Azerbaycan'ın Zaferi Getiren Muzaffer Ordusu

Afgan Valiyev
Sosyal Araştırma Merkezi Sektör Direktörü
[email protected]


Azerbaycan'da devletin ve egemenliğin yeniden tesisinde ordu inşasının rolü ve önemi

Azerbaycan ordusu , 27 Eylül 2020'de başlayan 44 günlük Vatanseverlik Savaşı'nda Ermeni ordusunu yenerek Karabağ'ın büyük bir kısmını Ermeni işgalinden kurtardı . 
19 Eylül 2023'te Ermeni silahlı kuvvetleri, Azerbaycan'ın ​​​​​Azbaşarıyla tarihi Bu.temizlendiayrılıkçılığındanErmenitopraklarıKarabağtümveAğdara,Askeran,Hocalı,Hankendsonucundaoperasyonaskeribirbaşarılısürensaat23.gerçekleştirdioperasyonumücadeleterörlebiryerelKarabağ'da2020'deEylül19,ordusuAzerbaycaniçinkoymakkarşısaldırılaravesabotaj gerçekleştirdi saldırısı terör ve sabotaj askeri çaplı büyük dizi bir bölgesinde Karabağ​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​Azerbaycan'ın toprak bütünlüğü ve egemenliği tam olarak sağlanmıştır . 
Cumhurbaşkanı İlham Aliyev'in 28 Aralık 2024 tarihli Kararnamesi ile 2025 yılının ülkemizde " Anayasa ve Egemenlik Yılı " ilan edilmesi , Azerbaycan'ın devlet ve bağımsızlık tarihinin incelenmesi ve yaygınlaştırılmasında önemli bir rol oynamaktadır . 
Bugün dünyanın en güçlü ve modern orduları arasında yer alan Azerbaycan ordusu , kadim ve derin bir tarihi geçmişe sahiptir . 
Azerbaycan halkının ordu inşası alanındaki tecrübesi Safeviler , hanlıklar ve Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti dönemine dayanmaktadır .​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​

28 Mayıs 1918'de kabul edilen Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti (ADR) Bağımsızlık Bildirgesi, Azerbaycan'ın yabancı müdahalelere karşı kendini savunmak ve iç düşman güçlerini etkisiz hale getirmek için düzenli bir orduya sahip olması ve kendi silahlı kuvvetlerini oluşturması gerektiğini belirtmiştir. ADR hükümetinin öncelikli görevlerinden biri, ülkenin güvenliğini garanti altına alacak bir ordu kurmak ve oluşturmaktı. Çünkü bağımsız bir ordusu olmayan bir devletin ulusal devlet yapısı, her zaman yabancı tehdidi altında yaşamaya mahkûmdur. Bu zorunlulukla bağlantılı olarak, General Hüsrev Bey Sultanov, 28 Mayıs 1918'de kurulan ilk kabinede Azerbaycan hükümetinin Savunma Bakanı olarak atandı. ADR'nin ordu inşasına ilişkin eylem planı uyarınca, ordunun en önemli yapısal birimleri ve unsurları 1 Kasım 1919'a kadar oluşturulup tamamlanacaktı. ADR'nin kuruluşunun ilk aşamalarında, askeri kuvvetleri 600 kişilik gönüllü müfrezelerden oluşuyordu. Hükümet 19 Haziran 1918'de sıkıyönetim ilan etti. 
26 Haziran 1918'de Azerbaycan Halk Cumhuriyeti'nin ilk organize askeri birliğini - ayrı bir kolordu - kurma kararı aldı. Bu karar, Doğu Müslüman dünyasında kendi ordusunu kuracak ilk demokratik hükümetin hukuki temelini oluşturdu. Ardından askerlik hizmetine - orduya askerlik hizmetine - ilişkin bir kararname imzalandı. Kısa sürede Azerbaycan'da ulusal bir ordunun kurulmasında önemli sonuçlar elde edildi.

Birinci Dünya Savaşı sırasında büyük güçlerin dünyayı bölme mücadelesinin kesin bir aşamaya girdiği ve ülkenin yeni bir işgal tehdidiyle karşı karşıya olduğu, çok karmaşık bir iç ve uluslararası tarihsel ortamda faaliyet gösteren Azerbaycan hükümeti, faaliyetlerinin önemli bir bölümünü devlet bağımsızlığını korumaya ve ordu kurmaya yoğunlaştırdı.
·26 Haziran 1918'de Azerbaycan Ordusunun Kuruluşuna Dair Kanun kabul edildi;
·11 Ağustos 1918'de genel seferberlik ilan edildi ve 1894-1899 doğumlu Azerbaycan vatandaşları askere çağrıldı;
·1 Eylül 1918'de Harbiye Nezareti'nin kurulmasına karar verildi. Aynı yılın 25 Aralık'ında General Samadaga Mehmandarov Harbiye Nazırı, General Aliağa Şıhlinski Harbiye Nazırı Yardımcısı ve General Süleyman Sulkeviç Genelkurmay Başkanı olarak atandı;
·Nizami, ordu kurmak için bütçeden 400 milyon manat ayırdı;
·Halkın fedakarlıklarıyla Ocak 1920'de ordu kurma çalışmaları tamamlandı ve Azerbaycan, 30.000 piyade ve 10.000 süvariden oluşan 40.000 kişilik düzenli orduya kavuştu.
Azerbaycan Halk Cumhuriyeti Bakanlar Kurulu'nun 26 Haziran 1918 tarihli kararıyla, Çarlık Rusyası döneminde "Vahşi Tümen" ("Дикая дивизия") olarak adlandırılan eski Tatar süvari alayının askerlerinden oluşan ve General Aliağa Şıhlinski komutasındaki Müslüman Kolordusu temelinde, 5.000 kişilik ilk ordu birliği olan "Ayrı Azerbaycan Kolordusu" oluşturuldu. 11 Temmuz'da hükümet kararnamesiyle askeri seferberlik ilan edildi. 1894-1899 doğumlu Azerbaycan Cumhuriyeti'nin tüm Müslüman vatandaşları orduda askerlik hizmetine çağrıldı. Azerbaycan Halk Cumhuriyeti hükümetinin Gence'ye gelişi sırasında, 600 kişilik gönüllü bir birlik mevcuttu. Ordu inşası alanında yapılan çalışmalar sonucunda, 23 ayda 30.000 piyade ve 10.000 süvariden oluşan 40.000 kişilik düzenli bir ordu kuruldu. Ordunun kuruluşunun ilk dönemlerinde silah ve mühimmat sıkıntısı yaşanıyordu. Ermeniler de dahil olmak üzere yerel ve çevre halkı huzursuz eden Çarlık ordusunun askeri karargâhı Şemkir bölgesinde bulunuyordu. Kafkas Cephesi'nden dönen Çarlık ordusunun keyfiliğini önlemek amacıyla Süleyman Bey Efendiyev komutasındaki Azerbaycan birlikleri, Şemkir'deki Çarlık garnizonuna saldırarak onları bozguna uğrattı ve silah ve mühimmat depolarını ele geçirdi (1).

Azerbaycan hükümeti ile Osmanlı İmparatorluğu arasında 4 Haziran 1918'de imzalanan anlaşmaya göre, Kafkas İslam Ordusu adı altında Azerbaycan'a bir askeri güç gönderildi. Bu ordunun hedefleri arasında Azerbaycan ordusunun kurulmasına yardımcı olmak da vardı. Bu amaçla, Azerbaycan hükümeti ve Kafkas İslam Ordusu subaylarının girişimiyle, Bakü'nün işgal edildiği 1918 yılında Gence'de Zabit-Vekili adlı bir askeri okul açıldı ve burada Azerbaycan ordusuna subay yetiştirmek üzere 250 kişi eğitildi. Okulun başkanlığını Kafkas İslam Ordusu subaylarından Atıf Bey yürütüyordu (2). Kafkas İslam Ordusu ve Azerbaycan ordusu birliklerinin başlattığı başarılı taarruz harekâtlarıyla, Bakü de dahil olmak üzere Azerbaycan'ın birçok bölgesi düşman kuvvetlerinden kurtarıldı. Kafkas İslam Ordusu ve Azerbaycan ordusu birliklerinin 15 Eylül 1918'de Bakü'ye girmesinin ardından Bakü, Kafkas İslam Ordusu'nun başkenti ilan edildi ve Kafkas İslam Ordusu hükümeti geçici başkent Gence'den Bakü'ye taşındı.
28 Şubat 1919 günü saat 13:20'de Harbiye Nezareti ve onun yapısal ve maaş bütçesi görüşüldü. Proje, Meclis'teki Harbiye Komisyonu üyesi Gara Bey Garabeyov tarafından sunuldu ve ardından Harbiye Bakanı Samad Bey Mehmandarov bir konuşma yaparak ordu inşası alanında yapılan çalışmalar hakkında bilgi verdi. Azerbaycan ordusunun askeri üniformalarında kullanılan kumaşlar Şuşa'daki bir fabrikada işleniyordu. Azerbaycan ordusunun ilk resmi zaferi Muğan ve Lenkeran'ın kurtarılmasıydı (3). Eylül 1919'da Azerbaycan ordusunun Çar Albay Alekseyev'in 500 süvari müfrezesi ve altı bataryasına karşı başlattığı askeri harekât, General Habib Bey Selimov'un komutasındaydı. 19 Eylül 1919'da Mehmandarov ve Hamid Gaydabaşı'nın imzaladığı 420 sayılı emir temelinde uygulanan askeri plan zaferle sonuçlandı ve Muğan ile Lenkeran kurtarıldı (4). Zengezur ve Askeran geçitleri, Ermeni Dro komutasındaki Ermeni birlikleri tarafından saldırıya uğradı. Azerbaycan Harbiye Nezareti, 1919'da Cevad Paşa Şihli komutasındaki ordu birliklerini Askeran-Zengezur bölgesine gönderdi ve Azerbaycan ordusu 3 Nisan 1919'da bir saldırı başlatarak, 12-13 gün içinde bölgeyi Ermenilerden kurtardı. Şuşa ve Hankendi de düşman kuvvetlerinden temizlendi. Bu zaferin ardından Azerbaycan ordusu, 22 Mart 1920'de Bakü'de bir askeri geçit töreni düzenledi (5).

27 Nisan 1920 günü saat 00:05 civarında, "III. Enternasyonal" komutasındaki 70.000 kişilik XI. Kızıl Ordu, 3 zırhlı tren ve 300 kişilik piyade çıkarma kuvvetiyle Samur Nehri üzerindeki köprüyü geçti ve Anastas Mikoyan ile Gazanfar Musabeyov'un büyük bir orduyla Bolşevik süngüleriyle Azerbaycan'da bir konsey hükümeti kurmaya geliyorlardı. Zırhlı tren Yalam'a doğru yola çıktı. Azerbaycan Ordusu'nun Guba Alayı subaylarından Ağaali Babazade komutasında, çok sayıda hafif top ve makineli tüfekle donatılmış iki bölük, 300 kişilik bir süvari bölüğü ve küçük bir jandarma müfrezesi teslim olmayı reddederek istasyon yakınlarında Bolşeviklerle çatışmaya başladı. Azerbaycan topçu ve makineli tüfek mevzileri, zırhlı trenlerden atılan yüksek patlayıcılı mermilerle imha edildi. Trenlerin şarapnel mermileri ve makineli tüfek ateşiyle desteklediği Rus çıkarma kuvvetleri saldırıya geçti. Yalama garnizonu iki saat dayandı. 300 savaşçı son nefeslerine kadar istasyonu savundu. Hayatta kalanlar geri çekilip partizan müfrezelerine katıldı (6) . Bolşevikler savaşta ciddi kayıplar verdi. 11. Kızıl Ordu'nun ünlü komutanlarından, 28. Tümen gazisi Nemykin de bu savaşta hayatını kaybetti. Azerbaycan'ın 28 Nisan 1920'de Sovyet Rusya tarafından işgal edilmesinin ardından, Azerbaycan Savaş Bakanlığı resmen lağvedildi ve bu görev Halk Savaş Komiserliği'ne devredildi (7).
Anti-Sovyet ayaklanmaların başlatıcıları , Bolşevik işgalini ve yeni kurulan Sovyet hükümetini kabul etmeyen Gence'deki milli ordu güçleriydi . Sovyet yönetiminin ilk ayında Kızıl Ordu birliklerine karşı silahlı eylemlere başladılar. 1.800 kişilik Gence garnizonu, 28-29 Mayıs gecesi ayaklandı. Ayaklanma Bolşevik ordusuna binlerce kayıp verdi. İsyancılar arasında tanınmış halk ve siyaset simaları vardı: Tümgeneral Muhammed Mirza Kaçar, Tümgeneral Cevad Bey Şıhlinski ve Albay Cihangir Bey Kazımbeyov öldürüldü. Tutuklanan ünlü generaller Aliağa Şıhlinski ve Samed Bey Mehmandarov, daha sonra Neriman Nerimanov'un ısrarı üzerine serbest bırakılsalar da, genel olarak onlara karşı çıkan isyancılar tutuklanıp 11. Ordu karargahına getirildi ve sorgusuz sualsiz kurşuna dizildi. Azerbaycan ordusunun 21 generalinden 15'i Bolşevikler tarafından kurşuna dizildi . Gence ayaklanmasının ardından ve yaşanan katliamların zemininde, Ulusal Ordu'nun Berda birliğinde bulunan bazı asker ve isyancılar gizlice silahlarını bırakıp yurt içine veya yurt dışına gittiler; ancak 4 subay ve 28 asker kanlarının son damlasına kadar savaşmaya yemin etti. Gence ayaklanmasını acımasızca bastıran Bolşevik ordusu, ana kuvvetlerini Karabağ cephesine yönlendirmişti. 9 Haziran'da Levandovski, geniş çaplı bir harekât başlatma emrini imzaladı. Steiger'in 32. tümeni, zırhlı araç müfrezesi, Müslüman işçi müfrezesi, Velikanov'un 20. tümeninin 1. tugayı, Vodopyanov'un 2. süvari kolordusu ve Lunkeviç'in hava müfrezesine Yevlah ve Berda'dan saldırıp Tatar-Lambaran hattını ele geçirme emri verildi. Krivonos'un 94. Tüfek Tugayı, Gence-Şamhor yolunu kesti. Goran karakolu üzerindeki kontrol güçlendirildi. Goran tarafında Dro ve Njdeh'den Taşnak birlikleri bulunuyordu. Böylece isyancıların Ağdam ve Şuşa'dan kovulup Araz'a doğru itilerek yok edilmesi planlanıyordu.
Harekât 10 Haziran sabahı saat 6'da başladı. Belirleyici rolü güçlü Sovyet topçuları ve özellikle Lunkeviç'in hava müfrezesinin bombalanması oynadı. Azerbaycan Şeki ve Tatar alaylarının kalıntıları, Yüzbaşı Abdullah Bey Yansupov'un dağ bataryası, Ağdam'a doğru çekildi. Çatışmaların 3. günü, 12 Haziran akşamı, Bolşevikler Ağdam'a girdi. Şehrin hayatta kalan savunucuları, İran sınırındaki Cebrail ilçesine sıkıştırıldı. Milli Ordu, birliklerin direnişinin zayıfladığını biliyordu. Buna rağmen, ciddi bir direnişle karşılaşan Bolşevik birliklerinin Şuşa'ya ulaşması 3 gün daha sürdü. XI. Ordu birlikleri 14 Haziran'da Hankendi'ni ele geçirdi ve 15'inde Şuşa'ya girdi. Karabağ'da daha şiddetli ikinci baskı, toplu tutuklama ve cinayet dalgası başladı. Karabağ müfrezesi , 15-16 Haziran 1920'de Berde, Şuşa, Ağdam ve Karagin'de iki haftadan uzun süren çatışmalarda personelinin yüzde 80'ini kaybetti. Hayatta kalanlar, Araz Nehri kıyısında son kez toplandılar. Anavatan burada sona erdi. "32'ler Destanı" da sona erdi. Silahlarını alıp Araz Nehri'ni geçtiler, İran'dan Türkiye'ye yöneldiler ve orada Mustafa Kemal Paşa'nın ordusuna katılarak Türk Kurtuluş Savaşı'na katıldılar.
20. yüzyılın 70'li yıllarının başlarından bu yana, Azerbaycan'da ulusal ordunun inşası ve oluşumu, büyük lider Haydar Aliyev'in adı ve zengin faaliyetleriyle ilişkilendirilmiştir. Haydar Aliyev, Azerbaycan liderliği boyunca ordu kurma ve ulusal subay kadroları yetiştirme konularını her zaman ön planda tutmuştur. Büyük lider Haydar Aliyev'in girişimiyle, 1971 yılında Bakü'deki 2 No'lu 8 yıllık yatılı okul temelinde, tümen komutanı General J. Nahçıvanski'nin adını taşıyan özel bir yatılı okul kurulmuştur. Azerbaycan'ın bağımsızlığını yeniden kazanmasının ardından, Eylül 1991'de Yüksek Sovyet kararıyla Savunma Bakanlığı'nın kurulmasına karar verilmiş ve 9 Ekim'de önümüzdeki 3 ay içinde Azerbaycan Silahlı Kuvvetleri'nin kurulmasına karar verilmiştir. 1992 yılında Azerbaycan Savunma Bakanlığı komutasında çıkarma birlikleri oluşturulmuş ve Hazar Denizi filosunun personel temini tamamlanmıştır. 24 Kasım 1997 tarihinde, Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı'nın kararnamesiyle, eğitim kurumunun adı C. Nahçıvanski Askeri Lisesi olarak değiştirildi. Azerbaycan bağımsızlığını kazandıktan sonra, askeri lise mezunları her zaman ordunun kurulmasında ve vatanın toprak bütünlüğünün korunması mücadelesinde ön saflarda yer aldılar. Lise mezunlarından 100'den fazlasına cesaretlerinden dolayı nişan ve madalyalar verildi ve bunlardan 8'ine Azerbaycan Cumhuriyeti Milli Kahramanı fahri unvanı verildi (8).

Azerbaycan'da, bağımsızlığa ve devlete yönelik her türlü tehdidi önleyebilecek, tek bir komutaya dayalı düzenli ve örgütlü bir ordunun kurulması, en önemlisi, ulusal lider Haydar Aliyev'in 1993 yılında halkın ısrarı üzerine iktidara dönmesiyle mümkün olmuştur. Büyük Lider'in 2 Kasım 1993'te halka hitabıyla başlayan ve askeri tarihimize Haydar Aliyev'in modern ordu binası olarak geçen bu dönemin ilk günlerinde, tek bir komutaya bağlı yeni oluşturulan askeri birlikler, Ermenistan'ın artan saldırılarını kararlılıkla engellemekle kalmamış, Horadiz Harekâtı ile çok sayıda yerleşim yerini ve stratejik açıdan önemli yükseklikleri düşmandan kurtarmıştır. 
Cumhurbaşkanı Haydar Aliyev'in 22 Mayıs 1998 tarihli kararıyla 26 Haziran, Silahlı Kuvvetler Günü olarak ilan edilmiştir . Halkımız bu günü her yıl büyük bir coşkuyla kutlamaktadır. Büyük Lider bu kararnameyi imzalayarak, ulusal ordunun inşasında tarihi gerçeği ve halefiyet geleneklerini yeniden canlandırmak yolunda çok ihtiyaç duyulan bir adım atmıştır. 25 Haziran 1998'de Azerbaycan Ordusu'nun kuruluşunun 80. yıldönümüne adanmış törende Büyük Lider bu konuda şunları söylemiştir: "26 Haziran'ı bayram ilan ettik. Bu tamamen haklı, yerinde ve meşrudur. Zira bugün 80 yıl önce, ülkemizin bağımsızlığını ilan eden Azerbaycan Halk Cumhuriyeti'nin, bağımsız Azerbaycan'ı kuran ve yaratan ve halen Gence'de faaliyet gösteren hükümetin ilk adımlarından biri, Azerbaycan Milli Ordusu'nun kurulması kararıydı. Bu karara ve adıma duyduğumuz büyük saygının bir göstergesi olarak, 26 Haziran'ı Azerbaycan Silahlı Kuvvetleri ve Ordusu Günü ilan ettik . " Büyük Lider Haydar Aliyev'in modern Azerbaycan ordusunu daha da güçlendirmek için yürüttüğü büyük çalışmalar, devlet başkanımız, Silahlı Kuvvetler Başkomutanı İlham Aliyev tarafından başarıyla sürdürülmektedir. Azerbaycan Ordusu'nun maddi ve teknik donanımı en üst düzeydedir.
Azerbaycan Ordusu tarihindeki en büyük silah anlaşması 2012 yılında gerçekleşti. Aynı yılın Şubat ayında, büyük bir İsrail askeri-endüstriyel şirketi olan İsrail Havacılık ve Uzay Sanayii (IAI), Azerbaycan'a insansız keşif uçaklarının en son versiyonlarını ve en modern hava savunma sistemlerini satmak için 1,6 milyar dolarlık bir sözleşme imzaladı. İsrail'den, düşman hedeflerine hassas füze saldırıları yapabilen büyük insansız keşif uçağı "Heron"un yanı sıra hava ve füze saldırılarına karşı güvenilir savunma sağlayan hava savunma sistemlerinin satın alınması, Azerbaycan topraklarının balistik füze saldırılarından korunmasını sağladı. 2008-2012 yılları arasında devlet bütçesi, ülkenin savunma kabiliyetlerini artırmak ve silahlı kuvvetlerin maddi ve teknik desteğini yenilemek için 12 milyar dolardan fazla kaynak ayırdı. Azerbaycan, savunma sektörüne devlet bütçesinden ayrılan kaynak miktarı açısından Güney Kafkasya ve Orta Asya ülkelerini neredeyse 4 kat geride bıraktı. Geçtiğimiz dönemde, ordunun maddi ve teknik donanımının yenilenmesi, altyapının oluşturulması, askerlerin maaşlarının artırılması, konutların iyileştirilmesi ve savunma sanayiinin geliştirilmesine ağırlık verildi. Bu dönemde, silah ve askeri teçhizat alımı için Ukrayna, Rusya, Belarus, Türkiye, İsrail, Güney Afrika, Sırbistan, Avusturya vb. ülkelerle, askeri ürün üretimi için ise Ukrayna, Belarus, Türkiye, Güney Afrika, Polonya ve Ürdün gibi ülkelerle sözleşmeler imzalandı. Ordu, "Yıldırım" gibi uçaksavar füze sistemleri ve modernize edilmiş S-125, "РМ 70/85", "Kasyirga", "Extra", "Polonez", "LORA" vb., S-31 "Vena", "DANA", "TOC-1A Solntsepyok", "MSTA-S", 2A 36 "Geasint" vb. topçu ve havan sistemleri, "SPAYK" ve "KHRISANTEMA-S" gibi tanksavar güdümlü füze kompleksleri, T-90S tankları, BMP-3, ZTR 82 A vb. zırhlı muharebe araçları, "Süper Mushshak", L-39 muharebe eğitim uçakları, "BELL-412", "MD-530" ve "MI-35" helikopterleri, "AEROSTAR", "HERON", "ORBITER" ve yüzlerce yeni kamikaze tipi uçak aldı. "Zarb" ve keşif ve gözetleme insansız hava araçları (İHA'lar) ile ifşa edilmesi tavsiye edilmeyen diğer askeri muharebe teçhizatı. En önemlisi, Azerbaycan askerleri tüm bu teçhizat ve silahları profesyonelce, ustalıkla, güvenle ve etkili bir şekilde kullanmak üzere eğitilmiştir. Tüm bunları görüp bildiğimize göre, modern silah ve teknolojik donanımla donatılmış ordumuzun, kısa sürede muharebeye hazır hale gelme ve günün her saatinde ve her türlü iklim koşulunda maksimum verimlilikle muharebe görevleri gerçekleştirme gücüne ve kabiliyetine sahip olduğunu rahatlıkla söyleyebiliriz. Bunu Nisan 2016'daki muharebeler de kanıtlamıştır. Beş günlük savaş, Ermeni mitlerini ve ütopyalarını altüst etti. Ermeni ordusu, Kafkasya'nın en büyük ordusu karşısında çaresiz kalmıştı.
Bölgenin en güçlü ordusuna sahip olan Azerbaycan, NATO tarafından Orta ve Doğu Avrupa ülkeleriyle iş birliğini geliştirmek amacıyla kurulan Kuzey Atlantik İşbirliği Konseyi'ne katılmış ve düzenli ordumuzun NATO standartlarında hazır olduğunun bir göstergesi olan "Barış İçin Ortaklık" programına katılarak askeri tatbikatlara katılmıştır. Uluslararası askeri uzmanlar tarafından uluslararası standartlara uygun Azerbaycanlı subayların hizmetlerinin yüksek takdiri, her Azerbaycanlıda gurur duygusu uyandırmaktadır. Bu açıdan bakıldığında, NATO ve Azerbaycan arasındaki iş birliğinin giderek güçlenmesinin, ülkemizde orduya gösterilen ilgi ve özenin bir sonucu olduğu rahatlıkla söylenebilir. Ayrıca, askeri personelin sosyal güvencesini güçlendirmek ve yaşam koşullarını iyileştirmek için önemli projeler hayata geçirilmektedir. Azerbaycan Ordusu personelinin sosyal koşullarını iyileştirme konusuna özel önem veren Cumhurbaşkanı ve Başkomutan İlham Aliyev liderliğinde, bu yönde çok önemli ve istikrarlı önlemler alınmaktadır. Kullanışsız, eski askeri birlikler, daha modern dünya standartlarına uygun yeni askeri kamplarla değiştirilmektedir. Bazı askeri birliklerde onarım ve restorasyon çalışmaları yürütülmektedir. Bu durum, personelin muharebe, moral-psikolojik ve diğer eğitimlerinin artırılmasına da güçlü bir ivme kazandırmaktadır. Ülke Cumhurbaşkanı, Başkomutan İlham Aliyev'in cephe hatlarına yaptığı ziyaretler, subay ve askerlerimizin mücadele ruhunu artırarak halk ve ordu arasındaki birliği daha da güçlendirmektedir (9).
Azerbaycan ordusunun 2016 yılı Nisan ayı başlarında Karabağ'ın Laletepe Tepesi'nde ve geçen yılın Mayıs ayında Nahçıvan'da gerçekleştirdiği başarılı karşı taarruz operasyonlarında, düşman işgali altındaki topraklarımızın bir kısmı ve stratejik öneme sahip bazı tepeler kurtarıldı. 2018 yılında Bakü'nün işgalden kurtuluşunun 100. yıldönümü dolayısıyla Azadlık Meydanı'nda düzenlenen askeri geçit töreni de ülkemizin savunma kabiliyetlerinin bir göstergesi ve devletimizin askeri gücünün bir teyidi olarak tarihe geçti. Azerbaycan'da ordu, devlet için bir önceliktir ve ordu inşasına sürekli ve sarsılmaz bir önem verilmektedir. Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı'nın askeri personelin maaşlarının artırılmasına ilişkin kararnamesi, bu önemin bir göstergesidir. Son yıllarda gerçekleştirilen geniş çaplı reformlar, kapsamlı eğitimler, en üst düzey teçhizat ve olanaklarla donatım, genel olarak kapsamlı ilgi ve özen, muharebe ve personelin moral-psikolojik eğitim seviyesinde önemli bir artışa ve Azerbaycan ordusunun 44 gün süren 2. Karabağ Savaşı'nda tarihi bir zafer kazanmasına yol açmıştır. Azerbaycan ordusunun Şuşa'yı kurtarmak için gerçekleştirdiği askeri harekât, dünya askeri tarihine geçmiştir. Her tarafı sarp dağlarla çevrili Şuşa, eşi benzeri görülmemiş bir kahramanlık sergileyen, göğüs göğüse çarpışmalar da dahil olmak üzere, yükseklikleri elleri ve tırnaklarıyla aşarak şehre giren Azerbaycan askerlerinin gücü ve vatanseverliği sayesinde kurtarılmıştır. Azerbaycan ordusunun 19-20 Eylül 2023 tarihlerinde gerçekleştirdiği 23 saatlik yerel terörle mücadele operasyonları sonucunda Hankendi, Hocalı, Ağdere, Askeran ve tüm Karabağ Ermeni ayrılıkçılığından temizlenmiştir. Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı ve Silahlı Kuvvetler Başkomutanı İlham Aliyev'in de ifade ettiği gibi: "Azerbaycan güçlü bir devlettir ve güçlü bir ordusu vardır."

Azerbaycan devlet ve egemenliğinin yeniden sağlanmasında ordu inşasının rolü ve önemi

Azerbaycan tarihinin çeşitli dönemlerindeki tarihi olaylar ve uluslararası tarihsel deneyimler, bir devletin bağımsız bir iç ve dış politika yürütmesinin, egemen ve bağımsız olmasının, kendini dış müdahalelerden korumasının ve iç düşman güçlerini etkisiz hale getirmesinin en önemli koşulunun kendi güçlü silahlı kuvvetlerini oluşturmak olduğunu göstermektedir. 26 Haziran 1918'de, 28 Mayıs 1918'de ilan edilen ARF, ilk organize askeri birliği - ayrı bir kolordu - kurma kararı aldı. Bu karar, Doğu Müslüman dünyasında kendi ordusunu kuracak ilk demokratik hükümetin yasal temelini oluşturdu. Ardından askerlik hizmetine - orduya askerlik hizmetine - ilişkin bir kararname imzalandı. Kısa sürede Azerbaycan'da ulusal bir ordunun kurulmasında önemli sonuçlar elde edildi.
20. yüzyılın 70'li yıllarının başlarından bu yana, Azerbaycan'da ulusal ordunun inşa süreci, büyük lider Haydar Aliyev'in adı ve zengin faaliyetleriyle ilişkilendirilmiştir. Haydar Aliyev, Azerbaycan'daki liderliği boyunca ordu kurma ve ulusal subay kadroları yetiştirme konularını her zaman ön planda tutmuştur. Büyük lider Haydar Aliyev'in girişimiyle, 1971 yılında Bakü'deki 2 No'lu 8 yıllık yatılı okul temelinde , tümen komutanı General J. Nahçıvanski'nin adını taşıyan özel bir yatılı okul kurulmuştur.
Azerbaycan'da, bağımsızlığa ve devlete yönelik her türlü tehdidi önleyebilecek, tek bir komutaya dayalı düzenli ve örgütlü bir ordunun kurulması, ulusal lider Haydar Aliyev'in 1993 yılında halkın ısrarı üzerine iktidara dönmesiyle mümkün olmuştur. Cumhurbaşkanı Haydar Aliyev'in 22 Mayıs 1998 tarihli kararıyla 26 Haziran, Silahlı Kuvvetler Günü ilan edilmiştir. Büyük Lider Haydar Aliyev'in modern Azerbaycan ordusunu daha da güçlendirme yönündeki büyük çalışmaları, devlet başkanımız Silahlı Kuvvetler Başkomutanı İlham Aliyev tarafından başarıyla sürdürülmüş ve Azerbaycan Ordusu'nun maddi ve teknik donanımı en üst seviyeye çıkarılmıştır.
Azerbaycan ordusunun, Cumhurbaşkanı ve Başkomutan İlham Aliyev komutasındaki Vatanseverlik Savaşı'nda kazandığı şanlı zafer, Azerbaycan devletinin dünya ve bölge siyasetindeki gücünü ve nüfuzunu daha da artırmıştır. Bu zafer , Azerbaycan ordusunun gücünün, cesaretinin ve Başkomutan'ın etrafında demir yumruk gibi kenetlenen halkın birliğinin bir tezahürüdür. Muzaffer Başkomutan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev'in önderliğinde yürütülen Vatanseverlik Savaşı, tarihimizde yeni kahramanlık sayfaları açmıştır.

Kaynak: 4 Kasım 2025, https://www.turkustan.az/news/authors/128449