‘Amerika’nın Sezai Karakoç’u vefat etti

SALİHA SULTAN

Çağdaş Amerikan şiirinin öncü şairlerinden Robert Bly 94 yaşında Minnesota’da vefat etti. Norveç asıllı şairin kızı Mary Bly, babasının 14 yıldır demans hastalığı ile mücadele ettikten sonra yaşama veda ettiğini açıkladı.

1940’larda ABD donanmasında iki yıl görev yaptıktan sonra şiire ve çeviriye yönelen Bly’nin 50 yıl önce yayımladığı Vietnam Savaşı karşıtı şiir antolojisi dönemin Amerika'sında büyük ses getirdi. Bly, Irak Savaşı'nın ardından da bu savaşa karşıt şiirlerini de bir antolojide topladı. Son iki kitabındaki şiirleri 'gazel' tarzında kaleme alan Bly, bu süreçte dinî motiflere yönelerek 'İbrahim'in Yıldızlara Seslendiği Gece' adlı kitabına imza attı.

Bly ayrıca Mevlânâ, Hâfız gibi şairlerin şiirlerini İngilizceye aktarmasıyla tanınıyordu. Bly aynı zamanda Amerika'da 1950'lerden itibaren değişim gösteren erkek algısını, mitler ve masallar üzerinden akıcı bir dille inceleyen ‘Iron John’ (Türkçeye ‘Sert Erkek Güçlü Erkek’ adıyla çevrildi) kitabı ile de bütün dünyada ün yaptı.

Şair Bly, Amerika Şiir Derneği'nin Frost Madalyası gibi birçok ödülün de sahibiydi.

TÜRKİYE’DE EDEBİYAT ORTAMI DERGİSİYLE TANINDI

Şiirleri Türkiye’de çeşitli edebiyat dergilerinde zaman zaman Türkçeye aktarılan Bly için 2009’da Edebiyat Ortamı dergisinin 6’ncı sayısında geniş bir dosya hazırlanmıştı. Dosyaya katkı sunan isimlerden Sadık Yalsızuçanlar burada Robert Bly’i ‘Amerika’nın Sezai Karakoç’u’ olarak tanımlamıştı.

Bly’nin ‘İbrahim’in Yıldızlara Seslendiği Gece’ şiiri Edebiyat Ortamının bu sayısında Fatma Zehra tarafından Türkçeye şöyle aktarılmıştı:

“İbrahim’in yıldızları ilk gördüğü geceyi hatırlar mısın?
Satürn’e bağırdı: ‘Sen benim Rabbimsin!’
Öyle mutluydu ki! Seher Yıldızını gördüğünde

Ona bağırdı, ‘ Sen benim Rabbimsin’ Ve onlar batıp gittiğinde
Öylece parçalandı. Dostlar! O bize benzer:
Batıp giden yıldızları bir ilahlaştıran da biz değil miyiz?

Vefasız yıldızların vefalı yoldaşlarıyız
Porsuk gibi birer toprak kazıcıyız; arka pençelerimizin gerisinde
Uçan kiri hissetmeye aşığız

Ve kimse bizi toprağın güzel olmadığına
İkna edemez. Porsuk ruhumuzdur bunu böyle düşünen.
Hayatımızın geri kalanını ıslak tarlalarda

Çamurlu ayakkabılarla yürüyerek geçirmeye hazırız.
Yılanın krallığındaki sürgünlere benzeriz.
Aşağıdan geceye bakıp soğan tarlalarında öylece dururuz.”

SAVAŞ KARŞITI HAREKETİN LİDERİ

Bly, 23 Aralık 1926’da Minnesota’da Norveç kökenli bir ailenin çocuğu olarak doğdu. 1944-46 yılları arasında iki yıl donanmada kaldıktan sonra, önce Minnesota’da St. Olaf Koleji’ne, bir yıl aradan sonra da illüstrasyonist bir grup yazarla tanıştığı Harvard’a gitti. Bu dönemde Harvard, Donald Hall, Adrienne Rich, Kenneth Koch, John Ashbery ve John Hawkes gibi yazarlar için bir buluşma merkeziydi. 1950 yılında mezun oldu ve yazıları yanında konuşmalarıyla da dikkat çekti.

1956’da Fullbright bursuyla Norveç’e gitti ve Norveç şiirlerini İngilizce’ye çevirdi. Norveç’te kaldığı süre içinde Pablo Neruda, Cesar Vallejo, Gunnar Ekelof, Georg Trakl ve Harry Martinson gibi meşhur şairler üzerinde çalışma imkanı buldu. Amerika’ya dönünce “popüler edebiyat” çalışmaları yaptı, The Fifties, The Sixties ve The Seventies’le dönemlerin şiirlerini kendi kuşağına tanıttı. Şiir üzerine denemeler yazdı. 1966’da savaş karşıtı bir grup Amerikan şair ile birlikte Vietnam Savaşı’na karşı bir cephe oluşturdu. Bunun yanında “Erkekler Hareketi”nin de başlatıcısı oldu. Bir Grimm masalından hareketle bir tür “derin erkek”liği incelediği Iron John: A Book About Men kitabı [“Demir John: Erkekler Hakkında Bir Kitap” isimli bu yapıtı Türkçe’ye “Sert Erkek Güçlü Erkek” adıyla Gülderen Dedeağaç tarafından çevirilmiş ve Gendaş Yayınları’nca 2004 Ekim’de yayımlanmıştır.] büyük yankı yapmış ve dünyanın dikkatini bu “Erkek Hareketi”ne çekmiştir.

Bly, 1970’leri Rumi’nin şiirlerini tercüme etmekle geçirir ve bunları birkaç kitap halinde tanınmayan bir yayınevine bastırır. Kendisi gibi şair bir dostu olan Coleman Barks’a 1970’lerde bazı akademik Rumi çevirilerini verir ve ‘Bu şiirler kafeslerinden kurtarılmayı bekliyor’ der. Sekiz yıllık bir çalışmanın ardından Barks, ‘Çaldımsa miri malı çaldım’ diyerek The Essential Rumi (Rumi’nin Özü) adlı çalışmasını yayımlar ve kitap büyük ilgi görerek yarım milyon nüsha satar.

Bly yine 70’li yıllar boyunca Hindistan vecd şiirleri, denemeler, tercümeler, hikaye söylemeciliği, meditasyon, mitik güçler üzerine çalışmalar yaptı ve on bir şiir kitabı yayımladı. 80’li yıllarda ise, Loving a Woman in Two Worlds, The Wingéd Life: Selected Poems and Prose of Thoreau,The Man in the Black Coat Turns ve A Little Book on the Human Shadow’u yayımladı. Harper Collins tarafından yayımlanan son iki şiir kitabı What Have I Ever Lost by Dying? Collected Prose Poems ve Meditations on the Insatiable Soul’dur. Son zamanlarda basılan önemli bir kitabı da The Maiden King: The Reunion of Masculine and Feminine‘dir. Yeni şiir seçkisi Eating the Honey of Words’ü, ayrıca Ecco Press’den Ghalib, The Lightning Should Have Fallen on Ghalib (Sunil Dutta ile) çevirileri yayımlanmıştır. Best American Poetry 1999’un da editörlüğünü yapmıştır.

The Night Abraham Called To The Stars (İbrahim’in Yıldızlara Seslendiği Gece), 50’li yıllardan beri geliştirmeye çalıştığı gazel formunda yazılmış 48 şiirden oluşmaktadır.
Kaynak:https://www.karar.com/kultur-sanat-haberleri/amerikanin-sezai-karakocu-vefat-etti-1640440