Avrasya Türk Dernekleri Federasyonu, Zeki Velidi Togan'ın büstünün kaldırılmasına tepki gösterdi!

Rusya Federasyonu’nun St. Petersburg şehri savcılığı, ünlü Türkolog Zeki Velidi Togan anıtını sözde Rusya Ceza Kanunu’ndaki aşırılıkla mücadele yasasını ihlal ettiği gerekçesiyle kaldırıldı. Dünya Kırım Tatar Kongresi (DQTK) Genel Sekreterliği, Türk akademik camiasının bu olaya tepki vererek durumu protesto etmesi gerektiğini vurguladı. Bunun ardından Avrasya Türk Dernekleri Federasyonu Başkanlığı, protesto mesajı yayımladı.

Avrasya Türk Dernekleri Federasyonu Başkanlığı, ünlü Türkolog Ordinaryüs Prof. Dr. Zeki Velidi Togan’ın St. Petersburg Devlet Üniversitesinde bulunan büstünün kaldırılmasına tepki gösterdi. Başkanlık, Türk dünyasını bu konuda tepki vermeye davet etti. Avrasya Türk Dernekleri Federasyonu Başkanlığı konu ile ilgili bugün yayımladığı mesaj şu şekilde:

“Rusya Federasyonu Mahkemesi, St. Petersburg Şehir Savcılığı’nın talebi üzerine 20 Ocak günü Ord. Prof. Dr. Zeki Velidi Togan merhumun St. Petersburg Devlet Üniversitesinde 2008 yılından beri var olan büstünü ‘aşırılıklarla mücadele yasasını ihlal ettiği’ gerekçesiyle kaldırmıştır. Bu gerekçeye göre 12 yıldır yasayı ihlal etmediği anlaşılan büst, Petersburg Devlet Üniversitesi bahçesine 2008 yılında törenle dikilmişti.

Büst’ün kaldırılması talep eden St. Petersburg Şehir Savcılığı’nın daha önce üniversiteye gönderdiği yazıda rahmetli “Togan’ı Hitler işbirlikçisi” olarak nitelendirdiği de öğrenilmiştir. Oysa merhum Togan, Hitler iktidara gelmeden önce Türkiye’de İstanbul Üniversitesi’nde hocalık görevinde bulunmaktaydı.

“TÜRK TARİHİNİN ŞEKİLLENMESİNE ÖNEMLİ KATKISI OLDU”

Atatürk döneminde Türk tarihinin şekillenmesinde önemli katkıları olan Zeki Velidi Togan’ın büstüne yapılan bu saygısızlık ile ilgili Moskova’ya tepki verilmesi gerektiği kanaatindeyiz. Büstün kaldırılması, tarih severleri üzüntüye sevk etmiştir. Zeki Velidi Togan’ın büst’ünden dahi korkan zihniyeti ve asılsız gerekesini şiddetle protesto ediyoruz.

Bütün akademisyenleri, ilgili STK yöneticilerini tepki göstermeye ve Türkiye T.C. Cumhurbaşkanlığımızı, Dışişleri Bakanlığı’nı, sayın Mevlüt Çavuşoğlu’nu, Türk Tarih Kurumu yönetimini, Türk Tarihi, Türk Tarih Topluluğu gibi tarih severleri girişimde bulunmaya ve tepkilerini mesajla yazılı olarak paylaşmaya davet ediyoruz.“

Başkanlığın konu ile ilgili paylaştığı protesto metnini şu isimler imzaladı:

Türkistanlılar Kültür ve Sosyal Yardım Der. Bşk. (KURUCU), Ekber Yassa Irak Türkleri Kültür ve Yrd. Derneği Gn. Bşk. (KURUCU), Kemal Beyatlı Doğu Türkistan Göçmenler Derneği Bşk. (KURUCU), A. Recep Akyol Suriye Türkleri Derneği Bşk. Yrd., Tarık Sulo Cevizci / Türkmeneli İnsan Hakları Derneği Bşk., Savaş Avcı Afganistan Türkleri Uluslararası Sos.Yrd. Der. Bşk, Fazıl Ahmet Sönmez/ Nogay Türkleri Kültür Derneği Bşk., Veysel Demir/Kazak Türkleri Eğt. ve Arşt. Der Bşk, Ertolkun Gaynetullah / Terekeme-Karapapak Türkleri Der Bşk., Engin Aybirdi/Afganistan Türkmenleri Kül ve Sos. Yrd. Der. Bşk., Fehim Işık/ Türkçe Konuşan Ülkler Uluslararası Gazeteciler Derneği, Güngör Yavuzaslan/Gagauz Dostluk Kültür Derneği, Necdet Ertuğrul / Şanlıurfa Ceylanpınar Özbekleri Derneği Bşk., Mehmet H. Ersoy / Şanlıurfa Türkistanlılar Derneği Bşk., Seyfettin Bora / Doğu Türkistan Dayanışma Derneği adına, Erkin Sabit/Türkistan Elleri Eğt. Arş. Derneği Bşk., Abdulgafur Turan/ Büyük Türkistanlılar Eğt. Arş. Der. Bşk.Vek., Yusuf Yusufoğlu/İdil Ural Derneği Bşk., Gülten Urallı/Afgan Türk Dostluk Konseyi Derneği Bşk., Ramazan Yurttaş/Kırım Der. İst. Şb. Bşk. Celal İçten, Doç.Dr. Naim Timur, Mustafa Yıldız, Roza Kurban, Mehmet Dönmez, Murat Altun, Mehmet Seyit Türker, İsmail Cengiz

BÜYÜK TÜRKOLOG ZEKİ VELİDİ TOGAN

Başkurt tarihçi ve fikir adamı Zeki Velidi Togan, 26 Temmuz 1970 yılında İstanbul’da hayata gözlerini yumdu. Vefatından yarım asır geçmesine rağmen bıraktığı miras bugün hala silinmedi.

Zeki Velidi Togan, İdil Ural coğrafyasında Tatar ve Başkurt halklarının yoğun olarak yaşadığı bir bölgede dünyaya geldi. 1890 yılında Başkurt bir ailede, İsterlitamak şehrinin Közen köyünde dünyaya gelen Togan, küçüklüğünde Arapça ve Farsça üzerine inşa edilen klasik bir eğitim aldı.

1908 yılına gelindiğinde ise Zeki Velidi Togan, ailesine haber vermeden eğitim arzusu ile Tataristan’ın Kazan şehrine geldi. Kazan’da Türk tarihi ve edebiyatı üzerine yetkinlik kazandı. Yayınladığı “Türk ve Tatar Tarihi” ona daha 1911 yılında akademik bir ün sağladı.

1913’te Türkistan yolculuğuna çıkan Zeki Velidi Togan, Fergana bölgesinde Kutadgu Bilig’in 11. yüzyıla ait el yazması bir nüshasını buldu.
Akademik alanda çok hızlı bir yükseliş yaşayan Zeki Velidi Togan, siyasi alanda da kendi halkının temsilcisi oldu. Duma’da Ufa Başkurt Müslümanlarının temsilcisi olarak yer aldı.

BAŞKURTLARIN İLK VE TEK CUMHURBAŞKANI

Bolşevik Devrimi’nin patlak vermesinden sonra ortaya çıkan iktidar boşluğu ve kaos ortamında 29 Kasım 1917’de Başkurtistan’ın bağımsızlığını ilan etti. Zeki Velidi Togan, Cumhurbaşkanı olarak seçildi.
Ancak Başkurtistan girişimi sadece 3 ay içerisinde Bolşeviklerin Orenburg’u işgal etmesi ile sonlandı. Zeki Velidi Togan ilk olarak hapse atıldı ancak daha sonra kaçmayı başardı.
Zeki Velidi, 1920li yılların başında Basmacı Hareketi ile Ruslara karşı mücadele içerisinde bulundu.

AVRUPA YERİNE TÜRKİYE’Yİ SEÇTİ

Parlak akademik kariyeri nedeniyle Avrupa’nın büyük üniversitelerinin kapıları Zeki Velidi Togan’a açık olsa da o soydaşı olan Türkiye’yi seçti.
1925’te Türkiye’de Milli Eğitim Bakanlığı’nda tercüme ofisinde görev aldı. Çeşitli üniversitelerin Türkoloji sahasındaki kaynak yetersizliğine çözümler üretti.

1939 yılında İstanbul Üniversitesi, Genel Türk Tarihi Kürsüsü’nü kurdu. 1970 yılında İstanbul’da hayata veda etti.
Zeki Velidi Togan’ın birçok eseri hala Genel Türk Tarihi alanında birincil kaynak olarak kullanılmaktadır. İslam öncesi Türk tarihi alanında bilimsel olarak akla gelen ilk öncülerdendir.

Qırım Haber Ajansı

Ozan Barış Erim
02 Şubat 2021, 16:17