madde 11
Bu anlaşmayı imzaladıktan sonra Ermenistan Cumhuriyeti Hükümeti Bakü'den ayrılacak ve orada konuşlanmış tüm silahlı kuvvetlerini geri çekecek. Ermeni silahlı kuvvetleri şehri terk ettiğinde Bakü'de paniğe sebebiyet vermemeyi taahhüt ediyorlar.
                                                         Madde 12
Osmanlı devleti, müttefikleriyle birlikte Brest-Litovsk'ta Rusya ile bir barış antlaşması üzerinde anlaştı ve taraflar bu antlaşmanın hükümlerini uygulayacak.
                                                          Madde 13
Bu Antlaşma ile sınırlanan Devletler, sınırları dışında silahlı kuvvetleri varsa, diğer Devletlerin topraklarından silahlı kuvvetlerini derhal çekeceklerdir.
                                                       Madde 14
Bu Sözleşme imzalandıktan sonra bir ay içinde (veya daha kısa bir süre içinde) onaylanacak ve kararlar karşılıklı bölüşülecektir. Bu Anlaşmanın onaylanmasından sonra taraflar, anlaşmanın uygulanmasına başlayacaklardır. Bu Anlaşmayı imzalayarak, tarafların yetkili temsilcileri barışçıl ve dostane ilişkiler uygulamaya başlayacaklardır. Anlaşma, 4 Haziran 1918'de Batum'da iki nüsha olarak düzenlenmiştir. [Kaynak -63a]