''AYDIN'' MEHMET HAN - Yazan: Rutkay KIRLI
14 Ekim 2020 - 23:33
‘’AYDIN’’ MEHMET HAN
Osmanlı Devleti en güçlü dönemlerini her alanda özellikle de bilimde ‘’çağdaş’’ kalmayı başardığı zamanlarda yaşamıştır ancak bu ‘’çağdaş dönemlerin’’ birisi vardır ki Avrupa’ dan yaklaşık 100 sene önce ‘’Rönesans’’ yaşanmıştır. Bu dönemin mimarı Sultan Mehmet Han, nam-ı diğer Fatih Sultan Mehmet’ ten başkası değildir.
Sultan Mehmet Han, 6 lisan bilen(Türkçe, Yunanca, Sırpça, Arapça, Farsça, Latince) devamlı okuyan, sanata ilgisi çok yüksek düzeyde olan, İstanbul’ un fethinde kullanılan Şahi topların çizimlerini yapacak kadar zeki ve becerikli en nihayetinde çağının ilerisinde bir insandır. Tarihçilerimizin çoğu bir konuda uzlaşmıştır. Bu konu, Sultan Mehmet Han’ın İstanbul’u fethettikten sonraki hayali İstanbul’u bilimin ve sanatın başkenti yapmak istemesidir. Şimdi sizlere ana hatlarıyla Sultan Mehmet Han’ın bu hayaline de ulaşmak için yaptıklarını anlatmaya çalışacağım.
Sultan Mehmet Han, İstanbul’u fethettikten sonra İstanbul’a birçok bilim insanı getirtmiştir. Bu bilim insanlarının en ünlüsü Ali Kuşçu’dur. Ali Kuşçu, ortak yargıya göre o dönemin en iyi gök bilimcisi ve matematikçisidir. İlk iş olarak Ayasofya Medresesine müderris olarak tayin edilmiştir ve her türlü çalışmasına bizzat Osmanlı hazinesi tarafından destek verilmiştir. Sultan Mehmet Han bilim ve sanatta ilerlemenin kısa bir sürede olmayacağını biliyor olsa gerek ki Osmanlı Devleti’nin yüzyıllarına ışık tutan bir kurumu faaliyete geçirmeye karar vermiştir. Bu kurumun ismi ‘’Sahn-ı Seman Medresesi’dir.’’ Kuruluşunda Ali Kuşçu’nun da payının çok büyük olduğu kaynaklarda belirtilmektedir. Sahn- ı Seman Medresesi, İslami Bilgiler dersiyle beraber ağırlıklı olarak Fizik, Kimya, Matematik gibi pozitif bilimler derslerini vermiştir. Osmanlı’ da birçok bilim insanının yetişmesine senelerce katkı sağlamıştır.
Sultan Mehmet Han, çok okuyan bir padişahtır. Kitaplara çok düşkün olduğu neredeyse her kaynakta belirtilir. Sultan Mehmet Han dönemi, Osmanlı Devleti’nde kütüphane kültürü olarak büyük öneme sahiptir ve diğer dönemlere göre daha parlaktır. Sultan Mehmet Han’ın yalnız kendisi ve saray ahalisi için değil, halk için açtığı kütüphaneler de çok önemlidir. İstanbul’da 14 adet kütüphane kurdurtmuştur. Kaynaklarda hakkında net olarak bilgi bulunan ilk kütüphane 1459 senesinde yaptırdığı Eyüp Camii’ de bulunan kütüphanedir.
Sultan Mehmet Han, aynı zamanda bir şairdir. ‘’Avni’’ mahlasıyla(takma isim) yazdığı bir sürü şiiri vardır. Sanatta ilerlemenin sadece sanat eseri üreterek değil, sanatçıya el uzatmakla da ilgili olduğunu düşünmüş olsa gerek padişahlığı döneminde birçok şaire maaş bağlatmıştır.
Çağının ötesinde bir kişi olduğunu kanıtlar nitelikte bir ilke imza atmıştır. İtalya’ dan getirttiği o dönemin en gözde ressamı Bellini’ ye kendi portresini çizdirtmiştir. Bu çok önemli bir gelişmedir çünkü Sultan Mehmet Han’ dan sonra neredeyse her padişah kendi portresini çizdirtmiş bir nevi portre çizdirtmek adet haline gelmiştir.
Sultan Mehmet Han bunları ve benim buraya sığdıramadığım daha birçok icraati yaparken Avrupa çağdışı kavgaların içindedir. Bu durumu çok iyi kullandığını düşündüğüm Sultan Mehmet Han, İstanbul’ u bilim ve sanatın başkenti yapmayı başarmış böylelikle bir hayaline daha ulaşmıştır.
Sultan Mehmet Han, 6 lisan bilen(Türkçe, Yunanca, Sırpça, Arapça, Farsça, Latince) devamlı okuyan, sanata ilgisi çok yüksek düzeyde olan, İstanbul’ un fethinde kullanılan Şahi topların çizimlerini yapacak kadar zeki ve becerikli en nihayetinde çağının ilerisinde bir insandır. Tarihçilerimizin çoğu bir konuda uzlaşmıştır. Bu konu, Sultan Mehmet Han’ın İstanbul’u fethettikten sonraki hayali İstanbul’u bilimin ve sanatın başkenti yapmak istemesidir. Şimdi sizlere ana hatlarıyla Sultan Mehmet Han’ın bu hayaline de ulaşmak için yaptıklarını anlatmaya çalışacağım.
Sultan Mehmet Han, İstanbul’u fethettikten sonra İstanbul’a birçok bilim insanı getirtmiştir. Bu bilim insanlarının en ünlüsü Ali Kuşçu’dur. Ali Kuşçu, ortak yargıya göre o dönemin en iyi gök bilimcisi ve matematikçisidir. İlk iş olarak Ayasofya Medresesine müderris olarak tayin edilmiştir ve her türlü çalışmasına bizzat Osmanlı hazinesi tarafından destek verilmiştir. Sultan Mehmet Han bilim ve sanatta ilerlemenin kısa bir sürede olmayacağını biliyor olsa gerek ki Osmanlı Devleti’nin yüzyıllarına ışık tutan bir kurumu faaliyete geçirmeye karar vermiştir. Bu kurumun ismi ‘’Sahn-ı Seman Medresesi’dir.’’ Kuruluşunda Ali Kuşçu’nun da payının çok büyük olduğu kaynaklarda belirtilmektedir. Sahn- ı Seman Medresesi, İslami Bilgiler dersiyle beraber ağırlıklı olarak Fizik, Kimya, Matematik gibi pozitif bilimler derslerini vermiştir. Osmanlı’ da birçok bilim insanının yetişmesine senelerce katkı sağlamıştır.
Sultan Mehmet Han, çok okuyan bir padişahtır. Kitaplara çok düşkün olduğu neredeyse her kaynakta belirtilir. Sultan Mehmet Han dönemi, Osmanlı Devleti’nde kütüphane kültürü olarak büyük öneme sahiptir ve diğer dönemlere göre daha parlaktır. Sultan Mehmet Han’ın yalnız kendisi ve saray ahalisi için değil, halk için açtığı kütüphaneler de çok önemlidir. İstanbul’da 14 adet kütüphane kurdurtmuştur. Kaynaklarda hakkında net olarak bilgi bulunan ilk kütüphane 1459 senesinde yaptırdığı Eyüp Camii’ de bulunan kütüphanedir.
Sultan Mehmet Han, aynı zamanda bir şairdir. ‘’Avni’’ mahlasıyla(takma isim) yazdığı bir sürü şiiri vardır. Sanatta ilerlemenin sadece sanat eseri üreterek değil, sanatçıya el uzatmakla da ilgili olduğunu düşünmüş olsa gerek padişahlığı döneminde birçok şaire maaş bağlatmıştır.
Çağının ötesinde bir kişi olduğunu kanıtlar nitelikte bir ilke imza atmıştır. İtalya’ dan getirttiği o dönemin en gözde ressamı Bellini’ ye kendi portresini çizdirtmiştir. Bu çok önemli bir gelişmedir çünkü Sultan Mehmet Han’ dan sonra neredeyse her padişah kendi portresini çizdirtmiş bir nevi portre çizdirtmek adet haline gelmiştir.
Sultan Mehmet Han bunları ve benim buraya sığdıramadığım daha birçok icraati yaparken Avrupa çağdışı kavgaların içindedir. Bu durumu çok iyi kullandığını düşündüğüm Sultan Mehmet Han, İstanbul’ u bilim ve sanatın başkenti yapmayı başarmış böylelikle bir hayaline daha ulaşmıştır.
Rutkay KIRLI
FACEBOOK YORUMLAR