Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti 103 yaşında

Azerbaycan halkı, 28 Mayıs 1918’de Mehmet Emin Resulzade önderliğinde kavuştuğu bağımsızlığının 103. yıl dönümünü kutluyor.

Türk ve İslam ülkeleri arasında Cumhuriyet rejimiyle tanışan ilk ülke olan Azerbaycan Demokratik Halk Cumhuriyeti, bundan tam 102 yıl önce Mehmet Emin Resulzade liderliğinde kuruldu.

Kafkasların incisi, Türk dünyasının güçlü, modern ve köklü ülkesi Azerbaycan’ın bağımsızlık yolu hiç kolay olmadı.

1918’li yıllarda Kafkaslar’da Bolşevik Ruslar ve Ermeni çetelerin hedefinde Azerbaycan vardı.

Bolşeviklerin desteklediği Ermeni çeteleri kanlı katliamlarla Kafkaslar’daki Türk varlığını yok etmek amacıyla hareket ediyordu.

Mehmet Emin Resulzade liderliğinde bağımsızlık için harekete geçildi

Azerbaycan, bölgedeki tüm sindirme politikaları ve katliamlara karşı bağımsızlık ve var olma mücadelesi verdi. Azerbaycan halkı, Mehmet Emin Resulzade liderliğinde zulme ‘dur’ demek ve bağımsızlık için harekete geçti.

Osmanlı Devleti, kendisinden yardım isteyen zor durumdaki Azerbaycan halkının yardımına Kafkas İslam Ordusu’nu gönderdi. Nuri Paşa komutasındaki ordu, 25 Mayıs 1918 yılında Gence’ye girdi. İşgale son vermek için gerekli desteği bulan Azerbaycan’ın bağımsızlığının önünde bir engel kalmamış oldu.

İlk tanıyan ülke Osmanlı Devleti oldu

28 Mayıs 1918’de Tiflis’te Mehmet Emin Resulzade Başkanlığı’nda toplanan Azerbaycan Milli Şura’sı, tarihin ilk Türk-İslam Cumhuriyeti olan Azerbaycan Demokratik Halk Cumhuriyeti’ni ilan etti.

Bakü, Ermeni ve Bolşevik çetelerinin işgali altında olduğu için, Fethali Han Hoyski başkanlığında oluşturulan geçici Azerbaycan hükümeti, faaliyetini bir süre Gence şehrinde sürdürdü.

Azerbaycan’ın bağımsızlığını ilk tanıyan ülke ise Osmanlı Devleti oldu. Kafkas İslam Ordusu, 15 Eylül 1918’de de Bakü’ye girerek düşman işgaline son verdi.

İkinci bağımsızlığına 18 Ekim 1991’de kavuştu

Bağımsız Azerbaycan Cumhuriyeti kısa sürede eğitim, ekonomi, din ve vicdan özgürlüğü konularında reformlar yaptı. Ülkenin kendi para birimi kullanıma sokuldu. Kısa sürede büyük ilerlemeler kaydedilse de genç cumhuriyetin ömrü uzun olmadı.

28 Nisan 1920’de Soyvet ordusunun ülkeyi işgaliyle Sovyet esareti dönemi başladı. Azerbaycan ikinci kez bağımsızlığına 18 Ekim 1991’de kavuştu.

Bölgenin en önemli ekonomik güçlerinden biri haline geldi

Azerbaycan halkı, ilk cumhuriyeti hiç unutmadı. Modern Azerbaycan Cumhuriyeti, 102 yıllık dönemde bölgenin parlayan yıldızı olmayı başardı.

Zengin petrol ve doğalgaz kaynaklarını dünya pazarına çıkaran Azerbaycan, bölgenin en önemli ekonomik güçlerinden biri haline geldi.

2’li ve 3’lü iş birlikleriyle, bölgede dev projeleri hayata geçiren Azerbaycan, bölgenin barış ve istikrarına katkı sunuyor.

28 Mayıs günü, Azerbaycan’da her sene Cumhuriyet Günü olarak kutlanıyor.
***

103 il öncə Məhəmməd Əmin Rəsulzadə və silahdaşlarının Şərqdə ilk demokratik respublikanı elan etmələri tariximizə qızıl hərflərlə yazılıb.

Bu respublika azərbaycanlıların tarixi yaddaşında Azərbaycan dövlətçiliyinin ilk təcrübəsi kimi iz qoyub.

Yenicag.az xəbər verir ki, Məmməd Əmin Rəsulzadə tərəfindən əsası qoyulan Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti türk və islam dünyasında ilk parlamentli respublika və ilk demokratik, hüquqi və dünyəvi dövlət nümunəsi idi.

Azərbaycan müvəqqəti hökumətinin ilk başçısı isə Fətəli Xan Xoyski idi. 10 gün Milli Şura Tiflisdə işlədikdən sonra Gəncəyə köçürülüb. Yalnız 1918-ci ilin sentyabrında Türkiyə ordusunun rəhbərliyilə – Bakı daşnak-rus qüvvələrdən təmizləndikdən sonra milli hökumət Gəncədən Bakıya köçdü.

Müstəqil Azərbaycan Cümhuriyyəti qısa ömrundə böyük nailiyyətlər və qalibiyyətlər əldə edib. İlk dəfə qadınlara seçim hüququ tanıyan və qadın–kişi bərabərliyini təmin edən cümhuriyyət o cümlədən milli ordu, milli pul, demokratlaşma, milli bank, azad seçkilər, beynəlxalq əlaqələr və beynəlxalq ictimayyət tərəfindən Azərbaycan istiqlalının rəsmiyyətə tanınması, Azərbaycanın bütövlüyünü təmin etmək, iqtisadi islahat və s. müstəqil Azərbaycan Cümhuriyyəti təmin edib.

Azərbaycan Demokratik Respublikasını rəsmi surətdə tanıyan ilk dövlət Osmanlı dövləti olmuşdur. Həmin tarixi hadisə 4 iyun 1918-ci ildə baş verib.

1918-ci il 9 noyabr tarixində M.Ə.Rəsulzadənin təklifi əsasında Azərbaycan Demokratik Respublikasının üç rəngli bayrağı qəbul edilmişdir. O zamana qədər Azərbaycan Demokratik Respublikasının bayrağı qırmızı rəngdəydi.

Azərbaycan Demokratik Respublikası gərgin və mürəkkəb ictimai-siyasi şəraitdə cəmi 23 ay fəaliyyət göstərə bildi. Təəssüflər olsun ki, müstəqil Azərbaycan Cümhuriyyəti iki yaşına dolmadan bolşeviklərin hücumuna məruz qalıb müvəqqəti olaraq devrildi. Sovetlər Birliyi, Azərbaycanı məcburi surətdə öz tərkibinə daxil etdi. Bolşeviklər tərifindən devrilməsinə baxmayaraq, istiqlal ideyası yenilmədi və 1991-ci ildə Sovet İmperiyasının dağılması ilə Azərbaycan yenidən öz müstəqilliyini elan etdi.

www.yenicag.az