Batı Azerbaycan'ın yer adları

Ermeniler, yabancı patronlarının yardımıyla Güney Kafkasya'ya - Batı Azerbaycan topraklarına - yerleşmeye başladıktan sonra, tarihsel olarak Azerbaycanlılara ait olan yer adlarını - yer adlarını kademeli olarak değiştirdiler.

Çarlık Rusyası, Ermenilere bu rüyayı gerçekleştirmede büyük destek sağladı.

1828 yazında Çarlık Rusyası, işgal altındaki Erivan Hanlığı topraklarında sözde "Ermeni vilayeti"ni kurdu. Erivan şehrinin adı Erivan olarak değiştirildi.

Batı Azerbaycan'daki yer adlarını değiştirmek, önce Çarlık Rusyası'nın, ardından Taşnak Ermenistanı'nın (1918-1920), ardından Sovyetler Birliği'nin (1920-1991) ve son olarak Ermenistan Cumhuriyeti'nin (1992) resmi devlet politikasının ayrılmaz bir parçasıydı.

Çarlık Rusyası himayesinde İran ve Türkiye'den göç eden Ermeniler, Batı Azerbaycan'ın en iyi topraklarına yerleştirildi.

Yeni vatanlarına yerleşen Ermeniler, kısa sürede "Denizden Denize Büyük Ermenistan" yaratmayı hayal ettiler. 1890 yılında Tiflis'te "Taşnaktsutyun" örgütünün kurulmasıyla Ermeni milliyetçileri, Güney Kafkasya'daki Azerbaycan halkına karşı kitlesel katliamlara başladılar. Bu kanlı olaylar uzun yıllar devam etti.

Sonunda 1918'de Ermeniler, tarihi Batı Azerbaycan topraklarında Ermenistan Cumhuriyeti adlı bir devlet kurmayı başardılar. Bundan sonra, Türk kökenli yer adlarının Ermenileştirilmesi kampanyası hız kazandı. Aralık 1919'da Ermeni hükümetinin kararıyla, İçişleri Bakanlığı'na bağlı olarak köy, şehir, nehir ve dağ adlarını değiştirmek için özel bir komisyon kuruldu.
1920'de Ermenistan'da Sovyet iktidarının kurulmasından sonra - yani SSCB döneminde - Batı Azerbaycan'da Türk kökenli yer adlarının Ermenileştirilmesi süreci devam etti.
Sonuç olarak yüzlerce şehir, ilçe, köy, dağ, nehir, göl, dağ eteği ve diğer coğrafi nesnelerin adlarındaki Azerbaycan sözcükleri silindi ve Ermenileştirildi.

1935'e kadar Ermenistan'daki yaklaşık 200 yerleşim yeri (oikonimin) yeniden adlandırıldı. 1935'ten beri yerleşim yerlerinin yeniden adlandırılması Ermenistan SSC Yüksek Sovyeti Başkanlığı'nın kararnameleri temelinde gerçekleştiriliyor. Sovyet döneminde, Ermenistan SSC Yüksek Sovyeti Başkanlığı'nın kararnameleri doğrultusunda 1935, 1938, 1939, 1940, 1946, 1947, 1948, 1949, 1950, 1957, 1962, 1968, 1969, 1977, 1978 ve 1980 yıllarında kadro değişikliği tedbirleri uygulandı.
Azerbaycan Türklerinin tarihi ve etnik topraklarındaki izlerini silmeyi amaçlayan baskıcı tedbirler şu şekilde uygulanmıştır:
1. Öncelikle Türklerin etnik kökenleri ve tarihi geçmişleriyle ilgili yerleşim yerlerinin adlarının (etnonimlerinin) değiştirilmesine özel önem verildi. Örneğin, Aşağı Türkmenli – “Lusagyuğ”, Gorçulu – “Mrgaşad”, Sardarabad – “Hoktember”, Bayandur – “Vagadur”, Şirvançig – “Lemakert” vb.
2. Birçok yerleşim yerinin adı tam olarak Ermeniceye çevrilmiştir. Örneğin, Armudlu – “Tandzut”, Dashgala – “Karaberd”, Darekand – “Dzoragyug”, Darechicek – “Tsakhkadzor”, Gol – “Lichk”, Gullubulag – “Vardakhpuyr” vb.
3. Bazı yerleşim yerlerinin isimleri "uluslararasılaştırma" ve Masirizasyon bahanesiyle değiştirildi. Örneğin, Ashagi Nejili - "Sayat-Nova", Chanakhchi - "Sovetakert" vb.
4. Bazı yerleşim yerlerinin adları benzer, ancak Ermenileştirilmiş bir adla değiştirildi, küçük değişikliklerle. Örneğin, Darabbas - "Darbas", Dalilar - "Dalar", Alayaz - "Aragats", Aravus - "Arevis", Gabud - "Kapuyt", Chirpilı - "Jrapi", vb.

Ermenileştirilmiş yer adlarının amacı şunlardır:

1. Ulusal kimliğin silinmesi - Tarih boyunca yaşanılan topraklarda Azerbaycan Türklerinin izlerini ortadan kaldırmak amaçlanmıştır.
2. Tarihi gerçeklerin çarpıtılması - Azerbaycan'ın antik ve ortaçağ izlerinin Ermeni tarih yazımına uyarlanması
3. Jeopolitik iddiaların gerekçelendirilmesi - Yer adlarının Ermenileştirilmesiyle, bu toprakların "aslen Ermenilere ait olduğu" algısı yaratılıyor.
1987-1991 yıllarında Ermenistan topraklarında Azerbaycanlı nüfusa karşı son etnik temizlik politikası uygulandı. Azerbaycanlıların Ermenistan'dan sürgün süreci, 8 Ağustos 1991'de Megri bölgesinin Nuvedi köyünde yaşayan 357 aileden oluşan 1.753 kişinin sınır dışı edilmesiyle tamamlandı. Böylece "Türksüz Ermenistan" fikri gerçekleşmiş oldu. Bu olay sonucunda Ermenistan'ın 24 bölgesinden, 13 şehrinden, 12 yerleşim yerinden ve 259 köyünden yaklaşık 300 bin Azerbaycanlı (49.928 aile) tarihi ata yurtlarından kovuldu ve 216 Azerbaycanlı vahşice katledildi.

Batı Azerbaycan toplumunun bilgilerine göre, yakın zamana kadar bugünkü Ermenistan'da Türk kökenli 717 idari-bölgesel birimin adı değiştirildi. Bu yerleşim yerlerinin adları, "Ermenistan Cumhuriyeti topraklarında Azerbaycanlılara ait olup isimleri bugüne kadar değiştirilen idari-bölgesel birimlerin listesi"nde yer almaktadır.

Örneğin, Allahverdi ilçesinin adı "Tumanyan", Hamamlı - "Spitak", Zangibasar - "Masis", Chambarak - "Krasnoselo", Agbaba - "Amasiya", Düzkend - "Akhuryan", Kervansaray - "Icevan", Şemşaddin - "Tauş", Aştarak - "Aştarak", Ellar - "Kotayk", Başarkeçar - "Vardenis", Kavar - "Kamo", Gamarlı - "Artaşat", Vedi - "Ararat", Keşişkend - "Yegegnadzor" vb. olarak değiştirildi.

7 Kasım 1995'te Ermenistan Cumhuriyeti'nin idari-bölgesel bölünmesi hakkında yeni bir yasa kabul edildi. Ermenistan'ın yeni idari-bölgesel bölünmesine göre, o zamana kadar var olan ilçelere bölünme ortadan kaldırıldı ve bunun yerine 11 vilayet (marz) oluşturuldu: Şirak, Lori, Tavuş, Aragatson, Kotayk, Geğarkunik, Armavir, Ararat, Vayotsdzor, Syunik, Erivan.

İsimleri artık Ermenileştirilmiş bölgeler bu vilayetlere dahildir.

Ermeniler yer adlarının (yer adlarının) yanı sıra hidronimlerin (nehirler, göller, kaynaklar vb.) ve oronimlerin (dağlar, vadiler, geçitler, ovalar vb.) adlarını değiştirme sürecini de gerçekleştirmişlerdir.
Örneğin, Göyçe Gölü'nün adı "Sevan", Zengi Nehri'nin adı "Hrazdan" ve Alagöz Dağı'nın adı "Aragats" olarak değiştirildi.

Batı Azerbaycan yer adlarının Ermenileştirilmesi, uzun vadeli, amaçlı ve sistematik bir asimilasyon politikasının parçasıdır. Bu konu sadece geçmişle ilgili değil, aynı zamanda gelecek için de ciddi sonuçları var. Bu nedenle, bu tarih Azerbaycan gençliğine öğretilmeli, bu konu uluslararası toplumda her zaman gündemde tutulmalı ve tarihi haritalar, belgeler ve fotoğraflar aracılığıyla kanıtlar yayılmalıdır.

A. Zeynalov
Makale, Azerbaycan Cumhuriyeti Sivil Toplum Örgütlerine Devlet Destek Ajansı'nın yardımıyla "Fikri Mülkiyet Sahiplerine Destek" PU tarafından yürütülen "Ermeni İntihalinin İzleri: Fikri Mülkiyet Terörü" projesi kapsamında hazırlanmıştır.

Kaynak: https://www.turkustan.az/news/authors/117340