Aibek Tenizbaev: Kırgızistan'ın yeni Cumhurbaşkanı Sadır Caparov Kırgız milliyetçisidir

Kırgızistan’da 10 Ocak 2020 tarihinde yapılan Cumhurbaşkanlığı seçiminin galibi Sadır Caparov oldu. Hapisten çıkan eski Başbakan Caparov’un oyların neredeyse yüzde 80’ini aldığı açıklandı. 4 Ekim’de yapılan Kırgızistan parlamentosu milletvekili seçimlerinin sonucunu kabul etmeyen muhalifler protesto gösterileri düzenlemiş ve cezaevinde bulunan eski Ata Yurt Partisi Milletvekili Sadır Caparov’u çıkararak başbakan olarak göreve başlamasını sağlamışlardı. Yeni Cumhurbaşkanı Caparov seçilmesinin ardından bir açıklama yaparak, “Eski iktidarların hatalarını yapmayacağız. Siyasi baskılardan uzak duracağız. Hukukun üstünlüğünü ihlal edenlere göz yummayacağız.” dedi. Kırgızistanlı Siyaset Bilimci Aibek Tenizbaev, Kazakistan’da yaşanan son gelişmeleri QHA’ya değerlendirdi.

2005 yılında yaşanan “Lale Devrimi” ile başlayan istikrarsızlık Kırgızistan’da sıklıkla isyanlara ve istifalara neden olurken, halk pek çok farklı ismi devlet başkanlığı koltuğuna oturttu. Ekim ayında yaşanan Ala Too Meydanı olaylarının ardından yine ülkede üst düzey politikacılar koltuklarını kaybettiler. Peki, yaşan tüm bu gelişmeler Orta Asya’nın önemli ülkesi Kırgızistan’ın geleceğini nasıl etkileyecek? Kırgızistan 2021 Cumhurbaşkanlığı seçimini, yeni seçilen Cumhurbaşkanını ve ülkede bundan sonra yaşanabilecek gelişmeleri Kırgızistan Gençler Federasyonu Aktivisti ve Siyaset Bilimi Uzmanı Aibek Tenizbaev Kırım Haber Ajansı (QHA) için yorumladı.

“KIRGIZİSTAN’DA DAHA ÖNCEKİ SEÇİMLERE GÖRE OLDUKÇA DEMOKRATİK BİR SEÇİM YAŞANDI”

Sizce Kırgızistan seçimini demokratik olarak nitelendirebilir miyiz? Daha önceki seçimlere göre halkın ilgisini ve sonuca bakış açısını nasıl değerlendiriyorsunuz?

Evet, demokratik ve meşru olarak nitelendirebiliriz. Çünkü halkın iradesine iktidar tarafından daha önceki seçimlerde olduğu gibi çok açık baskı yapılmadı. Ama tam istenildiği kadar da temiz ve rekabetçi olarak nitelendirmemiz yanlış olur. Genel olarak söylersek, halk kendi isteğine göre cumhurbaşkanı seçti. Ancak bu sefer Covid-19, pandemi ve halkın son dönemdeki iktidara karşı olan olumsuz tutumundan dolayı vatandaşlar seçime çok az, sadece %40 oranıyla katıldılar. Liberal kesimin seçimi eleştirmesine rağmen çoğunluk seçimin sonucunu kabul etti.

“Bir diğer nedeni ise düşük puan alan adaylar ideolojik bakımdan çoğunluğun önderi değildi ve ilk günden itibaren Sadır Caparov’un reytingi yüksekti. Daha önemli olanı ise Kırgızistan’daki siyasi elit Sadır Japarov’a destek verdi ve onun seçim kampanyası için daha büyük finansal harcamalar yapıldı.”

Diğer adayların bu kadar düşük oylar almasının sebepleri sizce nelerdir? Ala Too Meydanı’nda halkı bir araya getiren fikirler seçime yansıdı mı?

Diğer adayların çok düşük oylar almasınının sebebi, onlar halk ile daha yakın ve daha etkin çalışamadılar. Bir diğer nedeni ise düşük puan alan adaylar ideolojik bakımdan çoğunluğun önderi değildi ve ilk günden itibaren Sadır Caparov’un reytingi yüksekti. Daha önemli olanı ise Kırgızistan’daki siyasi elit Sadır Japarov’a destek verdi ve onun seçim kampanyası için daha büyük finansal harcamalar yapıldı. Önemli bir nedeni de Başbakan ve geçici Cumhurbaşkanı olduğu sıralarda sık sık illeri gezerek halkla buluşmalar düzenlemesi ve yönetimi tek elde toplamasıdır. Kendi görevini bırakıp seçim çalışmalarına gittiğinde bile gizli olarak yönetimdeki arkadaşları aracılığıyla yönetimi devam ettirmiştir.

Ala Too Meydanı’nda halkı bir araya getiren fikirlerin seçime yansımasına gelince, fikirler kısmi olarak seçimin sonucuna yansıdı. Sadır Caparov olaylardan sonra başbakan olunca, halkın çoğunluğu taleplerine kavuşmuş oldu. Önceki Cumhurbaşkanın istifa etmesi ve Kırgızistan’daki rüşvetçi olarak bilinen Matraimovun tutuklanması da halkın taleplerinde yer alıyordu ve gerçekleşti.

KIRGIZİSTAN’DA NORMALLEŞME BAŞLADI

Kırgızistan bu seçimle beraber normalleşmeye başlar mı, yoksa önümüzdeki günlerde başka Ala Too Meydanı olayları yaşanabilir mi?

Normalleşme sürecine yavaş, yavaş gidiyoruz. Ama yakın zaman içinde mitingler ve diğer halk kesimlerinin iradesini belli eden toplantılar durmaz. Çünkü hala siyaset alanında daha kırılma noktaları var. Mesela anayasayı değiştirme durumundayız. Bu olay gösterdi ki, Sadır Caparov iktidar gücünü daha etkin kullanmak istiyor ama sivil toplum tam tersine o iktidarı sınırlandırmak istiyor. Bu yüzden hala siyasi çatışmalar devam ediyor. Bazı adaylar bu seçimin sonucunu da kabul etmedi. Bu sebeplerden dolayı tam olarak bir araya geldiğimizi söylemek için daha erken olabilir. Ama bu olaylar ülkeyi iktidarın tekrar güç ile değiştirmesine götürmez.

“SADIR CAPAROV MUHAFAZAKAR BİR KIRGIZ MİLLİYETÇİSİDİR”

Yeni Cumhurbaşkanı Sadır Caparov’u ideolojik bakış açısı ve liderlik özellikleri yönlerinden değerlendirir misiniz?

Sadır Caparov, muhafazakar bir Kırgız milliyetçisidir. 2012 yılında Kumtor Altın Madeninin kamulaştırılmasını savunuyordu. Kumtor Altın Madeni, Orta Asya’nın en büyük açık ocak altın madeni ve Kanadalı Centerra Gold şirketi tarafından yönetiliyor. Onun bu tavrı Kırgız halkı tarafından destek aldı ve vatansever bir imaj yarattı. Aynı zamanda Sadır Caparov, siyasi bir mahkumdu ve hapisteydi. Hapisteyken annesini ve babasını kaybetti üstüne oğlu da bir araba kazasında öldü. Ardından kazadan sorumlu olan kişiyi Sadır Caparov affetti. Konuşmalarında, özellikle insanlara olan yakınlığını vurgulayan basit, anlaşılır sözlerle konuşuyor. Ona gerçekten ciddi rakip haline gelebilecek diğer bilinen politikacıları çevresinde bir araya getirmeyi başardı. Bu tür olaylar onu, halkın özlemlerine yakın, güçlü bir lider olarak nitelendirdi ve halkı duygusal olarak etkiledi.

KIRGIZ HALKININ CUMHURBAŞKANI SADIR CAPAROV’DAN BEKLEDİĞİ SİYASİ VE EKONOMİK ÇOK REFORM VAR

Sadır Caparov’un daha önce hüküm giydiği suçla ilgili cezasından biraz da siyasi baskı ile kurtulmuş olması Kırgızistan’daki adalet duygusunu zedeler mi?

Evet, doğru belirttiniz. Bu yüzden sivil toplum Sadır Caparov’a karşı çıkıyordu. Pek çok hukukçu ve adaylar da bu konuda itiraz ettiler. “Bu sadece Kırgızistan içinde değil, diğer yabancı devletler ile olan ilişkilerimizi de etkileyebilir” diyen düşünceler de var. Çoğu zaman darbelerden sonra siyaset hukuk üstünlüğüne geçebiliyor. Artık seçim süreci geçtiğine göre hukukun üstünlüğünü kabul ettiğimiz duruma geri dönmemiz gerekiyor. Eğer Sadır Caparov, sadece kendi isteklerine göre devleti ve siyaseti şekillendirmeye kalkarsa o zaman siyasi kriz tezahür eder ve Sadır Caparov’a karşı muhalif seçmenler kuvvetlenebilir.

Kırgızlar Yeni Cumhurbaşkanından ülke için hangi reformları yapmasını bekliyor?

Halkın Sadır Caparov’dan beklentisi çok yüksek. Kendisi de bunu iyi biliyor ve belirtiyor. Eğer o halka verdiği sözleri tutmazsa o zaman otoritesi çok düşecek. Şuan Kırgızistan’da sadece siyasi durum değil aynı zamanda ekonomik durum da iyi değil. Bu yüzden halk ilk olarak ekonomik reformları bekliyor. Daha da önemlisi o ekonomik sorunları çözmek için ilk önce devleti saran yolsuzluk meselesini ve yargı sistemindeki sorunları çözmesi gerekiyor. Kırgızistan’ın devlet direksiyonu eline alan bütün Cumhurbaşkanları bu problemleri çözmeye geliyor, çözemiyor, seçimde kaybediyor ve ya halk tarafından indiriliyor.

Kırgızistan’ın uluslararası politikası nasıl şekillenir? Ülkenin Rusya ve Avrupa ülkeleri ilişkilerinde bir değişim yaşanır mı?

Genel olarak değişmesini beklemiyoruz. Sadır Caparov, Rusya’yı stratejik ortak olarak belirtti. Putin de onun seçimi kazanmasını kutladı. Çin ile bir sürü projeler yapmayı planlıyordu ama o sözlerine halk ve muhalefet tarafından tepkiler geldi. ABD ve Avrupa ile ilişkimiz önceki gibi sürekli olarak devam edecektir. Komşular ve diğer Türk devletleri ile ilişkilerimiz de daha üst seviyeye yükselebilir.

KIRGIZİSTAN TÜRKİYE VE DİĞER TÜRK ÜLKELERİ İLE İLİŞKİLERİNİ ARTIRACAKTIR

Caparov bir açıklama yaparak “Türkiye ile ilişkilerimizi üst seviyeye çıkartacağız.” dedi. Sizce bundan sonraki süreçte Caparov liderliğindeki Kırgızistan ile Türkiye arasındaki ilişkiler nasıl şekillenir?

Evet, Sadır Caparov kendi açıklamasında bu ifadeleri kullandı. O bir Kırgız milliyetçisi olarak Türk devletleri ile olan ilişkisini daha yüksek seviyeye ulaştırmaya çalışacaktır. İlk yurt dışı gezisi olarak Kazakistan’ı seçti. Bu da Türk devletlerine olan bakış açısını bize gösteriyor. Önceki Cumhurbaşkanları ilk olarak Rusya’yı ziyaret ediyorlardı. Türkiye Devleti hem kültür açısından hem de ekonomik açısından Kırgızistan için önemli ve Caparov bunu bildiği için ilişkilerimizi pozitif yönde şekillendirecektir.

Haber: Aybala Polat/ QHA Ankara
Qırım Haber Ajansı