ATATÜRK VE MİLLİ EĞİTİM DAVASI

ATATÜRK VE MİLLİ EĞİTİM DAVASI

Atatürk, Türk milletinin “muasır milletler seviyesine” çıkabilmesi icin bütün nesillerin, bilhassa gençlerin, vatan ve millet sevgisiyle dolu olarak yetişmesini zaruri görüyordu. Yapmayı tasarladığı inkılapların ancak böyle bir nesil yetiştirmekle gerçekleşeceğine inanan Atatürk, Türk milli eğitiminin hedeflerini Büyük Millet Meclisi üyelerine daha Milli Mücadele yıllarında, 1 Mart 1922’de, şöyle izah etmişti. “Efendiler, yetişecek olan çocuklarımıza ve gençlerimize, görecekleri tahsilin hududu ne olursa olsun en evvel ve herşeyden evvel Türkiye’nin istiklaline, kendi benliğine, milli an’anelerine düşman olan bütün unsurlarla mücadele etmek lüzumu öğretilmelidir. Dünyada, milletlerarası duruma göre böyle bir mücadelenin gerektirdiği manevi unsurlara sahip olmayan kişiler ve bu nitelikte kişilerden oluşan toplumlara hayat ve bağımsızlık hakkı yoktur” [1]. “Eğitim ve terbiyedir ki, bir milleti hür, müstakil, şanlı, yüksek bir topluluk halinde yaşatır, veya bir milleti esaret ve sefalete terk eder” diyen Atatürk, “Eğitim işlerinde mutlaka başarıya ulaşmak” lüzumuna işaret ederek, “Bir milletin hakiki kurtuluşu ancak bu sûretle olur” demişlerdir.

Milli eğitimi hedeflerine ulaştıracak olan eğitici ve öğretici ordusunun, yani öğretmenlerin, hayati ehemmiyeti ile eğitim kurumlarının önemi hakkın da kendisini ziyarete gelen öğretmenlere 27 Ekim 1922’de Atatürk şöyle konuşuyordu :

…Kalblerinizdeki hissiyatı, dimağlarınızdaki fikirleri doğrudan doğruya gözlerinizde ve alınlarınızda okumak benim için fevkalade memnuniyet mucib-i mazhariyettir (büyük bir şereftir). Bu dakika muvacehenizde duyduğum en samimi hissi, müsaadenizle söyliyeyim: İsterdim ki, çocuk olayım ve sizin nur saçan daire-i tedrisinizde bulunayım. Sizden feyz alayım, siz beni yetiştiresiniz. O zaman milletim için, daha faydalı olurdum; fakat maalesef gayrikabili istihsal (gerçekleşmesi zor) bir arzu karşısında bulunuyoruz. Bu arzunun yerine başka bir talepte bulunacağım: bugünün evlatlarını yetiştiriniz. Onları memlekete nafi uzuvlar (faydalı kişiler) yapınız … Bunu sizden talep ve rica ediyorum.”

Hanımlar, beyler, milleti millet yapan, ilerleme ve yükselten kuvvetler vardır: Fikir kuvvetleri ve sosyal kuvvetler …

“Fikirler, manasız, mantıksız safsatalarla dolu olursa, o fikirler marazlıdır- hastadır. Kezalik, toplum hayatı, akıl ve mantıktan yoksun, faydasız ve zararlı bir takım akideler ve an’anelerle dolu olursa felç olur.

Evvela fikir ve toplumsal kuvvetlerin kaynaklarını araştırmaktan başlamak lazımdır. Memleketi, milleti kurtarmak  isteyenler için, hamiyet, hüsnüniyet, fedakarlık elzem olan vasıflardır… Fakat bir toplumu asrın icablarına göre terakki ettirebilmek için, bu vasıflar kafi gelmez; bu vasıfların yanında ilim ve fen lazımdır. İlim ve fen teşebbüsün faaliyet merkezi ise mekteptir. Binaenaleyh mektep lazımdır. Mektep adını hep beraber hürmetle, ta’zimle zikredelim. Mektep genç dimağlara, insanlığa hürmeti, millet ve memlekete muhabbeti, şerefi, istiklali öğretir… İstiklal tehlikeye düştüğü zaman onu kurtarmak için takibi uygun olan en sağlıklı yolu belletir…
Memleket ve milleti kurtarmaya çalışanların aynı zamanda memleketlerinde birer namuslu uzman ve birer alim olmaları lazımdır. Bunu temin eden mekteptir. Ancak bu şekilde yapılan her türlü teşebbüsün mantıki neticelere ulaşması mümkün olur.

Hanımlar, beyler; memleketimizin en mamur, en latif, en güzel yerlerini üç sene kirli ayaklarıyla çiğneyen düşmanı mağlup eden zaferin sırrı nerededir, bilir misiniz? Orduların sevk ve idaresinde ilim ve fen düsturlarını rehber ittihaz etmektedir. Milletimizi yetiştirmek için asıl olan mekteplerimizin, darülfünunlarımızın (üniversitelerimizin) kuruluşunda aynı gayeyı takip edece ğiz. Evet , milletimizin siyasi, içtimai hayatında, milletimizin fikri terbiyesinde de rehberimiz ilim ve fen olacaktır. Mektep sayesinde, mektebin vereceği ilim ve fen sayesindedir ki, Türk milleti, Türk sanatı, Türk iktisadiyatı, Türk şiir ve edebiyatı, bütün güzelliğiyle inkişaf eder.

Muallim hanımlarımız, muallim beylerimiz, şairlerimiz, ediplerimiz, muharrirlerimiz aleddevam (devamlı) millete bu felaket günlerini ve onun hakiki sebeplerini açık ve kat’i olarak terennüm edecekler, takrir edecekler, bu kara günlerin dönmemesi için dünya yüzünde medeni ve asri bir Türkiye’nin mevcudiyetini tanımak istemeyenlere, onu tanıtmak zaruretinde olduğumuzu ihtar edecekler.

Hanımlar, beyler! Görülüyor ki, en mühim ve feyizli vazifelerimiz maarif işleridir. Maarif işlerinde kesinlikle zafere ulaşmak lazımdır. Bir milletin gerçek kurtuluşu ancak bu şekilde olur. Bu zaferin sağlanması için hepimizin tek vücut ve tek düşünce olarak esaslı bir program üzerinde çalışması lazımdır. Bence bu programın iki esaslı noktası vardır:

1 . Sosyal hayatımızın ihtiyaçlarına uygun olması,
2. Çağın gereklerine uymasıdır.

Gözlerimizi kapayıp tek başımıza yaşadığımızı farz edemeyiz. Memleketimizi bir çember içine alıp cihan ile alakasız yaşayamayız… Bilakis ileri ve medeni bir millet olarak medeniyet sahasının üzerinde yaşayacağız. Bu hayat ancak ilim ve fen ile olur. İlim ve fen nerede ise oradan alacağız ve milletin her ferdinin kafasına koyacağız. İlim ve fen için kayıt ve şart yoktur…

Muallim hanımlar, muallim beyler! Bütün bu hakikatlerin milletçe iyi karşılanması ve iyi benimsenebilmesi için herşeyden evvel cehaleti ortadan kaldırmak lazımdır. Binaenaleyh maarif programımızın, maarif siyasetimizin temel taşı, cahilliğin ortadan kaldırılmasıdır.

Cahilliği yok etmedikçe, yerimizdeyiz… Yerinde ·duran bir şey ise, geriye gidiyor, demektir. Bir taraftan umumi’ olan cahilliği yok etmeye çalışmakla beraber, diğer taraftan toplumsal yaşamda bizzat faal ve faydalı, verimli elemanlar yetiştirmek lazımdır. Bu da ilk ve 0rta öğretimin uygulamalı bir şekilde olmasıyla mümkündür. Ancak bu sayede toplumlar iş adamlarına, sanatkarlarına sahip olur. Elbette mim dehamızı geliştirmek, hislerimizi layık olduğu dereceye çıkarmak için yüksek meslek sahipler ini de yetiştireceğiz. Çocuklarımızı da aynı öğretim derecelerinden geçirerek yetiştireceğiz.

Hanımlar, beyler! Kat’iyen bilmeliyiz ki, iki parça halinde yaşayan milletler zayıftır, hastadır. Çocuklarımıza ve gençlerimize vereceğimiz öğrenimin sınırı ne olursa olsun, onlara esaslı olarak şunları öğreteceğiz :

1 . Milletine, 2. Türkiye Devletine, 3 . Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne sonsuz sevgi ve bağlılık …

Hanımlar, beyler! Ordularımızın kazandığı zafer, sizin ve sizin ordulannızın zaferi için yalnız zemin hazırladı… gerçek zaferi siz kazanacak ve ve sarsılmaz imanla bütün arkadaşlarım, sizi takip edeceğiz ve sizin karşılaşacağınız engelleri kıracağız” [2].

Atatürk, yukarıdaki direktiflerinin üstünden iki yıl geçmeden, 25 Ağustos 1924’de, Ankara’da toplanan Muallimler Birliği Kongresi’nde öğretmenlere vazifelerini yeniden hatırlatmak için şöyle konuşuyordu:

” Muallimler; Yeni nesli; Cumhuriyetin fedakar muallim ve eğitimcileri, sizler yetiştireceksiniz, yeni nesil sizin eseriniz olacaktır. Eserin kıymeti, sizin beceriniz ve fedakarlığınızın derecesiyle orantılı olacaktır. Cumhuriyet; fikren, İlmen, fennen, bedenen kuvvetli ve yüksek karakterli koruyucular ister. Yeni nesli, bu özellik ve kabiliyette yetiştirmek sizin elinizdedir.

…Biliyorsunuz ki, görüşlerin, programların kat’i ve açık olması çok mühim olmakla birlikte, feyiz ve eser verebilmesi, onların muktedir, müdrik ve fedakar muallimlerimiz tarafından mekteplerimizde çok büyük dikkat ve himmetle tatbikine bağlıdır. İşte bilhassa sizden rica edeceğim husus budur. Sizin muvaffakiyetiniz, Cumhuriyetin muvaffakiyeti olacaktır.

Arkadaşlar, yeni Türkiye’nin birkaç seneye sığdırdığı askeri, siyasi, idari inkılaplar, muhterem muallimler, sizin toplumsal ve fikri yeniliklerdeki başarınızla teyit olunacaktır. Hiç bir zam an hatırınızdan çıkmasın ki, Cumhuriyet sizden, fikri hür, vicdanı hür, irfanı hür nesiller ister” [3].

“Efendiler; dünyada herşey için, medeniyet için, hayat için, muvaffakiyet için en hakiki mürşit (yol gösterici) ilimdir, fendir. İlim ve fennin haricinde mürşit aramak gaflettir, cehalettir, dalalettir” [4].

Bu konuşmalarıyla Atatürk’ün öğretmelere ve okullara verdiği direktifleri şöyle özetleyebiliriz :

1- Gençlerimize millet ve vatan sevgisini,
2- Şeref ve istiklali,
3- İnsanlığa hürmeti, hak ve hukuka riayeti,
4- İstiklalin tehlikeye düşmesi halinde bunun nasıl kurtulacağını,
5- Vatana ve millete hizmet edenlerin mutlaka dürüst ve iyi yetişmelerini,
6- Milletin ve ülkenin ilerlemesi için ilim ve fenden ayrılmamalarını öğretmek.

DİPNOTLAR
A.g.e, 1, s. 224
Atatürk ‘ ü n Söylev v e Demeçleri i l , s. 42-46.
Atatürk ‘ ü n S öy le v v e Demeçleri II, s . 1 73- 1 74.
A . g.e, s. 1 74.
KAYNAKLAR
Ağış, F. , Laiklik ve İslamda İnsan Hakları, Ankara 1976.
Ağırakça, A., İslami Devlet Düzeni , İstanbul 1 978.
Altay, F. , “Dindar Atatürk”, Atatürk, Din ve Laiklik , İstanbul 1 968.
Armağan, S., “Din, Vicdan Hürriyeti ve Laiklik”, Milli Eğitim ve D in Eğitimi, Aydınlarüca:ğı’nın İlmi Semineri, İstanbul 1 981, s. 1 77-1 99.
Arsal, S.M. , Türk Tarihi ve Hukuk , İstanbul 1 947.
Arsan, N., Atatürk’ün Tamim, Telgraf ve B eyannameleri ( 1917- 1938) , Ankara 1 964.
Arslan, A., Darülfünôn’dan Üniversiteye Geçiş, İstanbul 1 995.
Atatürk, Din ve Laiklik , Belgelerle Türk Tarihi Dergisi yay., İstanbul 1968.
Atatürk’ün Ekonomi Görüşleri, K.K.K.’lığı Yay., Ankara 1 982.
Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri , 1-II, İstanbul 1 945.
Atatürk, Genelkurmay Başk. ATASE yay., Ankara 1 980.
“Atatürk”, mad., İslam A nsiklopedisi, C. I.
Atatürk, M. K., Nutuk, 1-II, Kültür Bakanlığı yay. İstanbul 1 973 .
Atatürkçülük (Birinci Kitap) Atatürk’ün Görüş ve Direktifl eri,Ankara, Genelkurmay Başk. Basımevi, 1982.
Barkan, Ö.L., “Kanun-Name”, mad. , İslam Ansiklopedisi, C. VI.
Barkan, Ö.L., Osmanlı İmparatorluğu ‘nda Zirai Ekonominin Hukuki ve Mali Esaslar, İstanbul 1 943 .
Başgil, A.F. , “Din Hürriyeti”, Atatürk, Din ve Laiklik , İstanbul 1 968.
Başgil, A.F., Din ve Laiklik , 3. baskı, İstanbul 1 977.
Baysun, M.C., “Cemali” mad., İslam Ans ikl opedisi, C. III.
Baysun, M.C., “Ebussu’ud Efendi”, mad., İslam Ansiklopedi si, C. IV.
Bayur, Y. K., “Laiklik”, Laiklik , Ankara 1968.
Belen, F. , “Atatürk Devrimi ve Din”, Atatürk, Din ve Laiklik , İstanbul 1968, s. 61-98.
Cebesoy, A.F. , Moskova Hatıraları, İstanbul 1 955.
Cumhuriyet G azete si, “III. Türk Dil Kurultayı”, İstanbul, 24 Ağustos- 1 Eylül 1936.
Çağatay, N., Türkiye’de Gerici Eylemler , Ankara 1 972.
Çağatay, N. , “Türkiye’de Din Sömürüsü ve Laiklik”, Bellete n , Sayı: 163 (Temmuz 1 977).
Cihan, E. , “Atatürk ve Hukuk Devleti Kavramı”, Atatürkçü Düşünce El Kitabı – 1 , Ankara 1995.
Demirer, E., Din, Toplum ve Kemal Atatürk, Ankara 1969.
Doğramacı, E. , “Atatürk ve Kadın Hakları”, Atatürkçü Düşünce El Kitabı, Ankara 1 995.
Dönmezer, S., “Atatürk İnkılapları ve Sosyal Değişme Teorileri”, Atatürkçü Düşünce El Kitabı, Ankara 1 995.
Ergin, O. , Türk Maarif Tarihi, İstanbul 1 977.
Fığlalı, R. E. , “Atatürk ve Din” Atatürkçü Düşünce El Kitabı, Ankara 1995.
Genç, R., Türkiye’yi Laikleştiren Yasal ar, 3 Mart 1924 tarihli Meclis Müzakereleri ve Kararları, Ankara 1 998.
Giritli, İ. , Kemalist Devrim ve İdeolojisi , İstanbul 1 980.
Gökbilgin, T., “Atatürk ve İnkılapları”, Cumhuriyet’jn 50. Yılına
Armağan , İ.Ü. Edebiyat Fakültesi, İstanbul 1973.
Hafızoğlu, Z. , “Türk Hukuk Düzeni ve Laiklik”, Atatürkçü Düşünce El Kitabı, Ankara (1982)
Harris, A.G. , Türkiye’de Komünizmin Kaynakları, İstanbul 1 979.
Ilgar, İ., “Atatürk, Laiklik, Din ve Devrim”, Atatürk, Din ve Laiklik , İstanbul 1 968.
İnalcık, H.-Anheger, R., Kanunname-i Sultani Ber Muceb-i Örf-i Osmani, Ankara 1956.
İnan, A. , ” Atatürk’ün Tarih Tezi”, Bellete n , Ill/10 ( 1 939)
İnan, A. Medeni Bilgiler ve M. Kemal Atatürk’ün El Yazıları, Ankara 1 969.
İnan, A., “Atatürk’ün Tarih Tezi”, Belleten, C. fil, Sayı 10, Ankara 1 939.
İnan, A., D evletçilik İlkesi ve Türkiye Cumhuriyeti’ nin Birinci Sanayi Pianı 1933 , Ankara 1972.
İnan, A., K. Atatürk’ü Anarken, Ankara 1956.
İnan, A., M. Kemal Atatürk’ten Yazdıklarım, İstanbul 1 971.
İnan, Abdülkadir, Eski Türk Dini Tarihi, Ankara 1976.
Jaschke, G. , “Türkiye’de Kur’fuı-ı Kerim Kursları” (Türkçe tere. N. Arsan),
İslam Tetkikleri Enstitüsü D ergisi, V, Cüz: 1-4, 1 973.
Kafesoğlu, İ., ‘Türk Fütuhat Felsefesi ve Malazgirt Muharebesi”, Tarih
Enstitüsü D ergisi, Sayı: 2, (Ekim 1 971, İstanbul).
Kafesoğlu, İ., “Selçuklular”, mad., İslam Ansiklopedisi, C. 10.
Kafesoğlu, İ., Türk Milli Kültürü, Ankara 1 977.
Kafesoğlu, İ., Eski Türk Dini , Ankara 1980.
Kafesoğlu, İ., “Atatürk ve Türk Devleti”, Türk Kültürü, sayı: 61 (1967).
Karal, E.Z. , “Devrim ve Laiklik”, Atatürk, Din ve Laiklik, İstanbul 1 968.
Kaymaz, N. , “Malazgirt Savaşı ve Anadolu’nun Fethi ve Türkleşmesine Dair”, Malazgirt Armağanı, Ankara 1971.
Kırzioğlu, M.F. , “Erzurum Kongresinin Sağ Kalan Beş Mümessili”, Türk Kültürü, Sayı: 85, Kasım 1 969.
Kırzioğlu, M.F. , Tüik İnkılap Tarihi, Erzurum 1 982.
Kocatürk, U., Atatürk’ün Fikir ve Düşünceleri, Ankara 1 97 1.
Köymen, N. , Dinsel Bunalımdan Gerçek Hak Yoluna, İzmir 1972.
Köymen, M.A., Tuğrul Bey ve Zamanı, İstanbul 1 976.
Kramers, H.J. , “Şeyh’ül İslam” mad. İslam Ansiklopedis i, C. 1 1.
Köprülü, M. Fuad, “Bir Hatıra”, Belleten , III/10 (1939).
Koraz, Z. , Atatürk ve Türk Dili: B elgeler , Ankara 1 922.
Mateos, Urfalı Mateos Vekayi-Namesi, (Türkçe tere. D.N. , Andreasyon), Ankara 1 962.
Okur, Y., Atatürk’le On Beş Yıl, Dini Hatıralar, İstanbul 1962.
Orkun, H.N. , Eski Türk Yazıtları , C. 4, İstanbul 1936, The Compact Edition of the Oxford English Dictionary, I-II.
Ozankaya, O .. Atatürk ve Laikl ik , Ankara 1981.
Ögel, B ., Türk Kültürünün Gelişme Çağlan, Ankara 1 979.
Özbudun, E., “Atatürk ve Laiklik”, Atatürk Araştırma Dergisi, VII/24 (Temmuz 1992).
Özek, Ç. , Türkiye1de L aiklik , İstanbul 1968.
Özek, Ç., Türkiye’de Gerici Akımlar ve Nurculuğun İç Yüzü, İstanbul 1964.
Özek, Ç. , 100 Soruda Türkiye’de Gerici Akımlar, İstanbul 1968.
Pazarlı, O., Din Psikoloj i si, İstanbul 1972.
Saray, M. , “Atatürk ve Türk Tarihi”, Türk Kültürü, sayı: 249 (Ocak 1 984).
Saray, M. , İstanbul Üniversitesi Tarihi (1453- 1 993), İstanbul 1 996.
Saray, M. , “Atatürk’ün Sovyet Politikası”, Atatürk’e Armağan , Ed. Fak.Yay., İstanbul 1981 .
Saray, M. , Gasprah İsmail Bey’den Atatürk’e Türk Dünyasında Dil ve Kültür B irliği , İstanbul 1 933.
Saray, M. , Kıyafet ve Laiklik, Ankara 1989.
Savcı, B., Laik Düşünce ve Hareketin Gerisindeki Tehlike, Ankara 1958.
Selçuk, İ., “Bir Ayağı Konya Müftüsünde … Bir Ayağı Demirel’de”, Laiklik , Ankara 1 968.
Sertoğlu, M. , “Atatürk ve İslamiyet”, Atatürk, Din ve Laiklik , İstanbul 1968.
Sinanoğlu, S., “Laik Kelimesinin Etymonu ve Anlamı”, Laiklik , C. 1, İstanbul 1 954.
Su, M. K.,-Mumcu, A., Türkiye Cumhuriyeti İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük , İstanbul 1 986.
Şapolyo, E. B., Türkiye Cumhuriyeti Tarihi, İstanbul 1 966.
Taneri, A., Türk Devlet Geleneği , Ankara 1 981.
Tarakçıoğlu, N., “Atatürk ve Gençlik” Atatürk Haftası Armağanı, Genelkurmay B aşkanlığı, Ankara 1986.
Taşdemirci, E. , Türkiye Cumhuriyetinde Laiklik ve Din Eğitimi, A. Ü. İlahiyat Fakültesi’nde 1977’de verilen tebliğ.
Tekçe, İ.H. , “Benim Atam İman ve İnsanlık Abidesiydi”, Atatürk, Din ve Laiklik , İstanbul 1 968.
Tengirşek, Y.K. , “İman Dolu Varlık Atatürk”, Atatürk, Din ve Laiklik , İstanbul 1 968.
Timurtaş, F.K. , “Atatürk’ün Görüşleri ve Düşünceleri”, Türk Kültürü, sayı: 37, Kasım 1 965.
Tuğ, S., “Atatürk ve Din Eğitimi”, Tercüman g a zetesi, 23 Ocak 198 1.
Tunaya, T.Z. , İslamcılık C ereyanı, İstanbul 1962.
Turan, O., S elçuklu Tarihi ve Türk· İslam Medeniyeti , İstanbul 1 969.
Turan, O. ,Türk Cihan Hakimiyeti Me:fkfiresi Tarihi 1-11, İstanbul 1977. Türk Ansiklopedisi.
Türk Dili, “III. Türk Dil Kurultayınca kabul ve tasdik edilen Türk Dil Kurumu Ana Tüzüğü ve Çalışma Programı”, sayı: 20 ( 1 936).
Türkiye Büyük Millet Meclisi Gizli Celse Zabıtları , l·IV T.B .M.M. Basımevi, Ankara 1980.
Türkiye Cumhuriyeti Anayasası ( 19 8 2)
Uzunçarşılı, İ.H., Osmanlı Devleti’ nin İlmiye Teşkilatı , Ankara 1965.
Ünsal, H., Lfüklik ve Atatürk’ün Laiklik Politikası, Genelkurmay B aşk. ATASE yay., Ankara 1980.
Villalta, E. , Atatürk, çev. M. F. Özsü, Ankara 1982.
Yavuz, F. , Din Eğitimi ve Toplumumuz , Ankara 1969.
Yücekök, A. , 100 Soruda Türkiye’de Din ve Siyaset, İstanbul 1971.
KAYNAK :
CUMHURİYETİN 75. YILINDA ATATÜRK iLKELERi ve DAYANDIĞI TARİHİ TEMELLER – Prof.Dr. İbrahim KAFESOGLU  Prof.Dr. Mehmet SARAY : İstanbul Üniversitesi Yayın No 4174 Edebiyat Fakültesi Yayın No. 3414 ISBN 975 – 404 – 538 – O

https://www.bilgipedia.org/?s=atat%C3%BCrk